Văn phòng Quốc hội - cơ quan tham mưu chiến lược

Từ ngày ấy...

Những ngày đầu sau Tổng tuyển cử (6.1.1946), trong điều kiện chiến tranh lan rộng, ác liệt, Ban thường trực Quốc hội là cơ quan làm việc thường xuyên bên cạnh Chính phủ dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng. Khi ấy cơ quan giúp việc có tên là Văn phòng Ban thường trực Quốc hội. Theo hồ sơ lưu trữ số 276 tại Trung tâm lưu trữ quốc gia III khi đó Văn phòng chỉ có khoảng 18 cán bộ, nhân viên. Đây là những đồng chí được tuyển chọn từ các cơ quan Trung ương và đều là những người có phẩm chất cách mạng, tư cách, đạo đức tốt, tận tâm, tận lực thực thi nhiệm vụ.

Mặc dù lực lượng còn rất mỏng, trình độ còn có hạn nhưng ngay từ ban đầu, anh chị em Văn phòng đã giúp việc, tham mưu những vấn đề có ý nghĩa rộng lớn:

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường

Ngày 16.4.1946, Văn phòng đã tham mưu cho Ban Thường trực Quốc hội tham gia tổ chức một phái đoàn gồm 10 đại biểu Quốc hội, do đồng chí Phạm Văn Đồng, Phó trưởng Ban Thường trực Quốc hội dẫn đầu sang công tác tại Pháp, từ 25.4 đến 16.5.1946 với nhiệm vụ làm cho nhân dân Pháp và số đông các chính khách Pháp hiểu rõ cuộc đấu tranh vì độc lập của nhân dân Việt Nam và mong muốn quan hệ giữa hai dân tộc Việt - Pháp thân thiện trên nền tảng thừa nhận ý nguyện độc lập, thống nhất của Việt Nam...

Cũng trong thời gian này, ở Nam bộ và Nam Trung bộ, quân Pháp vẫn luôn luôn khiêu khích, phá hoại Hiệp định sơ bộ (6.3.1946). Để có cơ sở pháp lý làm căn cứ đấu tranh, Văn phòng đã giúp Ban Thường trực Quốc hội xây dựng văn bản Lời hiệu triệu quốc dân đồng bào với nội dung cơ bản chống lại sự phản bội của quân Pháp đối với việc thực hiện Hiệp định sơ bộ. Lời kêu gọi của Ban Thường trực Quốc hội đã được quốc dân đồng bào hưởng ứng nhiệt liệt, tin tưởng và tôn trọng.

Ngày 3.5.1946, Văn phòng đã phục vụ Ban Thường trực Quốc hội thành lập một Đoàn công tác do linh mục Phạm Bá Trực dẫn đầu cùng đại diện của Chính phủ vào Trung bộ để giải thích cho đồng bào hiểu rõ chính sách quốc gia liên hiệp của Chính phủ Hồ Chí Minh. Tiếp đó, ngày 14.8.1946, Văn phòng đã phục vụ Ban Thường trực Quốc hội thành lập một phái đoàn đại biểu Quốc hội vào Nam Trung bộ úy lạo các chiến sĩ đang chiến đấu anh dũng, ngoan cường trên các mặt trận. Cũng trong thời gian này, Văn phòng đã giúp Ban Thường trực Quốc hội chỉ đạo soạn thảo Bản tuyên ngôn để hiệu triệu quốc dân đồng bào đoàn kết chặt chẽ, đập tan mọi âm mưu chia rẽ các dân tộc của địch...

Chỉ trong 8 tháng (thời gian giữa hai kỳ họp của Quốc hội khóa I, từ tháng 3 đến tháng 11.1946), Văn phòng Ban Thường trực Quốc hội đã tham mưu, phục vụ 3 Tiểu ban của Quốc hội xem xét và cho ý kiến vào 98 dự án Sắc lệnh do Chính phủ gửi sang. Tuyệt đại bộ phận các ý kiến của Ban Thường trực Quốc hội về các dự án Sắc lệnh đã được Chính phủ tiếp thu, trong đó được tiếp thu nhiều nhất là các dự án Sắc lệnh về lao động, Sắc lệnh về giáo dục...

Ngay từ buổi ban đầu với tinh thần hăng say cách mạng, anh chị em đã làm việc hết sức tận tụy và có trách nhiệm cao nên đã giúp Ban Thường trực Quốc hội giải quyết thấu đáo nhiều công việc hệ trọng. Đó cũng là tiền đề để Văn phòng Quốc hội (VPQH) các giai đoạn tiếp sau học hỏi, rút kinh nghiệm, nâng cao chất lượng tham mưu, phục vụ Quốc hội trong từng nhiệm kỳ ...

... đến sau này, ngày nay

Hiện nay, bên cạnh các hoạt động phục vụ về điều kiện làm việc của Quốc hội thì tham mưu chiến lược theo chức năng của Quốc hội vẫn là khối lượng công việc đồ sộ đối với Văn phòng Quốc hội.

Trước hết, về tham mưu công tác lập pháp: Chỉ tính về số lượng, nếu 7 khóa đầu của Quốc hội (từ 1946 đến 1987), VPQH mới tham mưu phục vụ xây dựng được 29 đạo luật và 3 bản Hiến pháp (Hiến pháp năm 1946, 1959 và 1980), thì 8 khóa Quốc hội tiếp sau, bắt đầu từ khóa VIII (khóa đầu tiên của công cuộc đổi mới) đến nay (tháng 2.2024), với sự tham mưu phục vụ đắc lực của VPQH, Quốc hội đã xây dựng, thông qua được 461 đạo luật và 2 bản Hiến pháp (Hiến pháp năm 1992, sửa đổi, bổ sung một số điều vào năm 2001 và Hiến pháp năm 2013). Đặc biệt, từ đầu thế kỷ XXI tới nay, 5 khóa Quốc hội (từ khóa XI đến giữa khóa XV) Quốc hội đã xây dựng, ban hành tới 338 đạo luật, trung bình mỗi khóa xây dựng, ban hành hơn 80 luật.

Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường chủ trì họp báo công bố kết quả Kỳ họp bất thường lần thứ Năm, ngày 18.01.2024. Ảnh: Quang Khánh

Riêng Khóa XV hiện nay, tính đến hết Kỳ họp bất thường thứ Năm (tháng 1.2024) theo ghi chép của chúng tôi, Quốc hội đã xây dựng và thông qua 30 luật, 70 nghị quyết và cho ý kiến 45 dự án luật khác... Trong quy trình 6 công đoạn xây dựng luật thì VPQH đã tham mưu phục vụ 4 công đoạn rất quan trọng, đó là Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; thẩm tra các dự án luật, pháp lệnh; phục vụ Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào các dự án để trình ra Quốc hội; và phục vụ Quốc hội tiếp thu, chỉnh lý và thông qua các luật.

Tương tự như vậy, trong tham mưu phục vụ hoạt động giám sát, VPQH đã hoàn tất khá nhiều công việc cụ thể, trong đó có 3 loại việc rất quan trọng.

Một là, tham mưu cho Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai có hiệu quả tất cả 6 hình thức giám sát tối cao của Quốc hội tại kỳ họp theo luật định (ngoại trừ hình thức thành lập Ủy ban lâm thời), đặc biệt có hiệu quả cao là hình thức giám sát lấy phiếu tín nhiệm và chất vấn, trả lời chất vấn.

Hai là, tham mưu để Quốc hội chấp nhận hình thức giám sát chuyên đề (là môt hình thức giám sát có tác dụng nhiều mặt), do đó hình thức này đã được luật định là một trong 7 hình thức giám sát tối cao của Quốc hội.

Ba là, thường xuyên đổi mới hình thức giám sát hoạt động chất vấn, trong đó có tái chất vấn, chất vấn tổng thể. Tiến hành tái giám sát, kết hợp các hình thức gám sát với nhau, giám sát tổng thể thực hiện kiểm soát quyền lực trong hoạt động của Nhà nước pháp quyền XHCN. Từ đó hầu như toàn bộ các thành viên Chính phủ, toàn bộ các chức danh đứng đầu các cơ quan nhà nước đều đã đăng đàn trả lời chất vấn trong mỗi lần giám sát bằng hình thức chất vấn. Vì vậy nhiều vấn đề chất vấn đã đạt được phương châm “đi tới tận cùng” của mỗi vấn đề...

Với chức năng thứ ba của Quốc hội - quyết định các vấn đề trọng đại của đất nước, VPQH đã tham mưu theo hướng thực thi đường lối chiến lược của Đảng và Nhà nước nhằm đạt đến hiệu lực, hiệu quả cao nhất. Theo đó, trong thời kỳ chiến tranh, tất cả các quyết định của Quốc hội đều nhằm chi viện sức người, sức của lớn nhất cho tiền tuyến lớn miền Nam và bảo vệ vững chắc miền Bắc - hậu phương lớn của tiền tuyến lớn; giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Từ sau khi hoàn thành thống nhất nước nhà thì các quyết sách của Quốc hội tập trung vào trọng tâm là tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thực hiện cho được Di chúc thiêng liêng của Bác, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh. Và hiện nay, VPQH tiếp tục tham mưu để Quốc hội quyết định các giải pháp cùng cả nước thực hiện các mục tiêu mà Đại hội XIII của Đảng đã xác định, đó là: Đến năm 2025 nước ta là nước đang phát triển, có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp; đến năm 2030, là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao.

Tham mưu chiến lược là loại công việc nặng nề, phức tạp, tiêu hao nhiều thời gian, hao phí nhiều lao động trí tuệ nhất, nhưng VPQH đã và đang phấn đấu, nỗ lực với mức độ cao nhất để hoàn thành trọng trách trước Quốc hội.

Nói về sự nỗ lực của cán bộ, công chức, người lao động VPQH, tại hội nghị tổng kết công tác, ngày 28.12.2023, đồng chí Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm VPQH đã nêu lên các con số “biết nói”: tham mưu phục vụ tổ chức hơn 3.000 cuộc họp, các cuộc làm việc, hội nghị, hội thảo, trong đó có 5 kỳ họp Quốc hội, 15 phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội, 8 hội nghị quan trọng của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, 25 cuộc họp, hội nghị của Đảng đoàn Quốc hội, 4 Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, 12 Đoàn ra của Chủ tịch Quốc hội, các Phó Chủ tịch Quốc hội, 8 Đoàn vào cấp cao - cấp Chủ tịch Quốc hội; tham mưu phục vụ tổ chức thành công Hội nghị Nghị sĩ trẻ toàn cầu lần thứ 9; Diễn đàn kinh tế - xã hội Việt Nam năm 2023, Phiên họp giả định Quốc hội trẻ em, Diễn đàn Người lao động lần thứ nhất. Thực hiện hợp nhất 50 văn bản quy phạm pháp luật, cập nhật 2 Đề mục pháp điển; ban hành 27 văn bản thông báo kết luận, báo cáo kết quả công tác của lãnh đạo Quốc hội, ban hành 34 thông báo kết luận của lãnh đạo VPQH...

Quả là VPQH có cả núi việc, khó có thể cân, đong, đo đếm cho đầy đủ với mức độ “Quanh năm cấp bách, tứ mùa khẩn trương”. Chỉ biết rằng, từ lãnh đạo đến cán bộ, công chức, người lao động luôn ý thức được trách nhiệm của mình, cần mẫn, tận tụy làm việc (làm hết việc chứ không chỉ hết thời gian lao động trong ngày)...

Thiết thực kỷ niêm 78 năm Ngày truyền thống của mình, song song với việc thực thi những nhiệm vụ luật định, VPQH đang khẩn trương tổ chức nghiên cứu hơn 20 đề án tham mưu cho Quốc hội cùng cả nước chuẩn bị kỷ niệm trong thể 80 năm Quốc hội Việt Nam hình thành và phát triển (6.1.1946 - 6.1.2026) và chuẩn bị (với nội dung đổi mới căn bản) cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031.