Quan hệ Việt Nam - Campuchia được viết bởi lịch sử nhưng hướng tới tương lai

Đại tá Trịnh Vinh Pha, Phó Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam – Campuchia chia sẻ, nhìn lại chặng đường ý nghĩa 55 năm thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước Việt Nam – Campuchia thì có 10 năm Việt Nam giúp Campuchia đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot và hồi sinh đất nước bạn.

'Hạt gạo cắn làm ba', từ cánh đồng chết xanh tươi trở lại

Từng có nhiều thời gian và gắn bó với đất nước Campuchia, Đại tá Pha cho biết, ngày nay chúng ta thường nói về giai đoạn 1979-1989, nhưng có một khoảng thời gian ít được nói đến, đó là năm 1978.

Khi đó lực lượng Pol Pot-Ieng Sary đàn áp, giết chóc nhân dân Campuchia ở trong nước, còn ở bên ngoài chúng tiến đánh trên toàn tuyến biên giới Tây Nam Việt Nam, gây nên nhiều tang tóc đau thương cho đồng bào ta.

Trong tình cảnh bị giết chóc, tàn phá, một số cuộc nổi dậy đã diễn ra ở Campuchia, một số người chạy sang Việt Nam lánh nạn.

Đại tá Trịnh Vinh Pha

Ông Pha kể lại, thời điểm đó Việt Nam đã tìm mọi cách để giao thiệp, bàn bạc với đảng của Pol Pol, để làm sao giải quyết các vấn đề trên nguyên tắc hòa bình, hữu nghị. Thế nhưng, mọi dàn xếp giữa ta với chúng không thành công, đều bị cự tuyệt.

Trước tình hình đó, Quân ủy trung ương, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, quyết định thành lập đoàn chuyên gia 478 để giúp cách mạng Campuchia. Nhưng để có đủ sức giúp Campuchia, chỉ một đoàn thôi chưa đủ. Vì thế, Bộ Chính trị của ta quyết định thành lập Đoàn chuyên gia Trung ương Đảng (Ban B68) là cơ quan chiến lược của Đảng ta để giúp Campuchia.

Với việc thành lập ban này, Đại tá Pha nhấn mạnh: "Đảng ta đã thực sự san sẻ một bộ phận ưu tú của Đảng để sang giúp cách mạng Campuchia". Việc đầu tiên và cấp thiết, Ban B68 xác định phải xây dựng thực lực cách mạng cho bạn. Để làm được việc này trước hết phải có con người của nước bạn. Do đó, Ban B68 đã cử cán bộ về các địa phương biên giới, nơi tập trung kiều dân Campuchia chạy sang tị nạn để tuyển chọn nòng cốt.

Từ đây, Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia được thành lập vào ngày 2/12/1978, tạo nên ngọn cờ tập hợp lực lượng và xây dựng thực lực cách mạng.

Khi thành lập Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia, ông Heng Samrin làm Chủ tịch với một cương lĩnh thể hiện sự quyết tâm đoàn kết cùng nhân dân Việt Nam và nhân dân yêu chuộng hòa bình, công lý trên thế giới đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, xây dựng lại đất nước Campuchia hòa bình.

Ngoài ra, Việt Nam còn giúp xây dựng cho nước bạn hơn 10 khung đơn vị vũ trang cấp tiểu đoàn.

Người dân Campuchia đứng hai bên đường vẫy chào, chia tay quân tình nguyện Việt Nam về nước năm 1989. Ảnh tư liệu: TTXVN

Theo Đại tá Pha, Việt Nam đã giúp Campuchia chuẩn bị xây dựng bộ máy từ trung ương đến cơ sở, trong đó có những "đồng chí Hun Sen, Heng Samrin". Ngoài ra, ta cũng giúp bạn thành lập Đài phát thanh Tiếng nói nhân dân Campuchia, Thông tấn xã SPK để chuyển tải chủ trương của mặt trận, giúp nhân dân Campuchia thấy rõ sự tàn ác của chế độ diệt chủng, đoàn kết cùng nhau đánh đổ tập đoàn phản bội Pol Pot.

Khi ra mắt, Mặt trận kêu gọi Việt Nam không chỉ cứu giúp mấy vạn người tị nạn, mà hãy cứu giúp cả dân tộc Campuchia. Thực hiện quyền tự vệ chính đáng và nghĩa vụ quốc tế, trước lời kêu gọi khẩn thiết của Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia, quân ta cùng lực lượng cách mạng Campuchia mới thành lập đánh thẳng vào Phnom Penh vào ngày mùng 7/1/1979.

Đến ngày 17/1/1979, tất cả thành phố, thị xã, thị trấn trên đất nước Campuchia được hoàn toàn giải phóng khỏi chế độ diệt chủng Pol Pot.

Sau khi hòa bình lập lại, từ lời kêu gọi của Campuchia, Đảng và Nhà nước ta đã cử chuyên gia sang giúp bạn trên tất cả các lĩnh vực: Nông nghiệp, công nghiệp, thủy sản, giao thông vận tải, ngân hàng - tài chính,... để xây dựng lại đất nước.

Bà mẹ Campuchia rót nước cho các chiến sĩ Quân tình nguyện Việt Nam. Ảnh tư liệu: VOV

Được cử sang Campuchia từ năm 1978 đến khi cùng nước bạn "hồi sinh", Đại tá Pha nhớ lại, sau mấy tháng, những cánh đồng chết đã bắt đầu xanh tươi trở lại. “Để giúp bạn, Việt Nam phải chia sẻ, một hạt gạo phải cắn làm ba, một phần giúp Lào, một phần giúp Campuchia và một phần cho mình”, ông nhấn mạnh.

Kỷ niệm những năm tháng đầu cùng người dân xứ chùa Tháp vượt khó, Đại tá Pha kể: “Đó là những năm tháng khó khăn nhất. Tôi đi làm chuyên gia nhưng phải mang theo tem phiếu lương thực, mang lương của tôi đi, nhưng cũng chỉ ăn mắm và hạt bo bo, không có cơm”.

Theo ông, các chuyên gia của Việt Nam sang lúc nào đều phải mang theo một túi hạt giống rau cải, rau dền để tự chăm lo cuộc sống.

Việt Nam - Campuchia không chỉ viết bởi lịch sử, mà còn vẽ bởi tương lai

Sau khi về nước, vị đại tá đã mấy lần trở lại Campuchia và thấy nước bạn phát triển rất tốt, thấy được tình cảm của nhân dân, cán bộ và của những người từng có thân nhân là nạn nhân của Pol Pot.

“Có cán bộ cấp cao của Chính phủ Hoàng gia Campuchia nói với tôi như thế này: Nếu các chú vào chậm thì hôm nay làm gì có cháu ngồi đây tiếp chú. Ông bà cháu bị giết rồi, bố mẹ cháu bị giết rồi, đến lượt cháu thì được cứu. Chúng cháu không bao giờ quên ơn Việt Nam”, ông Pha xúc động nói.

Ông khẳng định, ngay cả thời điểm hiện nay nước bạn có được hỗ trợ khác, “nhưng làm sao sánh được với xương máu của Việt Nam với Campuchia”.

Ông nhấn mạnh rằng, không chỉ "mình giúp bạn mà bạn cũng đã giúp mình rất nhiều", đặc biệt là trong kháng chiến, đất nước Campuchia đã cho ta mượn đất trú quân, xây dựng hậu cần để giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Trước một số hiểu sai về việc quân tình nguyện Việt Nam ở lại quá lâu sau khi đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, ông Pha cho biết, Việt Nam khi đó cũng muốn rút quân về sớm.

Đại tá Pha cho hay, đọc lại tất cả tài liệu sẽ thấy, Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia ngay từ đầu đã ra lời kêu gọi Việt Nam giúp đỡ.

"Như tôi đây, cả một đời lăn lộn chiến trường cũng muốn về với vợ con. Nhưng bạn chưa đủ mạnh và đề nghị mình ở lại. Chúng ta phải giúp họ xây dựng chính quyền đủ sức quản lý đất nước, đủ sức lãnh đạo đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot. Làm càng sớm càng tốt, nhưng tình hình bắt buộc chúng ta phải ở lại đến 10 năm”, ông giải thích.

Nhắc lại nhận định mà Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi khi nói "Quan hệ Việt Nam - Campuchia không chỉ viết bởi lịch sử, mà còn vẽ bởi tương lai", Đại tá Trịnh Vinh Pha cho biết hiện nay, khi hai đất nước đã hòa bình, các cựu chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam đã tích cực góp phần vào công tác giáo dục, tuyên truyền trong nhân dân, đặc biệt là trong thế hệ trẻ hai nước.

Hàng vạn chiến sĩ cựu quân tình nguyện và chuyên gia đã trở thành lực lượng nòng cốt của Hội hữu nghị Việt Nam Campuchia, đã và đang triển khai nhiều hoạt động đa dạng, phong phú, thiết thực, hiệu quả và ngày càng đi vào chiều sâu.

Đặc biệt các cựu cán bộ, chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam đã tích cực hưởng ứng chương trình Ươm mầm hữu nghị do Hội hữu nghị Việt Nam Campuchia phát động từ 10 năm qua.

Các sinh viên Campuchia nhận gia đình nuôi. Ảnh: Phương Chi

Đến nay Việt Nam đã nhận đỡ đầu hơn 300 sinh viên Campuchia sang học tập tại các học viện, nhà trường ở Việt Nam, góp phần làm cho nhân dân và thế hệ trẻ hai nước gần gũi, quý mến nhau hơn, hiểu biết hơn về truyền thống đoàn kết hữu nghị Việt Nam Campuchia.

Kể về kỷ niệm, ông Pha cho biết, gia đình ông từng đỡ đầu 3 sinh viên Campuchia học ở Việt Nam. Cứ cuối tuần, gia đình mời các cháu đến nhà để trò chuyện, gặp gỡ, dạy cách nấu ăn, tặng những món quà nhỏ thiết yếu phục vụ cuộc sống như dầu ăn, mì chính…

"Có những mẹ, những chị dạy các cháu cách nấu món ăn Việt, giúp các cháu nói tiếng Việt tốt hơn và hiểu rõ hơn về văn hóa Việt Nam, giúp xây dựng tình cảm, để sau này về nước, các cháu không quên được những tháng ngày này", ông nói.

Hoạt động Ươm mầm hữu nghị có ý nghĩa sâu sắc này đã được lãnh đạo của hai nước ủng hộ và đánh giá cao. Quốc vương Norodom Sihamoni coi đây "là nhịp cầu hữu nghị lâu dài từ thế hệ này qua thế hệ khác giữa hai dân tộc Việt Nam Campuchia". Ông cho rằng đây là cách để chứng minh quan hệ Việt Nam-Campuchia “được viết bởi lịch sử nhưng hướng tới tương lai”.