Nhiều khu rừng trồng nhiễm sâu bệnh, vì sao?

Diện tích thiệt hại lớn

Theo Chi cục Kiểm lâm Bắc Giang, năm 2023, qua công tác rà soát và kiểm tra thực tế hiện trường rừng trồng tại các huyện Yên Thế, Lục Nam, Lục Ngạn và Sơn Động đã phát hiện hơn 400 ha rừng trồng keo lai và bạch đàn lai bị nhiễm sâu bệnh hại. Tại huyện Lục Ngạn, trong hai năm (2022, 2023) có hơn 900 ha rừng trồng bạch đàn 2-3 năm tuổi bị nhiễm sâu bệnh. Loài bị sâu bệnh hại là bạch đàn cự vĩ DH 32-29 (giống sản xuất bằng phương pháp nuôi cấy mô). Trong đó, riêng năm 2023, diện tích này là hơn 345 ha. Tình trạng trên làm ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng và chất lượng gỗ rừng trồng.

Một khu rừng tại xã Tuấn Đạo (Sơn Động) bị sâu bệnh hại.

Năm vừa qua, hộ anh Đặng Văn Bảo, thôn Hòa Trong, xã Tân Lập (Lục Ngạn) có 7 ha bạch đàn được trồng từ năm 2021 bị nhiễm sâu bệnh hại. Anh Bảo cho biết: “Những năm trước, tình trạng này xảy ra lác đác tại một số nơi nhưng khoảng 2 năm gần đây thì lan ra diện rộng. Quan sát bằng mắt thường thấy cây bị gãy ngọn, chẻ cành, vàng lá, sau đó lá bị khô và rụng”. Cũng theo anh Bảo, dù số cây này không chết nhưng làm chậm quá trình sinh trưởng, phát triển, dự kiến phải 7 năm mới cho thu hoạch, trong khi bình thường thời gian được thu hoạch chỉ từ 4- 5 năm.

Còn tại huyện Lục Nam, bệnh chết héo gây hại trên diện tích 70 ha rừng trồng bạch đàn DH 32-29, chủ yếu thuộc Đội Lâm nghiệp Tam Dị (Công ty TNHH Một thành viên Lâm nghiệp Lục Nam). Nguồn gốc giống cây do Công ty sản xuất và trồng năm 2021, 2022, tỷ lệ bệnh gây hại trung bình 10% số cây. Cây bị bệnh có biểu hiện vỏ và cành khô, rễ mục, vàng lá.

Ông Nguyễn Văn Kiêm, Giám đốc Công ty cho biết: “Vừa qua, gặp trận gió lớn, những cây bị nhiễm sâu bệnh đều bị đổ gãy, gây thiệt hại không nhỏ cho doanh nghiệp. Chúng tôi đã mời chuyên gia của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam đến kiểm tra nhưng vẫn chưa xác định được cơ chế gây bệnh”.

Tại các huyện Yên Thế và Sơn Động, diện tích sâu bệnh hại tập trung nhiều ở cây keo lai. Năm 2023, bệnh chết héo trên cây keo lai AH1 và BV10 xảy ra trên diện tích hơn 6 ha rừng được trồng năm 2021, 2022, tỷ lệ chết khoảng 15%. Biểu hiện cây bị xì mủ trên thân, vàng lá, khô cành, thối rễ dẫn đến chết hoặc còi cọc, sinh trưởng kém, khả năng phục hồi thấp.

Khuyến cáo phòng ngừa

Theo Chi cục Kiểm lâm Bắc Giang, căn cứ hiện trạng của các đối tượng sâu bệnh hại và biểu hiện cây trồng, có thể chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh chết héo trên cây keo AH1 tại Yên Thế và keo BV10 tại Sơn Động, bạch đàn DH 32-29 tại Lục Nam là do nấm Ceratocystis.SP. Với đối tượng sâu đục thân gây hại trên giống bạch đàn DH 32-29 tại Lục Ngạn đến nay chưa xác định được loài sâu.

Theo Chi cục Kiểm lâm Bắc Giang, căn cứ hiện trạng của các đối tượng sâu bệnh hại và biểu hiện cây trồng, có thể chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh chết héo trên cây keo AH1 tại Yên Thế và keo BV10 tại Sơn Động, bạch đàn DH-32-29 tại Lục Nam là do nấm Ceratocystis.SP. Với đối tượng sâu đục thân gây hại trên giống bạch đàn DH 32-29 tại Lục Ngạn đến nay chưa xác định được loài sâu.

Theo ông Nguyễn Văn Hậu, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Bắc Giang, nguyên nhân có thể là do các chủ rừng canh tác nhiều chu kỳ đối với một loài cây trên cùng diện tích, làm phát sinh các mầm bệnh ký sinh trong gốc, rễ và đất.

Ngoài ra, do tình hình sản xuất, kinh doanh cung ứng giống cây lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số tồn tại như: Sản xuất cây giống chưa có đầy đủ hồ sơ chứng minh nguồn gốc; một số cơ sở sản xuất cây giống bằng phương pháp giâm hom nhưng chưa làm hồ sơ công nhận nguồn giống…

Để hạn chế sâu bệnh gây hại đối với cây trồng lâm nghiệp, Chi cục Kiểm lâm Bắc Giang khuyến cáo các chủ rừng, khi trồng mới cần lựa chọn các cơ sở sản xuất giống uy tín, sử dụng giống có chất lượng và nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời, vệ sinh sạch thực bì, cuốc hố, sử dụng vôi bột hoặc chế phẩm sinh học, thuốc trừ nấm xử lý kỹ đất trước khi trồng.

Riêng với sâu hại bạch đàn, ngoài việc chọn cây giống bảo đảm, có thể dùng bẫy bắt, tiêu diệt sâu trưởng thành, hạn chế lây lan. Thực hiện luân canh các loại cây lâm nghiệp, tuyệt đối không trồng cùng một giống hoặc một loài cây sau chu kỳ trồng rừng lần thứ 3.

Trước khi trồng từ 1-3 ngày cần phun các loại thuốc phù hợp để phòng, chống một số loại sâu, bệnh hại như dùng thuốc bảo vệ thực vật có hoạt chất Metalaxyl để xử lý nấm bệnh. Những nơi đất có độ dốc thấp (dưới 15 độ), nếu trồng rừng keo từ chu kỳ 3 trở lên cần chú ý loại bỏ gốc cây cũ, làm đất toàn diện, xử lý bằng vôi bột (1,5 - 2 tấn/ha), những nơi có nguy cơ ngập úng cần làm rãnh thoát nước...

Ngoài ra, chủ rừng cần thường xuyên kiểm tra, giám sát và dự báo tình hình sâu bệnh hại. Trường hợp phát hiện có dấu hiệu hoặc dự báo có sâu bệnh hại cần tiến hành điều tra, đánh giá mức độ gây hại để có những giải pháp phù hợp, kịp thời.

Nếu bị nhiễm sâu bệnh hại nặng, đặc biệt là bệnh chết héo cây keo thì nên sử dụng các biện pháp lâm sinh như chặt các cây bị sâu bệnh mang ra khỏi rừng và tiêu hủy (đốt); không tận thu gỗ, không vận chuyển các cây bị sâu bệnh hại sang nơi khác. Dùng xi lanh bơm các loại thuốc bảo vệ thực vật có hoạt chất Cartap, Chlorantraniliprole, Nereistoxin, Chlorfennapyr... vào các lỗ sâu đục trên cây bạch đàn và dùng đất sét bịt kín lỗ…

Hiện Chi cục Kiểm lâm Bắc Giang tăng cường quản lý chặt nguồn gốc giống cây trồng lâm nghiệp theo quy định. Cùng đó, chỉ đạo kiểm lâm địa bàn tích cực tuyên truyền, hướng dẫn chủ rừng thực hiện luân canh cây trồng (chuyển từ bạch đàn sang trồng các loài keo hoặc cây lâm nghiệp khác), thực hiện đúng quy trình kỹ thuật trong trồng và chăm sóc rừng trồng.

Bài, ảnh: Nguyễn Hưởng