Nông thôn Việt Nam: Tơ vò
Đã có hơn 1000 năm tuổi, sản phẩm vang danh khắp trong và ngoài nước, làm giàu cho hàng trăm hộ dân, nhưng làng lụa Vạn Phúc (quận Hà Đông, thành phố Hà Nội) đang đứng trước thách thức khi số hộ làm nghề dệt ngày một vơi dần. Gìn giữ và phát triển nghề truyền thống là điều mà người tâm huyết với nghề truyền thống ở làng luôn đau đáu.
Lụa Vạn Phúc đã trở thành một sản phẩm của văn hóa, biểu tượng của cái đẹp, của vùng đất Hà Đông và Thủ đô Hà Nội. Nét đặc sắc, độc đáo ấy có được là nhờ đôi bàn tay khéo léo của người dân làng nghề canh cửi. Hiện nay, người Vạn Phúc dệt khoảng 70 loại the, lụa, gấm, lĩnh với những tên gọi khác nhau như băng hoa, long phượng, mây bay, tứ quế... Trong các loại lụa cổ truyền, nổi tiếng nhất có lẽ là lụa Vân, loại lụa này có hoa nổi bóng mịn trên mặt lụa, hoa chìm thì chỉ thấy khi ra ánh sáng. Năm 2022, làng lụa Vạn Phúc sản xuất ước đạt 1 triệu mét lụa các loại, doanh thu đạt hơn 100 tỷ đồng, thu nhập bình quân của lao động làm nghề đạt 7 triệu đồng/người/tháng.
Lừng danh là thế nhưng những năm gần đây, nghề dệt lụa Vạn Phúc đối diện với không ít khó khăn. Nếu như năm 2001 cả làng có hơn 500 máy dệt thì hiện tại còn không quá 200 máy đang hoạt động. Đặc biệt, số nghệ nhân của làng liên tục giảm qua các năm. “Cách đây 2 năm, làng nghề còn 19 nghệ nhân được UBND thành phố Hà Nội và Hiệp hội Làng nghề Việt Nam phong tặng thì đến nay chỉ còn 14, đó là sự mất mát rất lớn đối với làng nghề. Trong khi đó, thế hệ kế cận tiếp nối nghề truyền thống lại thiếu trầm trọng. Hiện tại những người làm nghề gần 50 tuổi nhưng vẫn được xem là thợ trẻ ở làng”.
Có nhiều nguyên nhân dẫn tới sự thu hẹp làng nghề. Một trong những khó khăn mà làng nghề Vạn Phúc đang gặp phải là lợi nhuận từ nghề dệt thấp hơn so với nhiều nghề khác nên không hấp dẫn được lớp trẻ. Nhiều hộ trước đây làm dệt nay đã chuyển sang làm công việc khác mang lại nhiều lợi nhuận hơn, như kinh doanh buôn bán hoặc đơn giản là xây nhà trọ cho thuê... Trước đây, người Vạn Phúc vẫn trồng dâu, nuôi tằm, se tơ, dệt lụa. Sau này, đô thị hóa khiến đất trồng dâu không còn, người làng lấy tơ từ những nơi lân cận hoặc từ các tỉnh khác. Tuy nhiên, hiện nay, vùng trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ ở những nơi đó đều giảm
Ngày 6/3/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công bố nghề dệt lụa Vạn Phúc, phường Vạn Phúc, quận Hà Đông, thuộc Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Bên cạnh nỗ lực nội tại, người dân làng nghề Vạn Phúc mong muốn sớm triển khai các dự án liên quan đến hỗ trợ bảo tồn, phát triển làng nghề, đặc biệt là phát triển làng nghề gắn với du lịch để giải quyết việc làm, tăng thêm thu nhập cho người dân.
Mời quý vị và các bạn theo dõi chương trình!
