Tuyển Anh nay đã khác

Chelsea được định nghĩa là cỗ máy tiêu tiền đầu tiên ở Premier League khi tỷ phú Roman Abramovich đến London. Tiếp sau đó, Manchester City soán danh vị này với những đồng USD từ dầu mỏ vùng Vịnh.

Nhưng những ngôi sao mới nhất của họ là những cầu thủ trị giá 0 đồng chuyển nhượng. Điều này chứng tỏ các CLB này cũng biết cách đào tạo cầu thủ rất tốt.

Mason Mount gia nhập Chelsea khi 6 tuổi. Phil Foden chơi cho đội U9 của Man City. Ở tuổi 22 và 21, họ là những người không thể bỏ sót trong đội hình của Chelsea và Man City, 2 CLB chơi trận chung kết Champions League vừa qua, không chỉ bởi tài năng cá nhân, mà còn ở cách giúp tối đa hóa khả năng của những đồng đội.

Frank Lampard và Steven Gerrard từng là vấn đề ở tuyển Anh. Ảnh: Reuters.

Thời trước của những nan đề

Hưởng lợi lớn nhất từ việc Mount và Foden trưởng thành là đội tuyển Anh, vốn đang có một đội hình hy vọng nhất kể từ thời kỳ “thế hệ vàng”. Đó là thế hệ của David Beckham, Paul Scholes, Frank Lampard, Steven Gerrard, Michael Owen, Wayne Rooney nhưng họ chỉ đạt thành tích cao nhất là lọt đến vòng tứ kết các giải World Cup và Euro.

Câu hỏi lớn nhất của “thế hệ vàng” lúc ấy là có dùng được cả Gerrard và Lampard trên sân cùng lúc hay không? Nếu không thì dùng ai? 2 tiền vệ trên đã về thứ 2 và thứ 3 trong cuộc bầu chọn Quả bóng Vàng năm 2005, khi Liverpool của Gerrard giành cúp Champions League, còn Chelsea của Lampard vô địch Premier League.

Gerrard và Lampard đều là tiền vệ tấn công, mẫu tiền vệ mà bóng đá Anh hay gọi là "box-to-box midfielder". Họ đều chơi nhô cao hơn trong sơ đồ 3 tiền vệ ở CLB của họ, với Chelsea là 4-3-3, còn Liverpool là 4-2-3-1. Gerrard và Lampard không thể chơi bên cạnh nhau trong hệ thống 4-4-2, vì ai cũng tấn công thì lấy người nào dọn dẹp tuyến giữa?

Chuyển sang hệ thống khác không được, vì Beckham và Owen rất cần 4-4-2. Còn các cầu thủ khác không thích sự thay đổi. Họ thấy chỉ 4-4-2 là đủ. Các cầu thủ giỏi nhất ở Anh lúc đó, gần như là không có ngoại lệ, chỉ thấy thoải mái khi chơi đúng một vị trí của họ, một và chỉ một.

Đó cũng là sự thiếu sót trong đào tạo của bóng đá Anh. Lý do khiến “Thế hệ vàng” thất bại là từng cá nhân không phù hợp với nhau, như Gerrard và Lampard.

Mà không chỉ bóng đá Anh gặp phải nan đề như thế. Khi trước, Tây Đức đã gặp nan đề như Gunter Netzer hay Wolfgang Overath, rồi sau này là Andreas Moller hay Thomas Hassler.

Người Italy sáng tạo ra cả từ staffetta, để chỉ việc HLV phải quay vòng dùng mỗi cầu thủ sáng tạo trong một hiệp đấu để giữ cho họ được hạnh phúc, như HLV Ferruccio Valcareggi dùng Gianni Rivera và Sandro Mazzola năm 1970, hay HLV Cesare Maldini dùng Roberto Baggio và Alessandro Del Piero năm 1998.

Foden đại diện cho sự cách tân của bóng đá Anh. Ảnh: Reuters.

Đa dạng là sức sống mới

Nhưng Mount và Foden ngày nay khác hẳn thế hệ trước. Nhanh, mạnh, kỹ thuật và đa dạng, họ có thể chơi nhiều vị trí.

Mount chơi được vị trí số 10 phía sau 2 tiền đạo, hoặc như tiền vệ trung tâm thiên về tấn công cũng như chơi lệch trái. Cầu thủ này thường xuyên bó vào trong như Chelsea hay sử dụng, và có trận thì anh đá như tiền đạo ảo.

Foden cũng vậy. Mới đầu trình làng ở hàng tiền vệ 3 người, nhưng sau tất cả thấy anh chơi ở vị trí nào cũng tốt, kể cả trung phong.

Trong trận Man City hạ Liverpool 4-1, Pep Guardiola luân chuyển Foden qua 4 vị trí. HLV tuyển Anh Gareth Southgate không bao giờ phải lo nan đề Gerrard -Lampard nữa, ông dễ dàng đưa Mount và Foden vào cùng đội hình, thậm chí luân chuyển vị trí của họ tùy theo thế trận để gây bây ngờ cho đối thủ.

Mount và Foden là những dạng cầu thủ khác nhau. Mount nổi bật trong việc nhận biết không gian, anh liên tục tính toán vị trí của các đối thủ để xem làm sao đưa mình vào vị trí có thể nhận bóng tốt nhất. Cảm nhận không gian tốt là tố chất bẩm sinh của một nhạc trưởng, một chuyên gia kiến tạo, như pha bóng anh chuyền cho Kai Havertz ghi bàn duy nhất trong trận chung kết Champions League.

Foden không cần tìm đến không gian khi nhận bóng. Khả năng xoay chuyển, thoát người trong không gian hẹp giúp Foden vừa nhận bóng vừa nghĩ ra phương kế làm những điều tiếp sau đó.

Các đồng đội ở Man City của Foden không ngần ngại chuyền bóng cho anh dù bị kèm chặt. Foden không ham rê dắt bóng qua người trực tiếp mà luôn tìm cách cầm bóng lẻn vào các khoảng trống để gây bất ngờ.

Mount (giữa) có thể giúp HLV Southgate giải quyết nhiều vấn đề. Ảnh: Reuters.

Bóng đá là sự giao thoa văn hóa

Mount và Foden không hiển nhiên có được vị trí trong đội hình ở CLB. Họ phải chiến đấu để chứng tỏ họ xứng đáng.

HLV Lampard đưa cho Mount cơ hội vì thời điểm đó, Chelsea bị cấm mua cầu thủ. Nhưng trong số các cầu thủ trẻ được HLV Lampard đưa lên như Callum Hudson-Odoi, Tammy Abraham, Reece James, Billy Gilmour thì chỉ Mount xây chắc vị trí. Sau này, khi Kai Havertz, Hakim Ziyech, Christian Pulisic đến, Mount vẫn duy trì được địa vị.

Foden ở Man City thì phải cạnh tranh với Kevin De Bruyne, David Silva, Bernardo Silva và Ilkay Gundogan ở tuyến giữa, nhưng cuối cùng thì Foden lại giành sự tín nhiệm khi được dùng để thay Raheem Sterling xuống phong độ và thậm chí cả Sergio Aguero và Gabriel Jesus.

Nếu Aguero và Jesus nổ súng đều đều thì HLV Pep Guardiola có lẽ đã không nghĩ đến việc dùng De Bruyne, Bernado Silva và Foden cho tuyến đầu. Và Foden có lẽ vẫn chỉ là dự bị chiến lược.

Hệ thống chiến thuật của HLV Southgate ở đội tuyển Anh không năng động như của Chelsea hay Man City nên khả năng ông sẽ dùng Mount chơi lùi hơn so với ở Chelsea, còn Foden có thể được đẩy sang hai cánh.

Có lẽ HLV Southgate cần phải thay đổi chính bản thân mình, hoặc LĐBĐ Anh cần phải thay HLV Southgate. Bóng đá bây giờ đã quá năng động khi người ta chứng kiến những gì HLV Thomas Tuchel hay HLV Guardiola làm trên sân.

Bóng đá Anh không phải là bóng đá Anh truyền thống nữa, với những cầu thủ chỉ biết làm một chức năng như tiền vệ trung tâm hoặc số 9 cổ điển. Bóng đá Anh giờ là sự pha trộn với lục địa, với kiểu Đức, với kiểu Tây Ban Nha, với những học viện bóng đá đầy các chuyên gia đến từ nhiều nước, với những cầu thủ tấn công thông minh và kỹ thuật toàn diện mà đại diện là Mount và Foden.

Dàn sao Man City và Chelsea chọn Foden là cầu thủ trẻ hay nhất Trước trận chung kết Champions League 2020/21, tiền vệ sinh năm 2000 Phil Foden (Man City) nhận lời khen từ nhiều ngôi sao như Thiago Silva, Kyle Walker hay Ruben Dias.

Chính Phong