Tái hiện nghi lễ ban quạt cung đình tại Hoàng thành Thăng Long

Ngày 1/6, tại khu di sản Hoàng thành Thăng Long, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội đã khai mạc chương trình “Tết Đoan Ngọ xưa và nay” năm 2022.

Tại đây đã tái hiện không gian nghi lễ ban quạt trong cung đình ngày Tết Đoan Ngọ; đồng thời khai mạc trưng bày bộ sưu tập quạt của nghệ nhân Dương Văn Đoàn ở Chàng Sơn, Thạch Thất, Hà Nội; trưng bày chiếc quạt dài 2,4m đề bài thơ của vua Lê Hiến Tông viết năm 1503 cùng một số quạt dành cho vua, hoàng hậu và quan lại được phục dựng dựa trên các nguồn tư liệu.

Đây là lần đầu tiên Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội tái hiện không gian nghi lễ ban quạt trong cung đình ngày Tết Đoan Ngọ. Những người tham gia đều vận trang phục cung đình xưa, được thực hành các nghi thức và được đón nhận quạt do vua ban. Nghi lễ diễn ra trong sự trang trọng, mang nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Theo sử sách, dưới thời Lê, ngày Tết Đoan Ngọ có một nghi lễ đặc biệt là lễ ban quạt. Nhà vua tiến hành ban quạt cho các quan. Lễ ban quạt cho các quan được tổ chức thể hiện quyền uy của bậc thiên tử.

Trước nghi lễ này, triều đình giao cho Bộ Hộ cấp phát tiền công để chuẩn bị quạt ban trong ngày Tết Đoan Ngọ. Làng Đào Xá thuộc tổng Ngọc Cục, huyện Đường An, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương xưa (nay là làng Đào Quạt, xã Bãi Sậy, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên) được giao trọng trách làm quạt ban.

Quạt sau khi làm xong được đệ tiến vào Văn miếu, Vũ miếu và vua sai ban cho hoàng thân, vương thân, quan văn võ đang tại chức, binh doanh các cơ, đội thuộc Bộ.

Trong thời tiết nóng bức của ngày Tết Đoan Ngọ, nghi thức ban quạt là sự thể hiện sự quan tâm đặc biệt của nhà vua giành cho các quan. Ân điển ban quạt của nhà vua còn ý nghĩa sâu sắc là ban “Phúc lành, sức khỏe, bình an”.

Ngoài những nét đặc sắc về nghi lễ cung đình, trong dân gian, ngày Tết Đoan Ngọ cũng có những phong tục hết sức độc đáo như tục “giết sâu bọ”, hái lá làm thuốc nam, đeo bùa ngũ sắc…

Cũng trong chương trình, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội còn trưng bày bộ sưu tập quạt của nghệ nhân Dương Văn Đoàn; chiếc quạt mang tính chất cung đình có kích thước 2,4 m đề bài thơ của vua Lê Hiến Tông viết trên quạt năm 1503; một số quạt dành cho vua, hoàng hậu và quan được phỏng dựng dựa trên các nguồn tư liệu. Khách tới tham quan còn được trải nghiệm làm quạt dưới sự hướng dẫn của nghệ nhân Dương Văn Đoàn.

Ngoài ra, đến với không gian trưng bày, du khách còn được tìm hiểu những phong tục độc đáo của ngày Tết Đoan Ngọ như: Tục “giết sâu bọ”, tục đeo bùa ngũ sắc thông qua những chiếc bùa ngũ sắc được phục hồi dựa theo hiện vật đang được lưu giữ tại Bảo tàng Quai Branly (Cộng hòa Pháp) và không gian đầy màu sắc của một cửa hàng trên phố Hàng Mụn xưa, tục hái thuốc Nam đề cao tri thức dân gian dùng thảo mộc chăm sóc sức khỏe con người... thông qua hệ thống trưng bày hiện vật, pano, tranh vẽ diễn giải.

Một số hình ảnh nghi lễ ban quạt trong cung đình xưa được tái hiện lại:

Tin, ảnh: Thế Vũ