Thấy gì từ cơn sốt máy lạnh ở quốc gia đông dân nhất thế giới

Với Muskan, mùa hè đến ở Delhi (Ấn Độ) là “khởi đầu của hỏa ngục”.

Khi nhiệt độ tại khu dân cư đông đúc, chật chội của cô tăng vọt trên 45 độ C, cô chỉ mơ ước một điều duy nhất: Điều hòa không khí.

Ban ngày, trong căn bếp nhỏ không cửa sổ, nơi Muskan nấu nướng cho gia đình, cô thường có cảm giác như sắp ngất vì nắng nóng, sức khỏe sa sút.

Ban đêm còn tệ hơn. Gia đình cô dường như không thể ngủ được trong căn hộ một phòng ngủ.

Ba đứa con của Muskan - người đầy mồ hôi nhớp nháp và không thoải mái - kêu khóc vì nóng. Cứ 5 phút, cô lại phải thức dậy để dội nước lạnh và khăn ướt cho chúng cùng bản thân.

Tình hình tài chính eo hẹp chỉ cho phép gia đình Muskan trả đủ tiền thuê nhà và tiền ăn. Các chi phí liên quan đến việc thuê hay mua điều hòa không khí vượt xa khả năng của họ.

“Tôi không thể tiếp tục nhìn thấy con mình phải chịu đựng như thế này”, cô nói. “Tôi vẫn hứa với chúng rằng mùa hè tới sẽ có một chiếc điều hòa, nhưng thực tế là chúng tôi không đủ khả năng chi trả”.

“Khi càng có nhiều người xung quanh chúng tôi mua điều hòa, nhiệt độ bên ngoài càng nóng hơn. Chẳng bao lâu nữa, tôi không biết chúng tôi sẽ sống sót như thế nào”, cô cho hay.

Thị trường máy điều hòa ở Ấn Độ đang phát triển nhanh hơn hầu hết nơi khác trên thế giới, theo Guardian.

Nhưng trong khi việc sử dụng điều hòa có thể có lợi cho sức khỏe và năng suất kinh tế, nó sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và có thể làm tăng thêm tình trạng bất bình đẳng.

Điều hòa cứu sống nhiều người nhưng đang góp phần "nướng chín" hành tinh. Ảnh: Bloomberg.

Vấn đề sống còn

Trong suy nghĩ của nhiều chuyên gia và người dân, nhu cầu sử dụng máy điều hòa tại Ấn Độ vừa cần thiết vừa không thể ngăn cản được.

Năm 2023 là năm nóng nhất thế giới trong 100.000 năm qua và cũng là năm nắng nóng kỷ lục từ trước đến nay.

Vào tháng 6/2023, một đợt nắng nóng chết người ở các bang Uttar Pradesh và Bihar đã khiến ít nhất 100 người thiệt mạng.

Năm nay, nắng nóng được dự đoán thậm chí còn khắc nghiệt hơn.

Ở Shaheen Bagh - khu dân cư tại Delhi - nơi người dân chủ yếu sống trong các tòa nhà cao tầng nhỏ, Nazim Khan (54 tuổi) mô tả sự gia tăng nhiệt độ đi kèm với sự tuyệt vọng cùng nhu cầu sử dụng điều hòa ngày càng lớn.

Nazim Khan đã điều hành công việc kinh doanh cho thuê máy điều hòa trong hơn một thập kỷ.

“Đó là vấn đề sống còn”, anh cho hay. “Tôi có thể nói rằng 50% căn hộ trong khu phố này không thể ở được nếu không có máy điều hòa. Chúng nhỏ, không có cửa sổ hay hệ thống thông gió ngay cả khi nấu nướng. Tôi thấy một số gia đình phải hy sinh rất nhiều để có được điều hòa”.

Đối với hầu hết gia đình trong khu vực này, họ không đủ khả năng mua, vì vậy, thuê điều hòa cũ là lựa chọn hợp lý duy nhất. Tuy nhiên, họ thường phải thuê những mẫu có hiệu suất kém nhất, đi kèm với chi phí điện cao hơn nhiều và dễ bị rò rỉ gas.

Một số gia đình đã phải thuê chung một chiếc điều hòa để chia sẻ bớt gánh nặng chi phí. Việc tất cả ngủ cùng nhau trong một phòng vào những tháng hè đã trở nên phổ biến.

Mohammad Adil Khan kiểm tra máy điều hòa tại cửa hàng cho thuê của mình ở Delhi. Ảnh: Aakash Hassan/ Guardian.

Với mỗi chiếc trong số 50 chiếc điều hòa đã hơn 8 năm tuổi, Khan cho thuê giá 7.000 rupee (hơn 84 USD), sử dụng theo mùa kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10/2023.

Trong khoảng thời gian đó, đội thợ của anh không ngừng chạy khắp thành phố để lắp đặt và sửa chữa thiết bị thường hỏng hóc ở nhiệt độ khắc nghiệt.

“Chúng tôi như những nhân viên cấp cứu”, anh nói. “Mỗi mùa hè tôi lại thấy có thêm nhiều người chết. Họ nói là do bệnh này hay bệnh khác nhưng chúng tôi đều biết rằng chính nắng nóng khủng khiếp đã dẫn đến cái chết của họ”.

"Hành tinh này sẽ bị nướng chín"

Theo ước tính của chính phủ Ấn Độ, khoảng 8-10% trong số 300 triệu hộ gia đình tại nước này có máy điều hòa. Con số đó dự kiến đạt gần 50% vào năm 2037.

Báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự đoán đến năm 2050, Ấn Độ sẽ có hơn 1 tỷ máy điều hòa không khí hoạt động.

Tuy nhiên, hơn 20% tổng lượng điện trên thế giới được sử dụng bởi quạt hoặc máy điều hòa không khí. Tỷ lệ này dự kiến tăng cao hơn nữa trong những năm tới.

Thách thức này có ảnh hưởng lớn đến nỗ lực toàn cầu nhằm hạn chế sự nóng lên ở mức 1,5 độ C.

Trên khắp thế giới, máy điều hòa nhiệt độ phần lớn vẫn hoạt động kém hiệu quả và sử dụng một lượng điện khổng lồ - chủ yếu tạo ra từ nhiên liệu hóa thạch.

Chúng có thể làm tăng nhiệt độ bên ngoài khi bơm nhiệt từ trong nhà ra ngoài trời. Bên cạnh đó, chúng chứa chất làm lạnh hóa học mà nếu bị rò rỉ, có thể tàn phá môi trường gấp gần 1.500 lần so với CO2.

Ông Abhas Jha, chuyên gia về biến đổi khí hậu của Ngân hàng Thế giới (WB), cho biết nếu các tiêu chuẩn hiệu suất không được cải thiện, “hành tinh này sẽ bị nướng chín theo đúng nghĩa đen”.

Một nông dân ở Ấn Độ tìm cách làm mát. Ảnh: Bloomberg.

Một hiện tượng được gọi là “đảo nhiệt đô thị” đã xuất hiện khắp thủ đô Ấn Độ.

Tại đây, bề mặt nhà cửa, đường sá và mái nhà chủ yếu được phủ bằng bê tông, gạch, thép và nhựa đường, có tác dụng hấp thụ và giữ nhiệt.

Những ngôi nhà thường là tòa nhà cao tầng chen chúc và có rất ít cây xanh tạo bóng mát.

Với số lượng máy điều hòa không khí liên tục thổi khí nóng ra bên ngoài tại các khu đô thị chật hẹp, không được thông thoáng như trên, nhiệt độ thành phố đôi khi tăng cao hơn 6 độ C so với mức trung bình.

Lượng điện khổng lồ mà số lượng máy điều hòa không khí ngày càng tăng ở Ấn Độ yêu cầu cũng là thách thức đáng kể.

Trong những giờ cao điểm mùa hè, máy điều hòa chiếm tới 40-60% tổng nhu cầu điện ở các thành phố Delhi và Mumbai.

Theo IEA, đến năm 2050, lượng điện năng mà Ấn Độ tiêu thụ chỉ riêng cho điều hòa không khí dự kiến vượt quá tổng lượng điện năng tiêu thụ của toàn châu Phi.

Phần lớn lượng điện này được sản xuất bằng cách đốt than. Mặc dù công suất từ năng lượng tái tạo như năng lượng Mặt Trời tại Ấn Độ đang tăng lên, nó không phát triển kịp tốc độ tăng trưởng của thị trường điều hòa.

Tìm kiếm lời giải

Trong bối cảnh đó, nhiều bên đang nỗ lực để đảm bảo Ấn Độ không bị “choáng ngợp” trước nhu cầu làm mát ngày càng tăng.

Cơ quan thời tiết quốc gia Ấn Độ cảnh báo nhiệt độ năm nay có thể nóng hơn bình thường cho đến cuối tháng 6. Ảnh: Bloomberg.

Năm 2019, chính phủ Ấn Độ trở thành chính phủ đầu tiên trên thế giới thực hiện kế hoạch hành động hạ nhiệt quốc gia. Kế hoạch được mô tả là có phạm vi đầy tham vọng ngay cả khi việc triển khai diễn ra chậm chạp sau đó.

Các bang như Tamil Nadu gần đây cũng công bố quyết định riêng. Theo đó, hiệu suất của máy điều hòa được coi là yếu tố quan trọng để giảm nhu cầu năng lượng,

Nhờ nhiều sáng kiến khác nhau, tốc độ hiệu suất đang tăng nhanh hơn hàng năm. Điều này cũng sẽ góp phần giúp thị trường thiết bị điều hòa cũ hoạt động hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, Rajan Rawal, giáo sư về hiệu suất năng lượng tại Đại học CEPT ở Ahmedabad, cùng nhiều người nhấn mạnh điều hòa không khí không nên được coi là giải pháp duy nhất để giữ mát.

“Các tòa nhà và quy hoạch, thiết kế đô thị cũng đóng vai trò quan trọng”, ông nói.

Khi thị trường nhà đất Ấn Độ trải qua thời kỳ phát triển bùng nổ, rất nhiều nhà mới đang được xây dựng theo cách rẻ nhất và nhanh nhất có thể.

Chúng chủ yếu được xây dựng từ gạch, thép và bê tông - những thứ có thể nhanh chóng biến ngôi nhà thành “lò nướng” vào mùa hè.

Mặc dù các quy tắc hiệu quả xây dựng mới đã được đưa ra, chúng không bắt buộc.

“Ở bất cứ nơi nào có khả năng, chúng ta phải xây dựng các tòa nhà bền vững để ứng phó với khí hậu hay tiết kiệm năng lượng để giảm nhu cầu hạ nhiệt”, Rawal nói.

Minh An