Tương lai ASEAN trong tầm tay

Các đại biểu tham dự Hội nghị Quan chức cao cấp ASEAN tại Thủ đô Jakarta, Indonesia. Ảnh: TTXVN

Thích ứng với thời cuộc

Nhóm đặc trách cấp cao (HLTF) về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025 vừa qua đã nhất trí xây dựng dự thảo với tầm nhìn về Cộng đồng ASEAN trong 20 năm tới.

Tổng Thư ký ASEAN Kao Kim Hourn nhấn mạnh, ASEAN không thúc đẩy xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng trong ngắn hạn. Dự thảo tầm nhìn chiến lược về Cộng đồng ASEAN đến năm 2045 giúp đề ra những định hướng phát triển ASEAN trong hơn 2 thập kỷ tới.

Theo lộ trình định hướng khung thời gian chiến lược này, Nhóm đặc trách cấp cao sẽ báo cáo lãnh đạo ASEAN về tiến trình xây dựng dự thảo Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 42, dự kiến diễn ra từ đầu tháng 5/2023.

Giới chuyên gia chính trị khu vực nhìn nhận, để hiện thực hóa các mục tiêu to lớn, trong giai đoạn từ nay đến năm 2025, ASEAN sẽ phải đối diện với thách thức quan trọng là làm thế nào để vạch ra một tầm nhìn không chỉ đảm bảo sự phù hợp của ASEAN trong tình hình địa chính trị tương lai, mà còn khả năng phục hồi và phát triển, trở thành những nhân tố kinh tế lớn hàng đầu thế giới. Một yếu tố quan trọng đáng chú ý, HLTF đã xác định các xu hướng chính của khu vực và toàn cầu sẽ tác động đến Cộng đồng ASEAN, đưa ra yêu cầu về việc phải khai thác các công nghệ mới và đảm bảo cơ hội cho mọi công dân của ASEAN.

Dự báo đến khoảng năm 2045, tổng dân số các nước ASEAN có thể lớn thứ ba thế giới, sau Trung Quốc và Ấn Độ. Phân tích từ giới chuyên gia cho hay, những xu hướng lớn được HLTF đề cập bao gồm: Hiệu ứng dây chuyền từ những thay đổi địa chính trị; khủng hoảng năng lượng và an ninh lương thực; trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số và an ninh mạng. Song hành với đó, thế giới cũng tiếp tục đối mặt với những thách thức xuất phát từ hệ lụy của đại dịch toàn cầu Covid-19 và thiên tai.

Truyền thông Thái Lan dẫn lời giới học giả nước này chỉ ra rằng, sau năm 2025, tầm nhìn của Cộng đồng ASEAN tập trung vào 3 trụ cột chính của Khối, gồm: Chính trị - An ninh; Kinh tế và văn hóa - xã hội. Tầm nhìn ASEAN năm 2045 dự kiến bao gồm những thách thức liên thế hệ mới.

Lực lượng tiêu binh thực hiện nghi thức thượng cờ kỷ niệm 55 năm thành lập ASEAN tại Bộ Ngoại giao Việt Nam. Ảnh: TTXVN

Nhà báo Thái Lan Kavi Chongkittavonrn - chuyên gia kỳ cựu về khu vực nhận định, thế giới tương lai sẽ phân cực hơn. Theo đó, để phù hợp với bối cảnh thế giới, ASEAN phải cùng hành động và củng cố vai trò trung tâm ASEAN để duy trì vai trò chủ chốt toàn cầu. ASEAN cần xây dựng các kế hoạch chiến lược để ngăn chặn bất kỳ cường quốc nào kiềm chế và gây sức ép đối với ASEAN.

Xoay quanh vấn đề bối cảnh thế giới nhiều diễn biến khó lường, Tổng Thư ký ASEAN Kao Kim Hourn khẳng định, tất cả quốc gia đều là bạn và đối tác của ASEAN. Do đó, ASEAN cần có nhiều đối thoại, cam kết và tham vấn hơn thông qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt để giải quyết những thách thức mới. Mong muốn của ASEAN là tăng cường lòng tin chiến lược và giảm căng thẳng trong khu vực, cũng như tập trung vào việc ngăn ngừa xung đột.

Bền sức nâng tầm vai trò trung tâm ASEAN

Từ thực tế cho thấy, các cơ quan và cấu trúc chủ chốt của ASEAN không thay đổi trong hai thập kỷ tới, đặc biệt là những nguyên tắc đã được thử thách qua thời gian được ghi trong Tuyên bố Bangkok năm 1967 bao gồm tạo sự đồng thuận, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau.

Giới chuyên gia khẳng định, đây là những yếu tố căn bản giúp củng cố hơn nữa vai trò trung tâm của ASEAN, sự kết nối và cảm giác thân thuộc của Cộng đồng ASEAN. Đặc biệt là phải tiếp tục chứng minh quyết tâm và sẵn sàng giải quyết mọi thách thức trong thời gian tới thông qua sức mạnh tập thể. Từ trong nội bộ, người dân ASEAN cũng phải hoàn toàn tin tưởng vào khả năng và năng lực của Khối.

Duy trì vai trò trung tâm và chủ động của ASEAN như một động lực chính trong quan hệ và hợp tác với các đối tác bên ngoài trong một cấu trúc khu vực mở, minh bạch và bao trùm. Đây là mục tiêu chính của ASEAN được nêu rõ trong Hiến chương ASEAN.

ASEAN đang lên định hướng phát triển ASEAN trong 20 năm sau năm 2025. Ảnh: ASEAN

Theo giới chuyên gia, vai trò trung tâm của ASEAN có nhiều cơ hội được củng cố. Thực tế chứng minh rằng, hầu hết cường quốc thế giới đều muốn tăng cường quan hệ với ASEAN, trong khi bản thân ASEAN trong hơn 55 năm phát triển cũng bền sức xây dựng và thúc đẩy vai trò trung tâm của mình. Trong bối cảnh các cường quốc thiếu tin tưởng lẫn nhau, vai trò trung tâm ASEAN càng được những nước này ủng hộ.

ASEAN mang trong mình vai trò là động lực xây dựng thể chế khu vực ở châu Á-Thái Bình Dương và có thể tận dụng tốt đặc quyền trong việc thiết lập chương trình nghị sự và tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết vấn đề thực chất. Giới chuyên gia khẳng định, việc củng cố vai trò trung tâm ASEAN mang tới lợi ích to lớn, bao trùm và rất cần tích cực ủng hộ, bởi đây cũng là biện pháp hiệu quả để bảo vệ lợi ích của các quốc gia thành viên.

Vai trò trung tâm của ASEAN thực tế là kết quả của cả một quá trình lâu dài với những nỗ lực không ngừng nghỉ. Từ đó đặt ra yêu cầu về ý thức đoàn kết nội bộ, bởi đây là nhân tố nền tảng để củng cố vai trò trung tâm của ASEAN. Thực tế, các nước lớn ngày càng đặt niềm tin mạnh mẽ hơn vào ASEAN, tin tưởng vào vai trò trung tâm của ASEAN. Điều này mở ra những cơ hội để khẳng định vững chắc và toàn diện hơn về vai trò trung tâm ASEAN thực chất hơn.

Là thành viên tích cực hàng đầu của Khối, Việt Nam luôn duy trì tốt những nỗ lực củng cố vai trò trung tâm ASEAN. Điển hình nhất là trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020, dù là năm đầy thách thức và biến động lớn của nhân loại, Việt Nam tích cực thúc đẩy vai trò trung tâm ASEAN với hiệu quả cụ thể. Đặc biệt, Việt Nam luôn kêu gọi các nước đối tác ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong các cuộc trao đổi song phương và đa phương với các đối tác bên ngoài khu vực.

Thanh Trúc