VAFI hiến kế có thể thu thêm hơn 15 tỷ USD từ bán vốn Nhà nước

Tại văn bản, VAFI nêu rõ, hơn 10 năm qua, Đảng, Chính phủ có nhiều chủ trương chính sách gắn cổ phần hóa với niêm yết chứng khoán; chủ trương này được thể hiện trong Luật, Nghị định, Quyết định, Nghị quyết của Chính phủ và văn bản cụ thể nhất qui định về thoái vốn, cổ phần hóa gắn với niêm yết chứng khoán là Quyết định 51/2014/QĐ-TTg ngày 15/9/2014 của Thủ tướng Chính phủ, nhưng hiệu lực QĐ 51 còn chưa cao, nhiều DNNN đã cổ phần hóa không chịu niêm yết và thoái vốn.

Dẫn chứng cụ thể, theo VAFI, tại Điều 14 Quyết định 51 đã nêu rõ về đăng ký giao dịch và niêm yết, thứ nhất đối với doanh nghiệp chính thức chuyển thành công ty cổ phần sau ngày Quyết định có hiệu lực thi hành thì trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, doanh nghiệp cổ phần hóa phải hoàn tất thủ tục đăng ký công ty đại chúng, đăng ký cổ phiếu để lưu ký tập trung tại Trung tâm lưu ký chứng khoán và đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch Upcom theo qui định của pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán.

Có thể tăng thu cho ngân sách 15 tỷ USD từ bán vốn Nhà nước.

Trường hợp doanh nghiệp cổ phần hóa đáp ứng đầy đủ các điều kiện niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán, sau khi thực hiện các thủ tục để đưa cổ phiếu vào giao dịch trên thị trường chứng khoán theo qui định tại Điểm a Khoản 1 Điều này, trong thời hạn tối đa 1 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, doanh nghiệp cổ phần hóa phải bổ sung hồ sơ để hoàn tất thủ tục niêm yết tại các sở giao dịch chứng khoán theo quy định của pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán.

Trong khi đó, đối với doanh nghiệp đã chính thức chuyển thành công ty cổ phần trước ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành, đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước có trách nhiệm chỉ đạo người đại diện phối hợp, đôn đốc doanh nghiệp hoàn tất việc thực hiện đăng ký giao dịch và niêm yết theo qui định tại Khoản 1 Điều 14 QĐ này trong thời hạn tối đa 1 năm kể từ ngày QĐ này có hiệu lực.

Theo VAFI, đối chiếu qui định trên, nhiều doanh nghiệp cổ phần hóa đã thực hiện tốt chủ trương gắn cổ phần hóa với niêm yết chứng khoán, tuy nhiên cũng còn hàng trăm doanh nghiệp không tuân thủ QĐ 51, cố tình trốn tránh việc niêm yết và người đại diện cổ phần chi phối nhà nước tại các doanh nghiệp cổ phần hóa đã không thực hiện nhiệm vụ mà Chính phủ giao phó.

Nói về nguyên nhân dẫn tới thực trạng trên, VAFI cho rằng có thể do người đại diện phần vốn Nhà nước yếu kém năng lực và không thích sự minh bạch; có tình trạng không thích sự minh bạch để dễ dàng tham nhũng, chiếm đoạt tài sản của nhà nước và của cổ đông.

Cũng theo VAFI, dã có nhiều nhóm lợi ích với ý đồ tham nhũng, bưng bít thông tin và tìm cách kiểm soát doanh nghiệp cổ phần hóa, biến tài sản cổ đông và nhà nước thành tài sản của nhóm cá nhân và những nhóm lợi ích này trở thành chủ nhân của doanh nghiệp mặc dù họ không có nhiều vốn cổ phần. Ngoài ra, cũng có những nhóm lợi ích ngăn cản việc doanh nghiệp cổ phần hóa niêm yết để làm cho cổ đông và nhà đầu tư mất lòng tin vào doanh nghiệp đó , đó là cách thức hạ giá cổ phiếu, hạ giá tài sản để từ đó dề dàng mua được toàn bộ cổ phần chi phối của nhà nước với giá rẻ mạt thông qua con đường bán thỏa thuận hay bán đấu giá.

Thậm chí, có tình trạng ngăn cản việc niêm yết từ lãnh đạo Bộ chủ quản, chẳng hạn trường hợp Sabeco và Habeco đã tìm mọi cách trốn tránh niêm yết trong 9 năm, chỉ đến khi có sự chỉ đạo trực tiếp từ Thủ tướng Chính phủ thì Sabeco và Habeco mới chịu làm thủ tục niêm yết.
Nói về hậu quả của việc doanh nghiệp trốn tránh niêm yết, VAFI cho rằng sẽ làm giảm sút nghiêm trọng lòng tin của giới đầu tư vào tiến trình cổ phần hóa DNNN và nhà nước thất thu hàng tỷ đô la từ việc bán cổ phần nhà nước.

VAFI cũng dẫn chứng, khi tham gia đấu giá cổ phần tại doanh nghiệp cổ phần hóa, nhà đầu tư không nhận được sự bảo đảm từ Chính phủ rằng doanh nghiệp này sẽ niêm yết theo đúng qui định và việc doanh nghiệp trốn niêm yết đã gây nhiều thiệt hại cho nhà đầu tư, việc bổ nhiệm người đại diện yếu kém sẽ làm giảm hiệu quả hoạt động doanh nghiệp, thậm chí làm cho doanh nghiệp thua lỗ, phá sản cho nên nếu tham gia đấu giá, họ chỉ mua cổ phần với mức giá bằng từ 30% đến 50% giá niêm yết và như vậy nhà nước thất thu rất lớn. Còn đối với những doanh nghiệp kém hiệu quả mà nhà nước vẫn muốn nắm chi phối thì trong nhiều trường hợp chỉ bán được rất ít cổ phần và như vậy tiến trình cổ phần hóa những doanh nghiệp này là không thành công.

VAFI cũng cho rằng, việc doanh nghiệp trốn tránh niêm yết sẽ làm Nhà nước có thể mất vốn, mất hết vốn đối với nhiều doanh nghiệp trốn tránh niêm yết do tình trạng cố tình bưng bít thông tin, bổ nhiệm người không có năng lực và tham nhũng xảy ra từ những người quản lý vốn nhà nước.

Cho rằng hiện vẫn có sự bao che của một số lãnh đạo bộ ngành, địa phương và chưa có chế tài nghiêm ngặt trong chuyện này, VAFI đề xuất Thủ tướng Chính phủ cần phải có chế tài gì để buộc các doanh nghiệp phải niêm yết theo qui định của Chính phủ.

Cụ thể, nếu bất kỳ người đại diện cổ phần nhà nước nào không tuân thủ Quyết định 51, cố tình trốn tránh việc niêm yết thì tự động mất tư cách là người đại diện cổ phần nhà nước và khi đó các cấp có thẩm quyền sẽ cử người khác thay thế. Ngoài ra, nếu lãnh đạo Bộ, ngành địa phương nào ngăn cản doanh nghiệp cổ phần hóa niêm yết chứng khoán thì cá nhân đó đã bị án kỷ luật mà không cần phải họp để xét xử hình thức kỷ luật với cá nhân đó.

"Với tinh thần sáng kiến trên, Thủ tướng Chính phủ chỉ cần có công văn chỉ đạo ngắn gọn thì sẽ đảm bảo Quyết định 51 được tôn trọng và mang tính khả thi cao, từ giải pháp này nhà nước có thể thu thêm 15 tỷ đô la từ tiến trình cổ phần hóa và thoái vốn", văn bản của VAFI nêu rõ.

VĂN HUY