Sớm gỡ nút thắt nguyên, phụ liệu ngành da giày:Nâng tính cạnh tranh, phục hồi bền vững

Giải bài toán về nguyên phụ liệu đầu vào thông qua thành lập trung tâm giao dịch phát triển nguyên phụ liệu được xem là giải pháp mang tính đột phá để nâng tính cạnh tranh, giúp cho ngành hồi phục ổn định, bền vững.

Dây chuyền sản xuất giày xuất khẩu tại Công ty TNHH Giày Viễn Thịnh (tỉnh Long An). Ảnh: Hà Thư

Đối diện nhiều thách thức

Theo Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso), Việt Nam là nước sản xuất giày dép đứng thứ 3 trên thế giới (sau Trung Quốc, Ấn Độ) và xuất khẩu giày dép đứng thứ 2 thế giới. Tuy nhiên, với nhiều quy định mới của các thị trường nhập khẩu da giày trong năm 2024, ngành đang đối diện nhiều khó khăn, thách thức.

Chủ tịch Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam Nguyễn Đức Thuấn cho biết, một trong những khó khăn lớn của ngành là công nghiệp hỗ trợ cung ứng nguyên liệu chưa phát triển. Các doanh nghiệp chủ yếu gia công sản phẩm, với giá trị gia tăng thấp, mà chưa phát triển công nghiệp nguyên, phụ liệu. Phần lớn nguyên, phụ liệu phục vụ sản xuất được nhập từ Trung Quốc, Hàn Quốc và các nước Đông Nam Á. Tiêu chí đáp ứng tỷ lệ xuất xứ nội khối theo yêu cầu của các hiệp định thương mại tự do là một trở ngại lớn đối với doanh nghiệp.

Cùng với đó, gần đây, các thị trường nhập khẩu giày dép đưa ra hàng loạt yêu cầu mới, ngày càng cao với sản phẩm nhập khẩu, như trách nhiệm xã hội, môi trường. Điển hình như thị trường Liên minh châu Âu (EU), từ tháng 3 vừa qua đã đưa ra các yêu cầu mới về thiết kế sinh thái, thiết kế bền vững hay truy xuất, minh bạch chuỗi cung ứng.

Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) Trịnh Anh Tuấn cũng thông tin, Mỹ đã ban hành chính sách cho phép áp dụng điều tra trợ cấp xuyên quốc gia. Theo đó, nếu các nước xuất khẩu (như Việt Nam) mua nguyên, phụ liệu từ nước thứ 3 (mà nước này có trợ cấp cho sản xuất nguyên, phụ liệu) thì hàng xuất khẩu sẽ bị đánh thuế. Ngoài Mỹ, EU cũng đang nghiên cứu triển khai chính sách này. Đây là thách thức rất lớn với ngành da giày, do phần lớn các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, chưa đủ thế và lực tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu…

Theo các chuyên gia, yêu cầu minh bạch thông tin chuỗi cung ứng sản phẩm sẽ không dừng lại ở một vài thị trường mà là xu thế tại nhiều quốc gia. Điều này đang tác động mạnh tới các doanh nghiệp ngành da giày.

Sớm xây dựng trung tâm giao dịch nguyên, phụ liệu

Theo Tổng cục Thống kê, kim ngạch xuất khẩu da giày cả nước tháng 4-2024 ước đạt 1,956 tỷ USD, đưa tổng kim ngạch xuất khẩu giày dép 4 tháng đầu năm 2024 lên 6,542 tỷ USD, tăng 5,7% so với cùng kỳ năm 2023.

Điều này cho thấy, xuất khẩu da giày đang có sự phục hồi ấn tượng nhờ đơn hàng tăng. Tuy nhiên, Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam cho rằng cần có giải pháp mang tính đột phá nhằm gỡ nút thắt về khâu nguyên, phụ liệu, để ngành hồi phục và phát triển bền vững trong thời gian tới.

Theo đó, đại diện Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam kiến nghị xây dựng trung tâm giao dịch phát triển nguyên, phụ liệu và đổi mới sáng tạo, giúp thúc đẩy hoạt động của thị trường nguyên, phụ liệu theo hướng chuẩn hóa và minh bạch. Từ đó, các doanh nghiệp trong ngành vừa nâng cao tính năng động, hiệu quả, vừa có cơ hội vươn lên và tham gia vào chuỗi cung ứng ngành.

Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh quốc gia Lê Triệu Dũng cho biết, việc thành lập trung tâm giao dịch nguyên, phụ liệu ngành da giày là phù hợp với thực tiễn phát triển. Khi có trung tâm này, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ thúc đẩy nội lực, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Thời gian qua, ngành da giày đã mở rộng về quy mô, song chủ yếu là ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Do đó, nếu không có những biện pháp hỗ trợ, doanh nghiệp Việt Nam có thể thua ngay trên sân nhà.

Liên quan đến vấn đề này, Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) Trương Thanh Hoài cho hay, Chính phủ đã đặt mục tiêu về phát triển công nghiệp hỗ trợ là xây dựng 3 trung tâm của ngành cơ khí và 2 trung tâm của ngành dệt may, da giày. Hiện nay, Bộ Công Thương đã khởi công xây dựng 2 trung tâm cơ khí tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. “Trung tâm của ngành dệt may và da giày đã hội đủ điều kiện để xây dựng”, ông Trương Thanh Hoài nói.

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 111/2015/NĐ-CP (ngày 3-11-2015) về phát triển công nghiệp hỗ trợ, trong đó da giày là một trong 6 ngành được hưởng các chính sách ưu tiên đầu tư sản xuất nguyên, phụ liệu. Bên cạnh đó, năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển ngành dệt may và da giày Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035. Bộ Công Thương cũng đang xây dựng Chương trình phát triển bền vững ngành dệt may - da giày để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Ngoài ra, Bộ sẽ phối hợp với Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam nghiên cứu, xây dựng Đề án trung tâm giao dịch phát triển nguyên, phụ liệu, nhằm giúp phát triển ngành bền vững và lâu dài.