Thu phí đường cao tốc bảo đảm cân đối lợi ích của người dân và nhà nước

Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. (Ảnh: DUY LINH)

Sáng 24/11, trong phiên thảo luận ở hội trường về dự án Luật Đường bộ tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng đã tham gia giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm.

Thu phí đường bộ qua đầu phương tiện mới chỉ đáp ứng 35-40% nhu cầu bảo trì

Về nguồn tài chính để đầu tư xây dựng, quản lý, vận hành khai thác và bảo trì kết cấu hạ tầng đường bộ, có ý kiến đề nghị đánh giá sự cần thiết bổ sung thu phí sử dụng đường cao tốc bên cạnh phí sử dụng đường bộ đã thu qua đầu phương tiện.

Bộ trưởng cho biết, thực hiện chủ trương của Quốc hội tại các Nghị quyết phê duyệt đầu tư các tuyến đường cao tốc, Bộ Giao thông vận tải đã triển khai nghiên cứu phương án thu trên các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, đánh giá tác động trong trường hợp phát sinh thu phí và không thu phí đối với các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Cụ thể, các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư đều có đường quốc lộ song hành, cho phép người tham gia giao thông có quyền lựa chọn sử dụng đường cao tốc hoặc đường quốc lộ. Người tham gia giao thông trên đường cao tốc được hưởng nhiều lợi ích hơn do tiết kiệm thời gian, tiết kiệm chi phí vận tải, chi phí nhiên liệu, chi phí khấu hao phương tiện. Hình thức thu phí sử dụng đường bộ hiện tại chưa tách bạch được người sử dụng đường bộ thông thường và người sử dụng đường bộ cao tốc.

Để bảo đảm sự phù hợp giữa mức phí đóng góp và chất lượng dịch vụ được hưởng của người sử dụng, căn cứ trên nguyên tắc người sử dụng dịch vụ có chất lượng cao hơn thì phải trả chi phí cao hơn và người sử dụng có quyền lựa chọn tuyến song hành, dự thảo luật đã bổ sung quy định này.

Đại biểu Quốc hội tham gia ý kiến thảo luận về dự án Luật Đường bộ sáng 24/11. (Ảnh: DUY LINH)

Theo đó, mức thu sẽ được xác định bảo đảm phù hợp với điều kiện khai thác từng khu vực, phù hợp với chất lượng dịch vụ và bảo đảm hoàn vốn đầu tư của Nhà nước để tái đầu tư cơ sở hạ tầng và bảo đảm chi phí bảo trì hằng năm.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, một số quốc gia phát triển như Mỹ, Trung Quốc hay Nhật Bản cũng đã áp dụng việc này.

“Hiện nay thu phí đường bộ qua đầu phương tiện chỉ mới đáp ứng được 35% đến 40% nhu cầu bảo trì”, Bộ trưởng nói, đồng thời nêu rõ khi hệ thống đường cao tốc được xây dựng, hoàn thiện, đưa vào vận hành sẽ đòi hỏi khoản kinh phí khổng lồ cho vấn đề bảo trì, nếu không có nguồn thì sẽ rất khó khăn.

Thực hiện giải phóng mặt bằng một lần theo quy mô quy hoạch

Về đầu tư xây dựng, phát triển đường cao tốc, có ý kiến đề nghị xem xét lại quy định về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được thực hiện theo quy mô quy hoạch tại khoản 4 Điều 50 của dự thảo luật.

Bộ trưởng Giao thông vận tải nhấn mạnh, từ thực tiễn đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông cho thấy, giải phóng mặt bằng luôn là nội dung rất phức tạp, là nguyên nhân dẫn đến khiếu kiện, chậm tiến độ, đội vốn đầu tư.

Bên cạnh đó, chính sách, đơn giá bồi thường luôn được điều chỉnh, nếu chỉ giải phóng mặt bằng với quy mô phân kỳ, địa phương rất khó quản lý phần diện tích còn lại chưa giải phóng.

Hơn nữa, việc thực hiện giải phóng mặt bằng bổ sung khi mở rộng quy hoạch rất phức tạp; kinh phí sẽ lớn hơn rất nhiều so với giải phóng mặt bằng thực hiện một lần.

Ngoài ra, đối với đường cao tốc thì phải đầu tư hệ thống đường gom, đường bên hai bên; đường gom phải được xây dựng ngoài phạm vi đất dành cho cao tốc nên không thể quản lý phần diện tích đất nằm xen kẹt giữa đường gom và đường cao tốc.

Rút kinh nghiệm từ những vướng mắc trong thực tiễn, tại Nghị quyết về chủ trương đầu tư một số đường cao tốc, Quốc hội đã quy định việc giải phóng mặt bằng thực hiện một lần theo quy mô quy hoạch.

“Như vậy, việc thực hiện giải phóng mặt bằng luôn theo quy mô quy hoạch vừa là chính sách nhằm phát triển đường cao tốc (chỉ áp dụng đối với dự án đường cao tốc); vừa là chính sách đã được thực hiện, tổng hợp kinh nghiệm trong thời gian qua”, Bộ trưởng nêu rõ.

Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng giải trình, làm rõ ý kiến của đại biểu Quốc hội. (Ảnh: DUY LINH)

Về vận tải đường bộ, có ý kiến cho rằng quy định tổ chức, cá nhân sử dụng ứng dụng công nghệ thông tin như công nghệ Grab hay Bee để hỗ trợ kết nối giữa tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ vận chuyển với hành khách hoặc người thuê giao hàng được xếp vào loại hình hoạt động kinh doanh vận tải bằng ôtô là không đúng với bản chất kinh doanh.

Liên quan nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, tại Điều 77 dự thảo Luật Đường bộ quy định: “Dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ gồm kinh doanh dịch vụ bến xe, bãi đỗ xe, trạm dừng nghỉ, đại lý vận tải hàng hóa, đại lý bán vé, dịch vụ thu gom hàng, dịch vụ chuyển tải, dịch vụ kho bãi hàng hóa, dịch vụ xếp dỡ hàng hóa trên phương tiện, dịch vụ cho thuê phương tiện, dịch vụ cứu hộ giao thông đường bộ, ứng dụng phần mềm hỗ trợ kết nối vận tải bằng xe ô tô”.

Theo đó, ứng dụng phần mềm hỗ trợ kết nối vận tải bằng ôtô là dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ, không phải là hoạt động kinh doanh vận tải.

Chỉ trong trường hợp tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ phần mềm hỗ trợ kết nối vận tải bằng xe ôtô thực hiện ít nhất một trong các công đoạn, gồm điều hành phương tiện và lái xe hoặc quyết định giá cước vận tải để vận chuyển hành khách, hàng hóa trên đường bộ, nhằm mục đích sinh lợi thì mới xác định là kinh doanh vận tải theo quy định tại khoản 5, khoản 6 Điều 61 dự thảo Luật Đường bộ.