Quýt hoi lên đời

Ngoài cây quýt hoi, tại huyện Bá Thước đã có 3 sản phẩm đạt chuẩn OCOP mang lại hiệu quả kinh tế, nâng tầm thương hiệu cho địa phương, được nhiều người dân và du khách khi tới khu du lịch Pù Luông (nổi tiếng của Bá Thước) ưa chuộng, tin dùng là mật ong rừng Pù Luông, lạp sườn và khâu nhục họ Hoàng (thị trấn Cành Nàng).

Trông chờ các nhà khoa học

Trong những năm gần đây, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng tại các tỉnh, thành trong cả nước diễn ra rất mạnh mẽ. Do áp lực kinh tế thị trường cùng thị hiếu của người tiêu dùng, những vùng chuyên canh cây ăn trái của Việt Nam phát triển, từ trồng những giống cây có sẵn trong nước, những loại cây truyền thống và cả những giống cây cho năng suất, chất lượng cao từ nước ngoài nhập về, đặc biệt là nhập từ Thái Lan.

Khi nhắc đến những giống cây trái này, người ta thường nghe tới các từ "siêu ngọt, siêu ra trái, siêu mỏng vỏ, hạt lép…" để chỉ những giống lai ghép mới được nhập về, đánh vào thị hiếu người tiêu dùng. Do đó, hầu hết các trung tâm cây giống tại Việt Nam đều ưu tiên nhập những giống cây mới từ nước ngoài để cung cấp cho thị trường mà quên rằng Việt Nam cũng có rất nhiều giống cây ăn quả chất lượng cao, năng suất cao, kiểu dáng độc lạ thu hút khách hàng không kém gì các loại cây nhập ngoại kia, đặc biệt là có hương vị truyền thống "vô cùng thơm ngon" lưu dấu ấn riêng của trái cây Việt Nam.

Không chỉ có những dòng hoa - cây kiểng ở Việt Nam bị các nước như Thái Lan, Trung Quốc… mua về nhân giống và đăng ký bản quyền thành các giống cây của họ, các dòng trái cây ngon của nước ta từ nhiều năm nay cũng bị như vậy. Làm cách nào khai thác được hết những giá trị của những giống trái cây ngon của Việt Nam; làm cách nào để nhân giống, lai tạo ra những dòng mới, có những ưu điểm hơn hay khác biệt với hiện tại? Đó là những câu hỏi cho các nhà khoa học của chúng ta hiện nay.

Giống nhãn tím đột biến Ảnh: Thành Trung

Nói về phương pháp lai tạo truyền thống, thời gian qua, những nông dân chân chất cũng có thể thỏa sức sáng tạo để cho ra đời các loại cây của riêng mình bằng cách thụ phấn, ghép cành, lai hạt… từ cây này qua cây kia, từ dòng này qua dòng kia. Từ đó, tạo ra loài cây mới, có các đặc điểm lai giữa những dòng cũ. Với phương pháp này, nhiều nông dân đã tạo ra được những dòng cây lai mới mang thương hiệu Việt Nam, có những đặc điểm nổi trội, cho năng suất và chất lượng cao hơn, đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng. Những loại trái cây truyền thống đã nổi tiếng từ xưa như vú sữa Lò Rèn, xoài cát Hòa Lộc (Tiền Giang), sầu riêng Ri6, bưởi da xanh (Bến Tre), vải thiều Thanh Hà (Hải Dương),… đã được nông dân nhân giống bằng hạt hay chiết cành để tạo ra cây giống trồng được khắp cả nước. Có những loại giống mới được lai tạo hay các loại trái cây đột biến gien tự nhiên như nhãn tím, được ông Trần Văn Huy (ấp Phong Thạnh, xã Phong Nẫm, huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng) phát hiện trong vườn nhà mình và một vài giống không hạt xuất hiện gần đây cũng đã được trồng nhân rộng trong nhiều địa phương.

Tuy nhiên, phương pháp truyền thống thường chỉ tạo ra được số lượng cây giống nhỏ, cũng như diễn ra lẻ tẻ, không đồng đều về chất lượng. Do đó, để đạt được việc nhân giống đồng đều, đa dạng các chủng loại hay nhân ra một số lượng lớn đòi hỏi phải có các phương pháp khoa học tiên tiến như lai tế bào, lai hạt phấn, gây đột biến nhân tạo, đột biến phôi soma… mới có thể tạo ra được những giống mới hơn, nhanh hơn và hiệu quả hơn. Với những phương pháp này, các nước láng giềng như Thái Lan, Trung Quốc… đã cho ra đời rất nhiều chủng loại cây con mới mang đặc điểm ưu việt hơn những giống cũ; đã được Việt Nam nhập về trồng.

Vậy, con đường của các nhà khoa học Việt Nam là phải cố gắng hoàn thiện công nghệ nhằm lai tạo ra những giống mới từ những giống bản địa của Việt Nam, tạo ra những giống có nhiều đặc điểm nổi trội hay cơ bản là nhân những giống đã có sẵn, phát triển số lượng lớn cây giống cho người trồng trong nước và cơ hội xuất khẩu.

Trong những năm qua, nhờ sự nỗ lực của các nhà khoa học, nước ta cũng đã tạo ra những dòng cây ăn trái đột biến mới như dưa hấu tam bội không hạt; dâu tây tam bội trái to hơn, ngọt hơn; những giống lúa mới cho năng suất và chất lượng hạt ngon hơn trở thành thương hiệu của Việt Nam: ST24, ST25, DT 17…

Trong tương lai không xa, chúng ta hoàn toàn có thể hy vọng vào một nền khoa học đang phát triển với những thành tựu mới, đặc biệt trong lĩnh vực lai tạo giống cũng như phát triển giống cây ở Việt Nam nhằm tạo ra các loài cây làm nên thương hiệu, bản quyền của đất nước chúng ta.

ThS Phan Thị Hồng Thủy