Những trận đánh tiêu biểu của lực lượng biệt động Nha Trang
Chuyện xảy ra đã gần 60 năm, nhưng bây giờ được nghe kể lại vẫn thấy nóng hổi. Các chiến sĩ biệt động thành Nha Trang: Võ Đình Thu, Bùi Chạn, Huỳnh Văn Khoa... giờ đây đã trên dưới 80 tuổi. Một ngày đầu xuân Giáp Thìn, tôi đã có cuộc hội ngộ lý thú với các chiến sĩ biệt động thành Nha Trang năm xưa.
“Căn cứ lõm” một thời đánh Mỹ
Lịch sử Đảng bộ TP. Nha Trang giai đoạn 1925 - 1975, trang 206 ghi rõ: Tháng 10-1967, Thị ủy Nha Trang tăng cường đồng chí Võ Quyết Thắng và Võ Đình Thu cùng một số cán bộ Thị ủy, Thị đội vào hoạt động nội thị. Với sự tăng cường đó, nội thị Nha Trang đã có một chi bộ gồm 3 đồng chí: Hoài Phong (Huỳnh Văn Khoa), Võ Quyết Thắng và Lê Thị Ngọc Mai, cùng 3 đoàn viên, thanh niên khác. Ông Võ Đình Thu kể: Ngày đầu về Nha Trang, ông được bố trí vào làm việc tại một lò bánh mì ở đường Đồng Nai. Người vợ là cơ sở của ta, người chồng không hay biết điều đó. Sau một thời gian, ông được ông Hoài Phong và ông Bùi Chạn, Đội trưởng Đội biệt động dẫn tới giới thiệu với người cai trường Âu Cơ, đó là bác Nguyễn Ngọc Lương, một cơ sở tin cậy của ta. “Tôi xem xét địa hình thấy trường có sân rộng, dễ quan sát. Ban ngày nhiều học sinh, nhưng ban đêm lại vắng, phía ngoài cổng đã có bác Lương, sau lưng trường là nhà của gia đình bác và xóm người lao động. Phía đường Lạc Long Quân, số nhà 12 là cơ sở cách mạng của ta. Tất cả tạo cho khu trường trở thành một địa điểm mà chúng tôi cho là “căn cứ lõm”, ông Thu nhớ lại.
Trường THCS Âu Cơ hiện nay.
Quả thực suốt năm 1967, Trường Âu Cơ là một địa chỉ an toàn tuyệt đối cho hoạt động của Đội biệt động thị xã Nha Trang. La phông nhà vệ sinh được biến thành nơi cất giấu tài liệu và vũ khí. Các phòng học, vào ban đêm, chiến sĩ biệt động khi thì sử dụng họp chi bộ, khi thì họp đội bàn bạc kế hoạch tác chiến và cả huấn luyện chế tạo, sử dụng các loại vũ khí, bom mìn. Có cuộc họp đông tới 20 - 30 người mà kẻ địch không hề biết. Bất ngờ hơn, Trường Âu Cơ còn là điểm xuất phát của không ít trận đánh do lực lượng biệt động thành tổ chức, làm kẻ địch kinh hồn bạt vía.
Ông Phong, ông Thu kể khá nhiều trận đánh của biệt động thành mà điểm xuất quân bắt đầu từ “căn cứ lõm” Trường Âu Cơ. Một trong những trận đánh khá tiêu biểu là trận phục kích sĩ quan, quân nhân kỹ thuật Mỹ và các nước chư hầu tại trạm xe buýt đường Hai Chùa - Độc Lập (nay là đường Tô Vĩnh Diện - Thống Nhất) ở Phương Sài. Theo Lịch sử Đảng bộ TP. Nha Trang, đầu tháng 11-1967, Tổ tự vệ (thực chất là biệt động) của thị xã Nha Trang đánh một trận tại trạm xe buýt ngã tư đường Độc Lập - Hai Chùa, diệt và làm bị thương 72 tên. Theo “Hồi ức một thời”, trang 108 của ông Hoài Phong, được Nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam ấn hành năm 2008 thì trận đánh do ông Bùi Chạn và bà Lê Thị Chắc thực hiện.
Ông Bùi Chạn kể lại: Hồi đó, ông đang là một thanh niên và bà Lê Thị Chắc, một cô gái từ Huế mới vào Nha Trang tham gia lực lượng biệt động. Ông bà được giao nhiệm vụ đóng giả cặp tình nhân để thực hiện trận đánh. Sau hơn 1 tháng nghiên cứu, thấy quy luật hoạt động của đám sĩ quan, nhân viên kỹ thuật người Mỹ và các nước chư hầu cứ chiều chiều lên xe buýt từ Bình Tân đến xem hát ở rạp Tân Tân và ăn chơi ở Khách sạn Lầu Bảy trên đường Độc Lập, đến đêm xe buýt lại chở họ về Bình Tân, ông bà đã chuẩn bị mìn hẹn giờ và chọn địa điểm để thực hiện nhiệm vụ. Thuốc nổ, kíp nổ và dây cháy chậm thì mua của ngư dân đánh cá ở Vĩnh Trường, Vĩnh Nguyên. Việc chế tạo thành mìn được thực hiện ở “căn cứ lõm” Trường Âu Cơ. Địa điểm đặt mìn là hè phố góc ngã tư đường Độc Lập - Hai Chùa, nơi xe buýt dừng để cho quân địch lên xuống. Do “bến xe buýt” đậu trước cửa một viện uốn tóc nên khá trống trải và thường xuyên có người. Đã nhiều lần quan sát nhưng ông bà vẫn chưa chọn được thời điểm thực hiện trận đánh. Mãi một ngày đầu tháng 11-1967, sau gần 1 tháng chuẩn bị, nhân cơ hội viện uốn tóc mua về một xe sạn xây dựng khoảng 1m3 đổ bên đường, ông bà đã khéo léo đặt mìn hẹn giờ dưới đống sạn. Khi chiếc xe buýt dừng bên đường cho quân địch lên thì mìn nổ. Cả đống đá được hất lên xe, chiếc xe bốc cháy. Bọn địch đứa chết, đứa bị thương kêu la inh ỏi. Sáng hôm sau, thông tin từ nội bộ quân địch cho biết có 72 tên chết và bị thương. Lịch sử Đảng bộ TP. Nha Trang đánh giá: “Đây là trận đánh lớn đáng ghi nhận của tự vệ (thực chất là biệt động vì lực lượng biệt động đã được thành lập từ năm 1966) thị xã Nha Trang”.
Trận đánh ở 36 Duy Tân năm 1967
Câu lạc bộ Sĩ quan Mỹ (N.O.C) tại 36 Duy Tân (nay là khách sạn số 36 đường Trần Phú, TP. Nha Trang), thuộc Học viện Lục quân Đà Lạt, Bộ Quốc phòng. Năm 1967 là năm quân Mỹ và chư hầu vào miền Nam đông. Sau những ngày tháng chiến đấu ở các chiến trường, các sĩ quan Mỹ và chư hầu, cùng quân đội Việt Nam cộng hòa được về đây an dưỡng để tiếp tục trở lại chiến trường. Cứ tối thứ Năm, Chủ nhật, họ tụ tập tại đây khoảng vài ba trăm, thậm chí có lúc lên 500 người. Sau khi sơ bộ nắm tình hình, Đội biệt động thị xã Nha Trang có “căn cứ” tại Trường Âu Cơ được giao nhiệm vụ tổ chức điều nghiên, vạch phương án và chuẩn bị trận đánh.
Ông Bùi Chạn.
Ông Hoài Phong được giao nhiệm vụ chỉ đạo trận này. Ông Bùi Chạn được giao làm Tổ trưởng, 2 tổ viên là Trần Ngọc Mỹ và Võ Thứ. Ngoài ra, còn có chị Lê Thị Ngọc Mai và Loan - nữ biệt động xinh đẹp cũng tham gia. Sau khi thảo luận, anh em lên phương án vượt qua nhà ông Võ Đình Dung, một tay thầu khoán cầu đường giàu có ở nhà 34 liền kề câu lạc bộ. Trận đánh dự kiến được thực hiện vào tối thứ Năm, nhưng tối hôm đó, sau khi mìn được đặt xong, các chiến sĩ biệt động đã rút ra ngoài, chờ tin thắng trận thì gặp sự cố. Một nhóm em nhỏ tò mò trèo lên bức tường nhà ông Dung xem sĩ quan Mỹ nhảy đầm, nếu để mìn nổ thì các cháu này sẽ chết. Hồi ức Hoài Phong viết: “Trong tình thế cấp bách đó, chúng tôi hội nhanh rồi quyết định lấy mìn ra, ngừng trận đánh... Khi mìn được lấy ra, chúng tôi lại nhanh chóng tháo kíp nổ. Tất cả đã được thực hiện một cách nhanh chóng, an toàn và tuyệt đối bí mật. Bọn địch không biết gì”.
Trận đánh được lùi lại 3 ngày. Hôm đó, khoảng 19 giờ 30 phút, ông Bùi Chạn và ông Thanh Châu, bằng chiến thuật đặc công nhẹ nhàng đột nhập qua tường rào nhà ông Dung. Ở ngoài, hai ông Hoài Phong và Võ Thứ lần lượt chuyển 3 quả mìn định hướng, mỗi quả nặng 15kg, được nhồi thuốc C4, có nhiều mảnh chai, sắt vụn trộn vào để tăng độ sát thương do anh em trong đội chế tạo tại “căn cứ lõm”. Bùi Chạn và Trần Ngọc Mỹ cài vào vị trí đã tính trước. Lê Thị Ngọc Mai thì làm nhiệm vụ thu hút đám lính gác. Công việc trót lọt, các chiến sĩ biệt động mỗi người rút lui một hướng. Riêng Đội trưởng Bùi Chạn đã về bệnh viện tỉnh, được hóa trang thành y tá, lên xe cứu thương trở lại Câu lạc bộ N.O.C để nắm tình hình. Ông Chạn nhớ lại: Quang cảnh thật kinh khủng, sĩ quan Mỹ ngụy chết đè lên nhau, số sống sót ôm đầu máu chạy nháo nhác.
Từ phải qua trái: Ông Huỳnh Văn Khoa, Thiếu tướng Lê Ngọc Sanh, ông Võ Đình Thu và ông Bùi Chạn.
Trận đánh thắng lợi lớn, gây chấn động lớn. Đội biệt động TP. Nha Trang được Chính phủ Cách mạng lâm thời tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất; Đội trưởng Bùi Chạn được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhì và chiến sĩ Thanh Châu được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba. Lịch sử Đảng bộ TP. Nha Trang giai đoạn 1925 - 1975, trang 205 viết: “Ngày 3-8-1967, đánh Câu lạc bộ sĩ quan Mỹ (N.O.C) diệt trên 200 tên. Thị ủy Nha Trang đánh giá thắng lợi này rất cao. Những người tham gia trận đánh như Hoài Phong, Lê Thị Mai, Trần Kim Hùng, Bùi Chạn, Trần Thanh Châu (tức Mỹ) đã được tặng thưởng Huân chương Chiến công”. Còn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Khánh Hòa, trang 481 lại ghi đơn giản hơn: “Riêng trận đánh Câu lạc bộ sĩ quan Mỹ (N.O.C) trên đường Duy Tân (đường Trần Phú) vào tối Chủ nhật 3-8-1967 ta đã diệt và làm bị thương hàng trăm tên”.
Những trận đánh đã đi qua hơn 60 năm. Giờ đây, phần lớn số anh chị em biệt động thành phố đã về thế giới vĩnh hằng; số còn lại cũng đã ngoài 80 tuổi, nhưng mỗi khi nhắc đến, ký ức về những ngày tháng hào hùng lại hiện về trong mỗi người.
NGUYỄN XUÂN
