Tại sao Quân đội Ukraine không thể giữ được 'pháo đài' Avdiivka?

Vào ngày 17/2, Tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Ukraine, Tướng Syrsky tuyên bố rút quân khỏi Avdiivka. Tại sao “pháo đài không thể bị chìm” lại sụp đổ, khi lãnh đạo Kiev hy vọng, nó có thể đứng vững ít nhất là qua kỳ bầu cử Tổng thống Nga vào trung tuần tháng 3?

Trước khi chiến dịch tấn công tổng lực của Quân đội Nga vào Avdiivka bắt đầu vào ngày 20/10/2023, thì việc hình thành thế trận bao vây thuận lợi cho quân Nga, chủ yếu đạt được nhờ những trận đột phá then chốt trong ba giai đoạn và các trận đánh lâu dài xuyên suốt trong gần 2 năm (từ ngày 24/2/2022).

Giai đoạn thứ nhất: Diễn ra ngay trong những ngày đầu của cuộc xung đột Nga-Ukraine bùng nổ vào năm 2022, khi lực lượng dân quân Donetsk chọc thủng phòng tuyến phía bắc Avdiivka; tạo thành một mũi đột phá rõ ràng.

Giai đoạn thứ hai: Diễn ra trong mùa hè năm 2022, dân quân Donetsk chọc thủng phòng tuyến phòng thủ phía nam Avdiivka; hình thành mũi tiến công và bao vây về phía nam.

Giai đoạn thứ ba: Đầu năm 2023, lực lượng dân quân Donetsk tiếp tục dồn ép sườn phía bắc, đè bẹp các vị trí bên ngoài của quân Ukraine và tạo thế tiến công cho chiến dịch tổng tiến công tiếp theo.

Đợt tấn công vào Avdiivka lần này của quân Nga (lực lượng dân quân Donbass đã sáp nhập vào Quân đội Nga từ tháng 6/2023) bắt đầu vào ngày 20/10/2023 và đến khi Avdiivka thất thủ, kéo dài 4 tháng.

Theo sức mạnh tấn công bền vững của quân Nga, nếu chỉ hỗ trợ một cuộc tấn công lâu dài như chiến dịch Bakhmut như vậy là chưa đủ; những lý do khiến cuộc tấn công của quân Nga vào Avdiivka thành công đó là:

Thứ nhất: Lực lượng không quân chiến thuật của Nga tập trung hỗ trợ hiệu quả các lực lượng chiến đấu mặt đất tại Avdiivka, khi thả một lượng lớn bom lượn có điều khiển, điều chưa từng có kể từ đầu cuộc xung đột Nga-Ukraine;

Thứ hai: Cụm quân trung tâm Nga rút quân từ mặt trận Bakhmut về tăng cường cho mặt trận Avdiivka, giúp dân quân Donetsk sát cánh chiến đấu với quân chính quy Nga thực sự;

Thứ ba: Sau khi sáp nhập vào Quân đội Nga, lực lượng dân quân Donetsk đã được nâng cấp vũ khí trang bị và huấn luyện chuyên sâu cho binh lính vào mùa hè năm 2023. Do vậy năng lực chiến đấu của lực lượng này đã được nâng cao đáng kể;

Thứ tư: Lực lượng dân quân Donetsk đã tiếp nhận một số đơn vị và binh lính của lực lượng lính đánh thuê Wagner; đồng thời được tăng cường bởi một nhóm quân tình nguyện và các đơn vị động viên, làm tăng đáng kể số lượng quân sẵn sàng chiến đấu;

Thứ năm: Nhờ việc chuyển sản xuất sang thời chiến của ngành công nghiệp quốc phòng Nga, lực lượng dân quân Donbass và pháo binh Nga được cung cấp lượng đạn pháo khổng lồ, không hề thiếu đạn trong cuộc tấn công Avdiivka như khi quân Wagner tấn công Bakhmut.

Đánh giá chung, hiệu quả của đòn tấn công vào Avdiivka khá rõ ràng trong thời gian chiến đấu đủ dài. Trong giai đoạn tiến công tổng lực từ tháng 10, tiến độ như sau: Tháng 10/2023, Quân đội Nga chiếm “Núi xỉ thải” ở sườn phía bắc và các vị trí dọc tuyến đường sắt. Đây là điểm cao có ý nghĩa chiến thuật quan trọng trong việc tấn công vào Avdiivka.

Tháng 11/2023, quân Nga chiếm giữ Khu công nghiệp phía nam. Tháng 12/2023, quân Nga củng cố các vị trí mới chiếm ở hai cánh phía bắc và phía nam, đồng thời mở rộng quyền kiểm soát khu vực “vùng xám”;

Vào tháng 1/2024, quân Nga chiếm khu vực "Bãi săn của Sa hoàng" ở phía nam và đột nhập vào thành phố từ phía nam. Tuy nhiên bước đột phá quan trọng của Quân đội Nga xảy ra vào tháng 2.

Đầu tháng 2, quân Nga ở sườn phía bắc di chuyển về phía nam từ vị trí “Núi xỉ thải” và bất ngờ mở cuộc tấn công vào vị trí quân Ukraine ở phía đông thành phố và phía bắc Hồ Xanh ở khu vực Mỏ cát.

Quân Ukraine tại đây không thể chống cự và lần lượt rút lui, kết quả là quân Nga trong ngày 5/2 đã chiếm được một khu vực rộng lớn ở phía bắc Hồ Xanh. Nhờ đó có đường tấn công trực tiếp vào trung tâm thành phố.

Khu vực nội đô Avdiivka có hình dải trải dài từ tây bắc xuống đông nam, với dân số trước chiến tranh là hơn 30.000 người. Phía bắc thành phố là khu nhà máy luyện cốc, được kết nối với khu đô thị lõi phía nam thông qua khu dân cư thấp tầng, hẹp ở giữa.

Khu đô thị phía nam là trung tâm của thành phố Avdiivka; ở đây ngoài các khu cao tầng ở phía tây, còn có các khu dân cư thấp tầng rộng lớn ở phía đông. Sau khi quân Nga đột phá thành công về phía bắc Hồ Xanh, họ nhanh chóng đột nhập vào trung tâm thành phố và trực tiếp giao tranh trên đường phố.

Như đã đề cập trước đó, lực lượng dân quân Donetsk chịu trách nhiệm các mũi xung kích, bao gồm nhiều cựu lính đánh thuê Wagner. Những người này cực kỳ có kinh nghiệm chiến đấu trên đường phố, quân Ukraine khó có thể chống cự, nên trung tâm thành phố bị thất thủ nhanh.

Để giữ vững thế trận, Bộ Tổng tham mưu Quân đội Ukraine đã điều Lữ đoàn xung kích Azov số 3 khét tiếng đến tăng viện, nhằm phá vây và yểm trợ cho các lực lượng trong thành phố đã mất sức chiến đấu rút lui an toàn. Tuy nhiên hiệu quả phản công gần như bằng không.

Đến giữa tháng 2, Quân đội Nga đã cắt đứt Đại lộ Công nghiệp nối với trục đường O-0542 chạy từ phía tây vào thành phố. Sau ngày 15/2, quân Nga mở cuộc tấn công tổng lực vào Avdiivka và cắm cờ khắp nơi. Vậy đâu là nguyên nhân khiến Avdiivka sụp đổ nhanh sau thời gian dài cầm cự như vậy? Có thể rút ra những nguyên nhân sau:

Thứ nhất: Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 1 của Tập đoàn quân Donetsk số 1, đã chiếm được khu vực trận địa phòng ngự kiên cố Zenit và khu vực phòng ngự tiếp theo, san bằng chiến tuyến (Zenit nguyên là một căn cứ của tiểu đoàn phòng không Ukraine ở sườn phía nam).

Thứ hai: Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 114 của Tập đoàn quân Donetsk số 1 đã cắm cờ ở cổng chào trên lối vào đường cao tốc ở Avdiivka. Tổng thống Ukraine Zelensky từng để lại một “bức ảnh kinh điển” khi thị sát Avdiivka; giờ đây lá cờ Nga đã được treo ở khu vực này.

Thứ ba: Các đơn vị chiến đấu trên các đường phố ở khu đô thị trung tâm tiếp tục tiến về phía nam, sau khi chiếm giữ tượng đài và các địa điểm khác trong trung tâm thành phố, họ cắm cờ báo tin chiến thắng.

Thứ tư: Ở phía đông Avdiivka, tại vị trí nhà máy xử lý nước thải gần đường cao tốc H20, quân Ukraine cuối cùng gặp khó khăn trong việc giữ trận địa và bỏ vị trí, quân Nga cũng cắm cờ sau khi chiếm giữ nơi này.

Có thời điểm, Quân đội Nga ở Avdiivka cắm cờ khắp nơi, nhưng quân Ukraine không tổ chức một cuộc phản công “ra tấm, ra món” ở bất kỳ địa điểm nào; chứng tỏ quân Ukraine tại Avdiivka khi đó đã “sức cùng, lực kiệt”.

Trong bối cảnh đó, vào ngày 17/2, Tổng tư lệnh Quân đội Ukraine, Tướng Syrskyi tuyên bố, để bảo toàn tính mạng cho binh lính, ông lệnh cho các lực lượng rút quân khỏi Avdiivka và biểu dương Lực lượng Vũ trang Ukraine ở Avdiivka đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, khi cầm chân quân Nga, tiêu diệt nhiều binh lính và phá hủy nhiều vũ khí của Quân đội Nga. (Nguồn ảnh: CNN, Ukrinform, Reuters, Sputnik).

Tiến Minh (Theo Topwar)