Nhớ xưa, đi mót lúa vụ Xuân

Ở quê tôi, ngày xưa người dân chỉ làm lúa 02 vụ. Vụ hè thu và vụ đông xuân. Vụ đông xuân thời ấy, người ta thường chọn giống dài ngày để xuống giống nên người dân thường gọi một cách dân dã là lúa… vụ mùa (lúa mùa). Lúa vụ mùa chín vào dịp cận Tết (đầu hoặc giữa tháng Chạp).

Vào dịp cận Tết, nông dân bắt đầu thu hoạch lúa. Thời ấy, nhà tôi còn rất nghèo nên những buổi hoặc những ngày không đi học, anh em tôi đi mót lúa bán lấy tiền sắm đồ Tết. Đi mót lúa rất đơn giản, chỉ cần mang theo cái dao nhỏ để “lắt” lúa còn sót lại và một chiếc giỏ xách nhỏ cùng một chiếc bao để khi xong, vác lúa mót về nhà.

Khi mót lúa, người mót lúa phải đi sau lưng người gặt lúa. Lúa vụ mùa thân cao, khi gặp gió chướng mạnh thường nằm rạp xuống. Người ta phải dùng vòng hái (công cụ thu hoạch lúa thời xưa thường thấy ở Nam Bộ) để gặt lúa. Gặt lúa bằng vòng hái thường bị sót. Những bông lúa còn sót lại ở phía sau và khi người gặt tiếp tục tiến lên phía trước gặt lúa, ta cứ đi phía sau lưng họ mót lúa.

Đi mót lúa vụ xuân có cái cực cũng có cái vui. Cái cực là phải dang nắng, lội ruộng những hôm đi mót gặp phải cánh đồng lầy lội, đêm về thân thể mỏi nhừ. Còn niềm vui, ngoài thành quả lao động chân chính mà có. Hoặc những hôm đi theo nhóm người gặt lúa (đa số là người cùng xóm), họ thương tình nên lâu lâu cố ý bỏ sót vài bông lúa cho mình mót. Có hôm đi mót cả ngày, bữa cơm trưa đạm bạc, được bày ra dưới bóng râm. Vài con mắm sống, cá kho khô, vài miếng dưa cải dưa muối. Cả nhóm người vừa ăn vừa trò chuyện rôm rả và đan xen vào ấy những câu chuyện vui cười, cho vơi bớt nỗi âu lo thường nhật.

Những bao lúa anh em tôi mót được, mẹ tôi dùng chân đạp lúa tại nhà. Sau đó đem phơi và giê lúa trước gió loại bỏ những hạt lép. Cứ thế ngày qua ngày, chừng nào đủ giạ mẹ sẽ bán. Tiền thu được từ việc bán lúa mót, mẹ sẽ mua quần áo mới cho anh em tôi đi chơi Tết.

Một mùa xuân nữa sắp sửa lại về, hương xuân đã chạm ngõ quê. Lúa vụ xuân được người nông dân thu hoạch, nhìn những hạt lúa óng vàng sóng sánh trong nắng trưa và những nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt rám nắng của người nông phu thì biết vụ mùa năm nay bội thu. Lòng thầm chúc mừng cho những con người chịu thương chịu khó, một nắng hai sương.

Ngày nay, hầu như chẳng còn ai mót lúa nữa. Cái nghèo khó trong quá khứ đã lùi xa. Nhưng mỗi lần, tôi bắt gặp cảnh thu hoạch lúa vào dịp cận Tết, là trong ký ức năm xưa, tôi cùng thằng em đi mót lúa vụ xuân bỗng hiện về...

TRẦN THÀNH NGHĨA