Sửa Luật Đất đai: Gần 30 vấn đề chưa chốt được phương án

Sáng 25-8, tiếp tục phiên họp thứ 25, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Đất đai (sửa đổi).

Theo nghị trình, dự án luật này sẽ được các đại biểu QH bấm nút thông qua tại kỳ họp thứ sáu, dự kiến khai mạc vào tháng 10 tới, tuy nhiên hàng loạt vấn đề lớn hiện vẫn còn ý kiến khác nhau.

“Gần 30 nội dung chưa có quan điểm, chưa có chính sách lớn, chưa có đánh giá tác động. Với chất lượng như thế này chắc cũng khó thuyết phục được QH” - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Vũ Hồng Thanh nói tại phiên họp.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại phiên họp. Ảnh: PHẠM THẮNG

Vấn đề khó nhất của Luật Đất đai

Một trong những nội dung còn ý kiến khác nhau liên quan đến quy định về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Điều 79 dự thảo mới nhất dành dung lượng hơn ba trang giấy A4 liệt kê cụ thể các dự án thuộc trường hợp thu hồi đất.

Ông Vũ Hồng Thanh cho rằng quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất có ưu điểm bảo đảm sự rõ ràng, dễ theo dõi, dễ áp dụng. Tuy nhiên, việc liệt kê quá cụ thể, chi tiết các dự án, công trình thu hồi đất cũng có nhược điểm là khó bảo đảm bao quát, đầy đủ.

Do đây là nội dung cụ thể hóa Nghị quyết 18-NQ/TW, cơ quan thẩm tra xin ý kiến UBTVQH báo cáo cấp có thẩm quyền cho ý kiến chỉ đạo nội dung này.

Đánh giá đây là “vấn đề khó nhất” của Luật Đất đai qua các thời kỳ, Chủ tịch QH Vương Đình Huệ cho rằng nguyên nhân chủ yếu là do cách tiếp cận. Ông phân tích nếu “chọn cho”, tức là liệt kê các trường hợp Nhà nước thu hồi đất thì không cách gì đủ được, có khi càng liệt kê càng thiếu.

“Nên chăng tiếp cận theo hướng “chọn bỏ”, tức là trừ những trường hợp áp dụng phương pháp thỏa thuận nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, còn lại là Nhà nước thu hồi có được không?” - Chủ tịch QH đặt vấn đề. Bởi theo ông, thực tế chỉ có hai hình thức là Nhà nước thu hồi và thỏa thuận.

Với hướng tiếp cận này, Chủ tịch QH cho rằng có thể quy định thêm đất thu hồi phải nằm trong quy hoạch, kế hoạch đất đã được phê duyệt; nghiêm cấm việc vừa điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch, vừa ra quyết định thu hồi đất.

“Tránh trường hợp không có trong quy hoạch nhưng lại muốn điều chỉnh quy hoạch, chạy quy hoạch xong thì quyết định thu hồi luôn” - ông Vương Đình Huệ nói điều quan trọng là phải ngăn chặn được tình trạng này.

Tranh luận về cơ chế thu hồi đất

Một nội dung khác còn ý kiến khác nhau là cơ chế xử lý đối với trường hợp thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất. Dự thảo đang xây dựng hai phương án. Phương án 1, giữ như dự thảo luật trình QH tại kỳ họp thứ năm, không quy định cơ chế xử lý trong trường hợp nhà đầu tư không thỏa thuận được 100% diện tích thực hiện dự án. Phương án 2, bổ sung cơ chế xử lý đối với trường hợp đã thỏa thuận được 80%.

Việc thu hồi đất theo cơ chế dân sự (tự thỏa thuận) kết hợp hành chính (Nhà nước thu hồi đất) nhận ý kiến trái chiều từ các đại biểu.

Nêu ý kiến, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của QH Lê Quang Mạnh cho hay cá nhân ông ủng hộ phương án 2. Theo ông, trường hợp này nếu vẫn áp dụng nguyên tắc thỏa thuận, vẫn để nhà đầu tư phải đáp ứng được yêu sách của những người còn lại thì sẽ không thực hiện được các dự án.

“Số liệu thống kê không biết có phản ánh hết thực trạng không nhưng kinh nghiệm cá nhân ở địa phương, tôi thấy rằng số lượng các dự án gặp tình huống này nhiều chứ không phải ít” - theo lời ông Mạnh, thực tế không chỉ thuần túy là những người dân sống trên mảnh đất đó mà nhiều nhà đầu cơ, thậm chí người quen, người thân của cán bộ mua trước rồi tìm cách ép bằng được các nhà phát triển hạ tầng.

Theo ông Mạnh, để hài hòa lợi ích giữa người dân, doanh nghiệp và Nhà nước, Nhà nước cần đứng ra thu hồi đối với phần quỹ đất còn lại. Tuy nhiên, ông cũng đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc để sau này có căn cứ thực hiện. Cụ thể, mức bồi thường đối với hộ còn lại tương đương với mức trung bình chung của các hộ đã chấp nhận trước đó, hay mức đã được đa số người dân chấp nhận.

Không cùng quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH Lê Thị Nga cho rằng có hai cơ chế thu hồi đất là qua con đường hành chính hoặc qua thỏa thuận, tức là dân sự.

“Bây giờ chúng ta lại đưa ra cơ chế thứ ba, đầu thì dân sự, đuôi thì hành chính. Chúng tôi đề nghị hết sức cân nhắc” - chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói và cho rằng “thỏa thuận thì theo cơ chế thỏa thuận hoàn toàn mà hành chính thì theo cơ chế hành chính hoàn toàn”.

“Nếu quy định đầu dân sự, đuôi hành chính sẽ không đảm bảo quyền và sẽ xảy ra khiếu kiện” - bà Lê Thị Nga cảnh báo.•

ĐỨC MINH