Xu hướng kinh tế toàn cầu và hàm ý chính sách cho Việt Nam
Hội thảo 'Báo cáo Việt Nam 2045: Xu hướng kinh tế toàn cầu và hàm ý chính sách cho Việt Nam' nhằm thảo luận sâu hơn về bối cảnh kinh tế, địa chính trị thế giới với những thay đổi phức tạp kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009, làm rõ những cơ hội và thách thức của Việt Nam, từ đó đưa ra các hàm ý các chiến lược thích ứng phù hợp.
Hội thảo “Báo cáo Việt Nam 2045: Xu hướng kinh tế toàn cầu và hàm ý chính sách cho Việt Nam” do Viện Chiến lược phát triển (VIDS), Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Viện Konrad-Adenauer-Stiftung Việt Nam, Cộng hòa Liên bang Đức tại Việt Nam tổ chức ngày 21/5.
Toàn cảnh hội thảo
Phát biểu khai mạc hội thảo, TS Trần Hồng Quang - Viện trưởng VIDS nhấn mạnh, từ khi công bố Báo cáo Việt Nam 2035 đến nay, bối cảnh thế giới có những thay đổi quan trọng với diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường. Đại dịch Covid-19, các cuộc chiến tranh và các xu hướng lớn như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh… đã làm thế giới thay đổi mạnh mẽ.
“Ở trong nước, thế và lực của Việt đã được cải thiện mạnh mẽ và từ Đại hội XIII của Đảng, nước ta đã xác định những mục tiêu phát triển tham vọng như: trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045; nền kinh tế không phát thải cacbon vào năm 2050…”, ông Quang nói thêm.
Bối cảnh và thực tế nêu trên đòi hỏi Việt Nam cần nghiên cứu, xây dựng các báo vừa cập nhật được xu hướng, bối cảnh mới, vừa mang tính chiến lược, dài hạn. Theo đó, xét đề nghị của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về việc tổ chức xây dựng Báo cáo Việt Nam 2045, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, các tổ chức quốc tế nghiên cứu xây dựng Báo cáo Việt Nam 2045.
Viện trưởng VIDS Trần Hồng Quang cho biết, nằm trong chuỗi các hoạt động triển khai xây dựng “Báo cáo Việt Nam 2045”, Viện Chiến lược phát triển phối hợp với Viện Konrad-Adenauer-Stiftung Việt Nam tổ chức Hội thảo “Báo cáo Việt Nam 2045: Xu hướng kinh tế toàn cầu và hàm ý chính sách cho Việt Nam”, nhằm thảo luận sâu hơn về bối cảnh kinh tế, địa chính trị thế giới với những thay đổi phức tạp kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009, làm rõ những cơ hội và thách thức của Việt Nam, từ đó đưa ra các hàm ý các chiến lược thích ứng phù hợp.
Giới thiệu khái quát về Báo cáo Việt Nam 2045, TS Nguyễn Quốc Trường - Phó Viện trưởng VIDS cho biết, Báo cáo dự kiến có 9 chương: chương 1 “Nhìn lại những chặng đường phát triển”; chương 2 “Bối cảnh mới, xu hướng mới, tầm nhìn mới”; chương 3 “Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số: Thúc đẩy tăng trưởng, làm chủ công nghệ, xây dựng nền kinh tế tự chủ”; chương 4 “Chuyển đổi sản xuất: Nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng và phát triển khu vực kinh tế tư nhân”; chương 5 “Chuyển đổi không gian phát triển: Hình thành các cực tăng trưởng, phát triển hạ tầng kết nối; chương 6 “Nguồn nhân lực và chuyển dịch lao động: Nâng cao kỹ năng, tăng năng suất lao động, đáp ứng yêu cầu những ngành mới nổi”; chương 7: “Chuyển đổi xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu: hướng đến mục tiêu giảm phát thải ròng”; chương 8 “Chuyển đổi xã hội: xây dựng xã hội hài hòa, dân chủ, văn minh, sáng tạo; chương 9 “Thể chế cho phát triển: Hướng đến thể chế kinh tế thị trường đầy đủ, hiện đại, hội nhập quốc tế”.
Dự kiến, Báo cáo Việt Nam 2045 sẽ được công bố vào quý III/2025. Báo cáo cũng là “đầu vào” phục vụ xây dựng văn kiện trình Đại hội XIV năm 2026. Đồng thời, cũng là tài liệu chuẩn bị xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2031-2040.
Các chuyên gia thảo luận tại hội thảo
Tại hội nghị, TS Nguyễn Quốc Trường - Phó Viện trưởng VIDS nhận định, cạnh tranh chiến lược giữa các quốc gia tiếp tục leo thang. Trong đó, cạnh tranh Mỹ - Trung đặt trọng tâm vào các vấn đề như biến đổi khí hậu, sản xuất xanh, chuyển đổi năng lượng, công nghệ cao… để tạo ảnh hưởng với các đối tác.
Tác động của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đẩy nhanh xu hướng hình thành cục diện thế giới đa cực. Trung Quốc đang trỗi dậy, Nga vẫn giữ được sức mạnh. Ảnh hưởng của Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia vẫn còn hạn chế. Đến năm 2030 và 2045, ít có khả năng xuất hiện một cường quốc mới dựa trên tiềm lực khoa học công nghệ dẫn đầu cũng như những điều chỉnh về kinh tế và quân sự.
Theo TS Nguyễn Quốc Trường tăng trưởng thương mại thế giới có thể chậm lại trong ngắn hạn. Trong trung hạn, thương mại toàn cầu sẽ có những động lực tăng trưởng mới, nhờ chi phí giảm.
Nghiên cứu về những xu hướng mới của kinh tế toàn cầu và tác động đến Việt Nam, TS. Trần Toàn Thắng - Trưởng Ban Quốc tế (VIDS) cho biết, trong giai đoạn 2025-2030 và triển vọng tới năm 2045, dự báo xu hướng địa chính trị đầy biến động; cạnh tranh chiến lược giữa các quốc gia tiếp tục leo thang; trong đó, cạnh tranh Mỹ -Trung đang tạo vùng ảnh hưởng và tạo dựng luật chơi, hình thành liên kết mới. Sự cạnh tranh này đặt trọng tâm vào các vấn đề biến đổi khí hậu, xanh, chuyển đổi năng lượng, công nghệ cao để tạo ảnh hưởng với các đối tác.
Cụ thể, tác động của cuộc Cách mạng công nghệ lần thứ tư đẩy nhanh xu hướng hình thành cục diện thế giới đa cực. Trung Quốc đang trỗi dậy, Nga vẫn giữ được sức mạnh. Ảnh hưởng của Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia vẫn còn hạn chế.
VIDS nhận định, các xu hướng này sẽ giúp Việt Nam gia tăng thị phần xuất khẩu sang hai thị trường Mỹ và Trung Quốc. Việt Nam đóng vai trò là nước thứ ba để xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc sang Mỹ. Việt Nam cũng có khả năng thu hút mạnh đầu tư và hỗ trợ của Mỹ vào công nghiệp bán dẫn, nhờ vị trí chiến lược của Việt Nam và thành công của Việt Nam trong xuất khẩu hàng điện tử, tiềm năng về nguồn cung đất hiếm.
Nhóm nghiên cứu nhận định, từ nay đến năm 2050 những tiến bộ về công nghệ sẽ định hình xã hội, nền kinh tế và cả quyền lực của các nền kinh tế trên toàn cầu.
Nhóm nghiên cứu của VIDS cũng lưu ý, nguy cơ tụt hậu công nghệ của Việt Nam cũng lớn hơn nếu không thích ứng trước xu hướng phát triển công nghệ nhanh chóng hiện nay. Điều này phụ thuộc rất lớn vào con người và thực thi chính sách.
Về xu hướng việc làm và yêu cầu về nhân lực trong tương lai, TS. Trần Toàn Thắng nhấn mạnh, tác động của Cách mạng công nghệ 4.0 đã phá vỡ cấu trúc thị trường lao động truyền thống. Dự báo đến năm 2035, quy mô tầng lớp trung lưu toàn cầu có thể đạt 2,7 tỷ người, tương đương khoảng 30% dân số toàn cầu.
TS. Trần Toàn Thắng cũng chỉ rõ, các mô hình kinh tế mới như: kinh tế chia sẻ, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn mới nổi lên, tiềm năng sẽ chiếm vai trò lớn, định hình các nền kinh tế. Tuy nhiên, các mô hình kinh tế mới này đang phụ thuộc vào sự can thiệp chính phủ thông qua chính sách tài khóa, hỗ trợ, hoặc giảm trợ cấp cho các hoạt động hiện tại. Cùng với đó, các mô hình kinh tế mới này cần hiện diện, xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết; đầu tư và hiệu quả của doanh nghiệp; tính kinh tế theo quy mô và hành vi, quan niệm của người tiêu dùng.
