Sự thật về 'bệnh nhân số 0' và nguồn gốc virus HIV

Các nghiên cứu của Giáo sư, Tiến sĩ Michael Worobey, Trưởng khoa hệ sinh thái và sinh học tiến hóa tại Đại học Arizona (Mỹ) và các đồng nghiệp được công bố trên tạp chí Nature tuần trước đã chứng minh rằng Gaetan Dugas, một tiếp viên hàng không người Pháp gốc Canada và được cho là "bệnh nhân số 0", không lây lan virus HIV đến Mỹ. Một phân tích các mẫu máu có từ năm 1970 cũng chỉ ra cách thức virus HIV lây lan từ Châu Phi sang Bắc Mỹ qua vùng biển Caribbean.

"Bệnh nhân số 0"

Năm 1981, các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) lần đầu tiên công bố tài liệu về một căn bệnh bí hiểm. Trong nghiên cứu này, họ cho biết, virus HIV gây suy giảm miễn dịch ở người có liên quan đến quan hệ tình dục. Họ bắt đầu nghiên cứu một nhóm đàn ông đồng tính nhiễm HIV, bắt đầu ở California và cuối cùng đưa hơn 40 người tại 10 thành phố khác của Mỹ vào danh sách này. Dugas được các nhà nghiên cứu xác định là bệnh nhân O, từ viết tắt chỉ ra rằng ông cư trú ngoài tiểu bang California. Tuy nhiên, chữ O bị nhầm lẫn là số 0. Khi các phương tiện truyền thông và công chúng tiếp cận tài liệu, Dugas bị kết án là "bệnh nhân số 0", kẻ đã gieo rắc HIV đến Mỹ.

Năm 1987, Tạp chí National Review gọi ông là "Columbus AIDS", và tờ New York Post gọi ông là "người đã cho chúng ta AIDS". "CDC chưa bao giờ nói rằng Dugas là bệnh nhân số 0 và rằng ông là người đầu tiên nhiễm HIV. Bên cạnh việc gây tổn hại đến danh dự của Dugas, nó cũng gây thiệt hại cho khoa học", Tiến sĩ James Curran, Hiệu trưởng Trường Y tế Công cộng Rollins thuộc Đại học Emory và là đồng giám đốc Trung tâm Nghiên cứu AIDS, cho biết.

Dugas qua đời năm 1984 do các biến chứng liên quan đến AIDS. Giờ đây, sau hơn 30 năm sau, các nhà khoa học đã sử dụng mẫu máu của ông để tìm lại sự thật.

Ngược thời gian

Trong nghiên cứu mới, ông Worobey và các đồng nghiệp thu thập các mẫu máu lưu trữ tại New York và San Francisco mà ban đầu được thu thập để nghiên cứu bệnh viêm gan B vào năm 1978,1979. Các mẫu máu này thuộc về những người đàn ông có quan hệ tình dục đồng giới.

Các nhà nghiên cứu sàng lọc các mẫu và nhận thấy rằng các mẫu dương tính với HIV trong số các bệnh nhân viêm gan B là khá cao. Từ các mẫu này, các nhà nghiên cứu phục hồi 8 trình tự bộ gen của virus HIV, đại diện cho các bộ gen cổ xưa nhất của loại virus này ở Bắc Mỹ. Họ cũng phục hồi bộ gen HIV từ mẫu máu của Dugas. Vì rất nhiều các mẫu máu đã xuống cấp theo thời gian, phòng thí nghiệm của Worobey đã phát triển một kỹ thuật gọi là "giải nén RNA" để phục hồi các vật chất di truyền.

Sau khi phân tích gen, các nhà nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng sinh học cho thấy Dugas là bệnh nhân mang HIV đến Mỹ, và các gen từ Dugas có các đặc điểm điển hình của các chủng HIV tại Mỹ vào thời điểm đó. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra bằng chứng cho thấy, virus HIV xuất hiện tại Mỹ là từ một đại dịch ở Caribbean trong những năm 1970.

Gaetan Dugas, người được cho là "bệnh nhân số 0" thật ra không lây lan virus HIV đến Mỹ. Ảnh: CNN

HIV đến Mỹ như thế nào?

Trình tự bộ gen cho phép các nhà khoa học có cái nhìn ngược thời gian để xác định cách một loại virus xuất hiện và nơi nó đi bằng cách kiểm tra bao nhiêu đột biến xuất hiện trong bộ gen.

Theo Tiến sĩ Curran, HIV được truyền sang người từ một con tinh tinh bị nhiễm virus trong những năm đầu thế kỷ XX ở Châu Phi cận Sahara. HIV vượt qua Đại Tây Dương và nhanh chóng lan ra khắp vùng Caribbean trước khi đến Mỹ, có thể là từ Haiti.

Các nhà khoa học tại Đại học Oxford công bố một nghiên cứu riêng hồi tháng 6 cho thấy HIV lây qua các tuyến đường di trú - do du lịch và thương mại - trong suốt 50 năm qua.

An Bình
(Theo CNN)