Tìm lối thoát cho điện mặt trời 'tự sản, tự tiêu'

Sử dụng điện mặt trời để đáp ứng tiêu chuẩn xanh cho hàng hóa

Vừa qua, chúng tôi đến thăm nhà máy của Công ty CP Tập Đoàn Kim Đức tại Khu công nghiệp Vĩnh Lộc 2, tọa lạc tại xã Long Hiệp, huyện Bến Lức, tỉnh Long An. Đây là một trong những doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam về sản xuất và xuất khẩu túi vải, bao bì với công nghệ khép kín. Đại diện Công ty CP Tập Đoàn Kim Đức cho biết, mạng lưới khách hàng của Kim Đức gồm các tập đoàn bán lẻ hàng đầu tại Mỹ, Canada, Pháp, Anh, Đức… Là nhà cung cấp bao bì hàng đầu cho các chuỗi bán lẻ toàn cầu, Kim Đức cũng là thành viên tích cực thực hiện tiêu chuẩn toàn cầu và tuân thủ trách nhiệm xã hội trong kinh doanh của Hiệp hội bán lẻ Anh Quốc (BRC).

Tại nhà máy của Kim Đức, chúng tôi được chiêm ngưỡng hệ thống pin điện mặt trời được lắp phủ gần khắp trên các mái nhà xưởng. Trên hệ thống mái nhà xưởng tại đây đã lắp đặt 4937 tấm pin năng lượng mặt trời LONGi 450Wp hiệu suất cao, có khả năng chịu được các điều kiện khắc nghiệt của thời tiết và môi trường. Dưới mặt đất phía bên ngoài nhà xưởng, lắp đặt 8 bộ chuyển đổi và hòa lưới inverter SMA 110KW và 13 bộ SMA 75kW, là những thiết bị hòa lưới uy tín và chất lượng trên thị trường.

Tại nhà máy của Kim Đức, hệ thống pin điện mặt trời được lắp phủ gần khắp trên các mái nhà xưởng.

Hệ thống điện mặt trời tại Công ty Kim Đức được phát triển theo phương án hợp tác mua bán điện PPA (Power Purchase Agreement), do Quỹ đầu tư ecoligo (CHLB Đức) làm chủ đầu tư, Vũ Phong Energy Group cung cấp dịch vụ Tổng thầu (EPC) và vận hành bảo dưỡng. Lượng điện mặt trời sản xuất ra sẽ được bán cho nhà máy Kim Đức để phục vụ năng lượng cho sản xuất hàng hóa.

Với công suất 2,22 MWp, chỉ tính riêng trong năm 2022, hệ thống đã tạo ra sản lượng khoảng gần 2.600 MWh điện, đóng góp khoảng 12-13% nhu cầu lượng điện tiêu thụ của nhà máy Kim Đức. Khối lượng điện tự sản tự tiêu này được các chuyên gia quốc tế đánh giá đã giúp giảm phát thải khoảng 1.900 tấn CO2, tương đương với gần 31.000 cây xanh được trồng trong 10 năm.

Việc sử dụng năng lượng tái tạo với giá hấp dẫn không chỉ giúp tối ưu chi phí vận hành mà quan trọng hơn cả là giúp Kim Đức đáp ứng các tiêu chí về việc “xanh hóa” sản xuất. Theo đại diện Công ty Kim Đức, những năm gần đây, một số đối tác nhập khẩu hàng phía EU yêu cầu quá trình sản xuất hàng hóa phải chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch. Trong khi đó, điện do Tập đoàn Điện lực Việt Nam sản xuất vẫn có tỷ lệ rất lớn được sản xuất từ nhiệt điện than đá. Vì vậy, sử dụng điện mặt trời phục vụ sản xuất, sẽ dễ dàng đáp ứng được yêu cầu sử dụng năng lượng sạch do đối tác đưa ra.

Liên kết nhiều bên cùng có lợi

Ông Phạm Đặng An, Phó tổng giám đốc Vũ Phong Energy Group cho biết, hệ thống điện mặt trời trên mái nhà máy của Công ty Kim Đức là mô hình hợp tác linh hoạt mà Vũ Phong Energy Group tiên phong triển khai tại Việt Nam. Để có được hệ thống điện mặt trời mái nhà, doanh nghiệp chỉ cần tận dụng mái nhà máy đang có, phần còn lại do Vũ Phong Energy Group chịu trách nhiệm đầu tư và vận hành hệ thống. Doanh nghiệp thụ hưởng sẽ được mua và sử dụng điện mặt trời với giá luôn thấp hơn (đến 20 - 30%) so với giá điện từ EVN trong suốt thời gian cam kết. Kết thúc hợp đồng, doanh nghiệp có thể nhận chuyển giao hệ thống miễn phí với hiệu suất cam kết trên 80 - 90% tùy điều kiện.

Để có được hệ thống điện mặt trời mái nhà, doanh nghiệp chỉ cần tận dụng mái nhà máy đang có, phần còn lại do Vũ Phong Energy Group chịu trách nhiệm đầu tư và vận hành hệ thống.

Mô hình này đã được Vũ Phong liên kết triển khai với nhiều doanh nghiệp lớn, như: Vinamilk tại tỉnh Bình Dương với công suất điện mặt trời áp mái lắp đặt 3,39 MWp; Hệ thống điện mặt trời mái nhà tại nhà máy Golden Victory ở tỉnh Nam Định, với công suất 2,90 MWp. Nhà máy da giày FDI, đơn vị cung cấp cho các thương hiệu thể thao nổi tiếng toàn cầu như NIKE đã liên kết với Vũ Phong để lắp đặt hệ thống điện mặt trời, giúp tiết kiệm 21% chi phí năng lượng cho nhà máy.

Vũ Phong cũng đang triển khai lắp đặt điện mặt trời tại các nhà máy lớn khác, như: Dự án Nhà máy Quang Quân ở Hà Nam và Thừa Thiên – Huế với tổng công suất 3.5 MWp; Dự án nhà máy Duy Tân tại tỉnh Bình Dương với công suất 2,17 MWp; Dự án nhà máy Kềm Nghĩa tại TP.HCM với công suất 2,23 MWp; Dự án nhà máy Chiến Thắng Aluminum ở Bắc Ninh với công suất 1,15 MWp; Dự án nhà máy SHINTS BVT tại Hải Dương với công suất 621,72 kWp…

“Hệ thống điện mặt trời như một "mũi tên trúng nhiều đích" vì không chỉ góp phần tiết giảm chi phí sản xuất mà còn giúp doanh nghiệp có chứng nhận về sử dụng năng lượng sạch và góp phần trong thực hiện cam kết trung hòa carbon vào năm 2050 của Chính phủ Việt Nam tại COP 26. Đặc biệt, trong bối cảnh các thị trường lớn đang tăng cường áp dụng các cơ chế, chính sách về giảm phát thải, như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU, Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) của Mỹ… đòi hỏi việc tăng tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của nhiều doanh nghiệp. Khi các doanh nghiệp chủ động sử dụng nguồn cung điện mặt trời tại chỗ cũng góp phần giảm áp lực cho hệ thống điện khu vực”, ông Phạm Đặng An khẳng định.

Cần “chợ điện” quy mô nhỏ

Từ năm 2021, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tuyên bố dừng ký mới hợp đồng mua điện mặt trời mái nhà. Mới đây, Bộ Công Thương trình Thủ tướng Báo cáo về cơ chế phát triển điện mặt trời mái nhà. Tại Báo cáo này, hình thức điện mặt trời không liên kết với lưới điện quốc gia, được Bộ Công Thương đề xuất nên ưu tiên phát triển. “Điện mặt trời tự sản tự tiêu không liên kết với lưới điện quốc gia được phát triển không giới hạn công suất, cho phép được bán điện cho tổ chức, cá nhân không thuộc EVN. Các tổ chức, cá nhân đầu tư và sử dụng điện mặt trời mái nhà thực hiện chính sách ưu đãi thuế, phí, lệ phí theo quy định của pháp luật về thuế phí, lệ phí”, Báo cáo của Bộ Công thương nhấn mạnh.

“Hệ thống điện mặt trời như một "mũi tên trúng nhiều đích" vì không chỉ góp phần tiết giảm chi phí sản xuất mà còn giúp doanh nghiệp có chứng nhận về sử dụng năng lượng sạch và góp phần trong thực hiện cam kết trung hòa carbon vào năm 2050 của Chính phủ Việt Nam tại COP 26.

Những động thái này từ phía Bộ Công thương đang khiến nhiều doanh nghiệp “vừa mừng vừa lo”. Mừng, bởi điện mặt trời mái nhà, mái xưởng đã được “công nhận” và cho phép phát triển. Nhưng lo rằng sẽ không biết bán điện cho ai? Trong khi không phải người dân, doanh nghiệp nào cũng có nhu cầu sử dụng hết lượng điện mặt trời do họ sản xuất ra, nếu lắp đặt điện mặt trời mái nhà.

Một doanh nghiệp nêu băn khoăn, nếu điện mặt trời trên một nhà xưởng chỉ phục vụ cho nhu cầu điện của chính nhà xưởng (nhà máy) đó, thì sẽ xảy ra hiện tượng: lúc thừa, lúc thiếu. Có nhà máy sẽ thừa điện, trong khi nhà máy khác dù lắp đặt pin điện hết mặt bằng mái thì vẫn không đủ điện cho sản xuất. Khi giữa trưa trời nắng – công nhân đang nghỉ, thì điện sản xuất ra nhiều sẽ thừa điện, Trong khi buổi tối, đầu giờ sáng và cuối giờ chiều lượng điện sẽ rất thấp.

Từ mô hình của Kim Đức, đã hé ra hướng đi cho điện mặt trời “tự sản tự tiêu”, có thể gợi mở đến mô hình chung. Nếu coi EVN là “Đại siêu thị điện toàn quốc”, thì cần phát triển những “chợ điện” quy mô nhỏ ở cấp khu, cụm công nghiệp. Tại mỗi khu công nghiệp có nhiều nhà máy nằm gần nhau, nên có một doanh nghiệp đứng ra thu mua toàn bộ lượng điện thừa của các nhà máy, rồi bán cho các nhà máy cần mua điện. Mô hình này sẽ giúp điều tiết cân bằng các nguồn điện tại chỗ. Khi một doanh nghiệp đầu tư mua bán điện quy mô đủ lớn, thì sẽ có đủ lực để đầu tư Pin điện (giá đầu tư rất cao) để lưu trữ và điều tiết lượng điện. Doanh nghiệp mua bán điện theo mô hình chợ nhỏ địa phương này cũng có thể mua điện từ EVN để cấp vào lưới điện mini của họ (những khi nguồn cung tại chỗ không đủ), thay vì từng doanh nghiệp, nhà máy trong khu công nghiệp mua trực tiếp mua điện từ EVN để bổ sung những lúc thiếu, thì sẽ mất thời gian, chi phí và thuê nhân công theo dõi vận hành lưới điện.

Ông Phạm Thành Khôn, Trưởng ban quản lý các khu công nghiệp tỉnh Vĩnh Long cho biết, điện mặt trời lắp đặt tại các khu công nghiệp được rất nhiều doanh nghiệp quan tâm. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là hành lang pháp lý về an toàn xây dựng, phòng cháy chữa cháy khi lắp đặt thêm hệ thống pin năng lượng mặt trời trên nhà xưởng chưa được cụ thể hóa, đây cũng là một trở ngại trong phát triển điện mặt trời tại các khu công nghiệp.

Trong khi đó, theo ông Phạm Đặng An, Phó tổng giám đốc Vũ Phong Energy Group, hiện nay các quy định về việc doanh nghiệp đầu tư điện mặt trời để bán điện trực tiếp cho doanh nghiệp sử dụng cũng chưa được cụ thể hóa, đây cũng là một rào cản cho loại hình đầu tư, kinh doanh này phát triển. Bởi vậy, các doanh nghiệp mong mỏi nhà nước cần có những quy định rõ ràng, cần chính sách để tạo ra “chợ điện quy mô nhỏ” minh bạch tại từng khu công nghiệp.

C.K