Nhiều giải pháp phát triển vùng nguyên liệu sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam

Cây giống sâm Ngọc Linh tại Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam. Ảnh: Nguyễn Hòa Bình

Sở hữu một phần dãy Ngọc Linh với độ cao và điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng đảm bảo để cây sâm phát triển, huyện Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam) được mệnh danh là thủ phủ của sâm Ngọc Linh - sâm Việt Nam. Những năm qua, đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Nam Trà My đã tập trung phát triển sâm Ngọc Linh trở thành cây trồng chủ lực để thoát nghèo.

Các tổ chức, doanh nghiệp, hộ, nhóm hộ đã tham gia trồng sâm Ngọc Linh trên tổng diện tích gần 810ha, với khoảng hơn 3 triệu cây. Các nhà khoa học đã tập trung đầu tư nghiên cứu áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trồng, sản xuất, chế biến sâu các sản phẩm từ sâm. Giá cả củ sâm Ngọc Linh dần ổn định là động lực để người dân yên tâm, gắn bó với cây sâm.

Vùng sâm Ngọc Linh được tỉnh Quảng Nam quy hoạch khoảng 15.000ha tại 7/10 xã của huyện; có trên 1.250 hộ gia đình tham gia trồng sâm trên diện tích hơn 2.000ha, sản lượng hằng năm đạt khoảng 10 tấn, giá trị khoảng 420 - 600 tỷ đồng/năm.

Tại Quyết định số 611/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 nêu rõ: Các địa phương có tiềm năng, thế mạnh về điều kiện tự nhiên phù hợp cho việc nuôi trồng, phát triển sâm Việt Nam, gồm các tỉnh: Quảng Nam, Kon Tum, Gia Lai, Lâm Đồng, Thừa Thiên Huế, Nghệ An, Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên, trong đó, phát triển vùng nguyên liệu sâm Việt Nam quy mô hàng hóa tại 3 tỉnh là Quảng Nam, Kon Tum và Lai Châu.

Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để tỉnh Quảng Nam nói chung, huyện Nam Trà My nói riêng phát huy tốt tiềm năng, lợi thế sẵn có để triển khai hiệu quả các chủ trương về phát triển cây sâm Ngọc Linh ngang hàng với các loại sâm đặc biệt quý hiếm trên thế giới, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phát triển, bảo đảm quốc phòng, an ninh của địa phương. Thực tế cho thấy, việc phát triển cây sâm Ngọc Linh và các loại cây dược liệu quý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam hiện đang là một trong những giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại khu vực trung du và miền núi của tỉnh, nhất là vùng núi cao.

Việc này góp phần hoàn thành các chỉ tiêu của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030 và định hướng đến năm 2045...

Qua các chương trình này, đã góp phần sản xuất thúc đẩy phát triển cây sâm Ngọc Linh và các loại cây dược liệu, đáp ứng nhu cầu sản xuất, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân khu vực miền núi của tỉnh. Bởi vậy, tỉnh Quảng Nam đã đưa ra nhiều giải pháp để phát triển nguồn giống của loài dược liệu quý giá này.

Có giá trị kinh tế cao, sâm Ngọc Linh được xác định trở thành cây trồng chủ lực để thoát nghèo. Ảnh: Nguyễn Hòa Bình

Về thực trạng phát triển giống sâm Ngọc Linh trên địa bàn hiện nay, theo chủ trương của UBND tỉnh về việc cung ứng cây sâm Ngọc Linh cho nhân dân và doanh nghiệp, thời gian qua, Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam đã thực hiện một số nhiệm vụ nhằm phát triển giống sâm Ngọc Linh từng bước đáp ứng nhu cầu của địa phương. Trung tâm đã cung ứng cho huyện Nam Trà My để hỗ trợ cho nhân dân số lượng 73.000 cây cây giống; đã tổ chức bán đấu giá cho doanh nghiệp 14.000 cây đúng quy định.

Việc làm này được thực hiện theo Nghị quyết số 09/2021/NQ-HĐND ngày 21/4/2021 của HĐND tỉnh Quảng Nam quy định cơ chế khuyến khích bảo tồn, phát triển sâm Ngọc Linh và cây dược liệu khác trên địa bàn tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2022-2025.

Bên cạnh đó, trung tâm cũng thực hiện việc lưu vườn để trồng phát triển mở rộng diện tích vườn bảo tồn sâm Ngọc Linh giống gốc tại Trạm Dược liệu Trà Linh với số lượng 22.000 cây. Tính đến thời điểm hiện tại, số lượng cây giống sâm Ngọc Linh 1 năm tuổi sản xuất năm 2023 tại tỉnh được khoảng 109.000 cây giống.

Theo lãnh đạo Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam, năm 2023, cùng với ngành nông nghiệp và các đơn vị khác trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, trung tâm đã rất cố gắng thực hiện nhiệm vụ được giao và vượt kế hoạch do cấp trên giao, trong đó, đáng chú ý là công tác bảo tồn, lưu giữ nguồn gen giống gốc; chăm sóc, nuôi trồng, quản lý, bảo vệ, mở rộng vườn sâm hiện có tại Trại Dược liệu Trà Linh, đảm bảo phát triển nhanh về số lượng, chất lượng cây sâm Ngọc Linh để phục vụ sản xuất cho người dân và cung ứng các tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu; từng bước tạo vùng nguyên liệu ổn định cho việc chế biến sâu các sản phẩm đặc hữu có giá trị cao.

Đặc biệt, Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam đã triển khai nhiều biện pháp kỹ thuật chăm sóc vườn sâm giống gốc nhiều năm tuổi theo mô phỏng tự nhiên..., cây sinh trưởng và phát triển khá tốt.

Để duy trì và phát triển hơn nữa những kết quả đã đạt được, Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam, các doanh nghiệp, nhóm hộ tham gia trồng sâm Ngọc Linh cũng đã kiến nghị lên cấp trên hỗ trợ thực hiện các giải pháp phát triển vùng nguyên liệu sâm Ngọc Linh, như: Cần ưu tiên đầu tư, hỗ trợ nâng cấp hệ thống các hạng mục liên quan đến công tác bảo vệ, chăm sóc vườn ươm cây giống hiện có cũng như đầu tư cơ sở sản xuất giống dược liệu.

Cùng với sản xuất, cần có các cơ chế, chính sách đồng bộ nhằm thu hút doanh nghiệp và các thành phần kinh tế đủ mạnh đầu tư phát triển bền vững sâm Ngọc Linh về quy mô diện tích và định hướng vùng trồng; với phương châm hiệu quả về kinh tế, xã hội, môi trường và nhu cầu thị trường; phát triển theo chuỗi liên kết, tạo ra sản phẩm hàng hóa không những thị trường trong nước mà hướng đến thị trường nước ngoài.

Tỉnh Quảng Nam và huyện Nam Trà My cần có cơ chế, chính sách ưu tiên hình thành các tổ hợp tác, hợp tác xã trồng sâm Ngọc Linh tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, làm cầu nối giữa liên kết với các doanh nghiệp trồng, thu mua, chế biến, tiêu thụ sản phẩm có chất lượng. Hộ/nhóm hộ liên kết với doanh nghiệp thông qua hợp tác xã, tổ hợp tác cần hướng đến truy xuất nguồn gốc, vùng trồng đảm bảo các tiêu chuẩn theo quy định, nhằm bảo vệ thương hiệu sâm Ngọc Linh Quảng Nam.

Trúc Hà