Những liệt sỹ đặc biệt của tỉnh Lào Cai

Đặc biệt, 3/4 liệt sỹ đã được HĐND tỉnh chọn đặt tên cho các tuyến phố của thành phố Lào Cai.

Từ chối giải thoát để bảo vệ cán bộ cách mạng

Nằm ở trung tâm phường Pom Hán, phía nam thành phố Lào Cai là con đường khá đẹp mang tên liệt sỹ Hoàng Sào, người con anh hùng của vùng đất cách mạng Cam Đường năm xưa.

Bia tưởng niệm liệt sỹ - Anh hùng Hoàng Sào

Liệt sĩ Hoàng Sào, người dân tộc Tày, quê ở xã Tả Phời, thành phố Lào Cai. Khi mới 20 tuổi xuân, đồng chí tham gia Việt Minh và được giao nhiệm vụ cùng đồng đội tuyên truyền xây dựng lực lượng vũ trang ở chiến khu cách mạng Cam Đường gồm: khu Làng Hẻo, Làng Cóc, Làng Pèng, Đá Đinh, Làng Cáng, Làng Tượng,…

Theo lịch sử cách mạng địa phương ghi lại: Một buổi chiều, đồng chí Hoàng Sào trên đường đi tuyên truyền về thì bị tốp lính dõng bắt (phụ trách tốp lính dõng là một người Tày ở Làng Cóc do ta bố trí đưa vào hoạt động trong lòng địch). Tối hôm đó, tổ chức bàn với người phụ trách lính dõng kế hoạch đánh tháo đồng chí Hoàng Sào trên đường dẫn giải về căn cứ của địch nhưng đồng chí không đồng ý vì sợ làm làm lộ cơ sở cách mạng của ta.

Đồng chí Hoàng Sào đã nhắn lại với đồng đội: “Các đồng chí cứ yên chí, đừng lo, tôi dù có chết cũng không để lộ đâu”.

Không moi được tin tức của ta, quân địch đưa Hoàng Sào đi biệt giam tại thị xã Lào Cai, chúng tra tấn rất dã man nhưng vẫn không khai thác được thông tin từ người thanh niên dũng cảm này.

Lợi dụng một đêm tối trời bọn địch dã man bỏ Hoàng Sào vào một chiếc bao tải rồi ném xuống dòng nước sông Hồng đang chảy xiết dưới chân cầu Cốc Lếu hòng phi tang.

Đồng chí Hoàng Sào đã anh dũng hy sinh ngày 13/12/1948, nhưng tên tuổi và tấm gương cao đẹp, xả thân vì cách mạng của người trai trẻ dân tộc Tày vùng quê hương cách mạng Cam Đường còn sống mãi với truyền thống cách mạng hào hùng của vùng núi tỉnh Lào Cai.

Nhân dịp kỷ niệm 65 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, 20 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân, ngày 21/12/2009, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã ký các Quyết định phong tặng và truy tặng Danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho 13 tập thể và 4 cá nhân đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược và kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; trong đó có liệt sỹ Hoàng Sào, Hội viên cứu quốc Việt Minh tỉnh Lào Cai.

Khu đất gia đình liệt sỹ Hoàng Sào ở năm xưa tại thôn Hẻo, xã Tả Phời (thành phố Lào Cai) đã được tỉnh Lào Cai xây dựng bia kỷ niệm người anh hùng Hoàng Sào.

Nơi đây trở thành một trong những địa chỉ Đỏ của tuổi trẻ thành phố Lào Cai tới dâng hương, hoa kính viếng và nghe những câu chuyện cảm động về tinh thần anh hùng của một người thanh niên dân tộc Tày đã hy sinh thân mình để bảo vệ cách mạng.

Tấm gương sáng của người anh hùng công an Lào Cai

Từ miền Bắc, đồng chí Trần Kim Chiến, Phó Trưởng ty Công an tỉnh Lào Cai, thành viên Đoàn cán bộ công an Trung ương chi viện cho chiến trường đánh Mỹ cùng đồng đội vượt Trường Sơn vào chiến trường Nam Trung Bộ làm nhiệm vụ ở Ban Chỉ huy An ninh Khu.

Ngày 13/8/1967, trong một lần xuống cơ sở làm nhiệm vụ, tổ công tác của đồng chí Trần Kim Chiến bị địch phát hiện, vây bắt.

Di ảnh liệt sỹ - Anh hùng Trần Kim Chiến, Phó Trưởng ty Công an tỉnh Lào Cai

Đồng chí cùng đồng đội chống trả quyết liệt, diệt nhiều tên địch. Trước tình hình quá chênh lệch về lực lượng, đồng chí Trần Kim Chiến dũng cảm nhận nhiệm vụ ở lại đánh lạc hướng quân địch để đồng đội rút lui an toàn và đã hy sinh trong chiến đấu với kẻ thù.

Đồng chí Trần Kim Chiến xuất thân trong một gia đình cách mạng, được kết nạp vào Đảng cộng sản Việt Nam năm 18 tuổi. Trong suốt quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí Trần Kim Chiến luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và ngành công an giao cho nên đã được tặng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Kháng chiến hạng Ba thời kỳ chống thực dân Pháp, Huân chương Lao động hạng Nhì thời kỳ xây dựng xã hội chủ nghĩa ở tỉnh Lào Cai, Chiến sỹ thi đua toàn quốc của lực lượng Công an nhân dân tỉnh Lào Cai năm 1965...

Năm 1987, Công an tỉnh Thuận Hải cũ (nay là Bình Thuận) đã có công văn và ảnh mộ chí của liệt sỹ Trần Kim Chiến về cho gia đình.

Năm 2006, nhân kỷ niệm 59 năm Ngày Thương binh - Liệt sỹ, Công an tỉnh Lào Cai bố trí gia đình vào viếng mộ liệt sỹ tại Nghĩa trang Liệt sỹ thị xã Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận.

Tại tỉnh Bình Thuận, gia đình được gặp gỡ một số đồng đội của liệt sỹ Trần Kim Chiến và được tổ chức, đồng đội ông ủng hộ việc chuyển hài cốt liệt sỹ về với gia đình.

Tuy nhiên, ngày 18/4/2006, Công an tỉnh Bình Thuận cho biết mộ của liệt sỹ Trần Kim Chiến tại Nghĩa trang Liệt sỹ thị xã Phan Thiết chỉ là “mộ gió”, không có hài cốt.

Chuyện là năm 1987, em trai liệt sỹ Trần Kim Chiến là ông Trần Kim Tuệ đã tìm đến Công an tỉnh Bình Thuận và được biết Công an tỉnh đã nhiều lần tổ chức tìm kiếm hài cốt không thấy nên đề nghị xây dựng ngôi mộ danh dự ghi tên liệt sỹ Trần Kim Chiến trong nghĩa trang liệt sỹ.

Thể theo nguyện vọng gia đình năm 2008, Giám đốc Công an tỉnh Lào Cai đã quyết định thành lập tổ công tác đặc biệt vào tỉnh Bình Thuận tìm kiếm hài cốt liệt sỹ Trần Kim Chiến và đề nghị Công an địa phương cùng phối hợp tìm kiếm liệt sỹ.

Ngày 29/7/2008, Công an tỉnh Lào Cai đã góp phần tìm thấy hài cốt và đưa về Lào Cai , đồng thời tổ chức trọng thể truy điệu liệt sỹ trước khi an táng tại Nghĩa trang Liệt sỹ Nam Cường.

Ngày 9/3/2016, tại Hà Nội, Bộ Công an tổ chức lễ tuyên dương danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ cho 6 cá nhân thuộc lực lượng Công an nhân dân, trong đó có Liệt sỹ Trần Kim Chiến, Phó Trưởng ty Công an Lào Cai lập chiến công xuất sắc trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, là tấm gương sáng cho cán bộ, chiến sỹ công an nhân dân noi theo.

Kỳ họp cuối năm 2017, Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai đã ra Nghị quyết đặt tên đường phố mang tên Anh hùng - Liệt sỹ Trần Kim Chiến thay cho tên đường cũ 1/5 chạy qua trụ sở Công an tỉnh Lào Cai ở Khu đô thị mới Lào Cai - Cam Đường.

Chiến sỹ Lào Cai hy sinh trên đường đánh chiếm dinh Độc lập

Đó là liệt sỹ Đào Nguyên Hồng (Hùng), quê gốc xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo (thành phố Hải Phòng) theo bố mẹ lên vùng núi Lào Cai xây dựng kinh tế mới tại thôn Phẻo, xã Xuân Giao, huyện Bảo Thắng từ khi còn nhỏ.

Tháng 6/1974, anh thanh niên Đào Nguyên Hồng cùng hàng trăm tân binh quê ở vùng cao Lào Cai hăng hái lên đường nhập ngũ, về vùng đất Thái Nguyên luyện quân trong đội hình Đại đội 10, Tiểu đoàn 9, Sư đoàn 304B (Quân khu Việt Bắc) 6 tháng liên tục để đầu năm 1975 vượt Trường Sơn vào mặt trận chiến đấu.

Các chiến sỹ trẻ tỉnh Lào Cai dịp ấy có vinh dự vào chiến trường Tây Nguyên trực tiếp tham gia chiến dịch mở màn giải phóng hoàn toàn Buôn Ma Thuột ngày 10/3/1975. Sau đó, hành quân thần tốc cùng đại quân tiến công giải phóng Sài Gòn - Gia Định trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử mùa xuân 1975.

Trên đường tiến quân vào dinh Độc Lập ngày 30/4/1975, chiến sỹ trẻ Đào Nguyên Hồng thuộc Đại đội 10, Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 64A, Sư đoàn 320A (Quân đoàn 3) đã anh dũng hy sinh khi đang cùng đồng đội tiêu diệt một ổ hỏa lực ngay cổng tư dinh Đại tướng Dương Văn Minh, Tổng thống chính quyền Sài Gòn trên đường Hồng Thập Tự (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai ở quận 1, TP.HCM) cách cổng Dinh Độc Lập không xa.

Di ảnh liệt sỹ Đào Nguyên Hồng, hy sinh ngày 30/4/1975 trên đường tiến công Dinh Độc Lập Sài Gòn ngày 30/4/1975

Liệt sỹ Đào Nguyên Hồng đã được bộ phận thực hiện chính sách thương binh , liệt sỹ của Sư đoàn 320A và người dân thành phố Sài Gòn an táng tại Nghĩa trang Gia Định. Nhưng điều đáng buồn là sau hơn 40 năm thành phố Sài Gòn và cả miền Nam được hoàn toàn giải phóng, nhưng gia đình vẫn chưa tìm được mộ chí của liệt sỹ Đào Nguyên Hồng, do mộ đã được quy tập về nghĩa trang khác, chưa được xác định.

Đường phố mang tên nhà báo Bùi Nguyên Khiết

Nhà báo - nhà văn - liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết là phóng viên chiến trường của Báo Hoàng Liên Sơn, cơ quan ngôn luận của Tỉnh ủy Hoàng Liên Sơn, hy sinh đúng ngày 17/2/1979 tại một cao điểm chiến đấu ở vùng biên giới xã Tả Ngải Chồ, huyện Mường Khương (tỉnh Hoàng Liên Sơn ) khi đang cùng bộ đội địa phương và dân quân chiến đấu ngoan cường chống quân xâm lược, góp phần bảo vệ biên giới Tổ quốc.

Tại kỳ họp thứ 9, HĐND tỉnh khóa XIV họp cuối năm 2013 đã thông qua Nghị quyết về việc đặt tên 6 đường, 85 phố và 26 công trình công cộng trên địa bàn thành phố Lào Cai; trong số đó có 3 đường phố mang tên liệt sỹ bảo vệ biên giới Tổ quốc tháng 2/1979 tại tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc trên địa bàn tỉnh Lào Cai.

Trong đó có tên nhà báo - nhà văn - liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết, phóng viên Báo Hoàng Liên Sơn (nay là Báo Lào Cai), hy sinh khi đang cùng bộ đội địa phương và dân quân xã Tả Ngải Chồ, huyện Mường Khương, tỉnh Hoàng Liên Sơn (nay là tỉnh Lào Cai) trực tiếp chiến đấu bảo vệ biên giới ngày 17/2/1979, khi ông đang ở mặt trận để viết bài cho báo Hoàng Liên Sơn.

Hình ảnh nhà báo Bùi Nguyên Khiết cầm súng bảo vệ biên giới

Tên liệt sỹ - nhà báo - nhà văn Bùi Nguyên Khiết được đặt cho đường phố nằm trên trục đường mới mở trên địa bàn khu đô thị mới Lào Cai - Cam Đường thuộc phường Bình Minh, thành phố Lào Cai.

Liệt sỹ - nhà báo - nhà văn Bùi Nguyên Khiết sinh năm 1945, quê quán xã Xích Thổ, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Trước khi trở thành phóng viên Báo Hoàng Liên Sơn, ông là giáo viên cấp 2 đã có nhiều năm dạy học ở các huyện Bắc Hà, Sa Pa và thị xã Lào Cai (tỉnh Lào Cai). Ông từng là học viên Lớp bồi dưỡng viết văn cho các nhà văn trẻ Việt Nam năm 1974.

Nhà báo - nhà văn Bùi Nguyên Khiết là tác giả của nhiều tác phẩm văn học – báo chí tiêu biểu viết về mảnh đất và con người vùng biên giới Lào Cai như: các tập truyện ngắn" Đi bên những vì sao", "Dáng núi", "Ngôi sao xanh màu lá mạ" ( in chung với nhà văn Ma Văn Kháng), "Tiếng chim đổi mùa" (in cùng nhiều tác giả), các truyện ký, bút ký đăng các báo Trung ương: Báo Văn nghệ, Văn nghệ Quân đôi, Tiền Phong, Phụ nữ Việt Nam...

Liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết được công nhận chính thức là hội viên Hội nhà văn Việt Nam sau khi hy sinh ngày 17/ 2/1979; ông cũng được truy tặng Giải thưởng Văn học - Nghệ thuật Phan Si Păng - Giải thưởng Văn học - Nghệ thuật lớn nhất của tỉnh Lào Cai xét tặng 5 năm một lần do Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai trao tặng đợt đầu tiên vào năm 2004.