Nghiên cứu thí điểm thành lập Liên đoàn Hợp tác xã lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long

Quang cảnh Hội thảo.

Hội thảo diễn ra dưới hình thức trực tiếp và trực tuyến với gần 100 đại biểu tham dự là đại diện cho các tổ chức hợp tác xã quốc tế; lãnh đạo các vụ, cục; cán bộ chuyên trách thuộc các bộ, ngành Trung ương; Liên minh hợp tác xã 13 tỉnh, thành phố đồng bằng sông Cửu Long; thành viên Ban chỉ đạo, tổ biên tập của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trong xây dựng đề án.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Cao Xuân Thu Vân cho biết: Hội thảo được diễn ra với mục đích nhằm trao đổi, thảo luận làm rõ cơ sở lý luận, nhu cầu thực tiễn cho việc thành lập và hoạt động của Liên đoàn Hợp tác xã lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Đồng thời, bà Cao Xuân Thu Vân cho rằng đây là Hội thảo rất quan trọng và là cơ sở để hoàn thiện, phê duyệt Đề án.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, nhất là những nước có mô hình Liên đoàn Hợp tác xã phát triển; thẩm quyền phê duyệt đề án, phê duyệt điều lệ và quy chế quản lý, điều hành, nguồn lực; ý kiến của các doanh nghiệp về nhu cầu thực tiễn trong liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ, tổ chức sản xuất và hiệu quả sản xuất khi thành lập liên đoàn; góp ý cho nội dung đề án, các cơ sở lý luận và thực tiễn trong thành lập và vận hành thí điểm Liên đoàn Hợp tác xã lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Theo dự thảo Đề án thí điểm thành lập và hoạt động của Liên đoàn Hợp tác xã lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long, ngành lúa gạo có vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam. Sản xuất lúa gạo không những đóng góp vào bảo đảm an ninh lương thực quốc gia mà còn hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế của đất nước.

Ước tính sản lượng lúa trung bình một năm của Việt Nam đạt 43-45 triệu tấn, tương đương khoảng 26-28 triệu tấn gạo, trong đó khoảng 20 triệu tấn được dành cho tiêu thụ trong nước. Đồng bằng sông Cửu Long với tổng diện tích 40.577,6km² và có tổng dân số gần 17,8 triệu người, được xác định là vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất lúa gạo của Việt Nam.

Thực tế, trong những năm gần đây, một số mô hình liên kết giữa các thành viên hợp tác xã, giữa hợp tác xã với các doanh nghiệp đã bước đầu thành công ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long như hợp tác xã nông nghiệp Vĩnh Cường tỉnh Bạc Liêu, tập đoàn Lộc Trời,…. tuy quy mô và tính liên kết đã tăng nhưng chưa hệ thống, chưa tập trung đầy đủ sức mạnh tổng hợp của các tổ chức sản xuất, kinh doanh lúa gạo toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Theo nhiều ý kiến, thành lập Liên đoàn là phù hợp với xu hướng chung trên thế giới, khi có một tổ chức theo ngành dọc, vừa đại diện cho thành viên, vừa là tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân độc lập và tiến hành trực tiếp điều phối hoạt động của các hợp tác xã thành viên, thực hiện các hoạt động kinh tế riêng, điều phối chuỗi cung ứng phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh của các hợp tác xã thành viên.

Tại một số nước trên thế giới, Liên đoàn hợp tác xã các nước cũng là cánh tay nối dài nắm bắt, phổ biến chính sách của nhà nước tới các thành viên. Thành lập Liên đoàn để hoàn thiện chuỗi giá trị lúa gạo, liên kết sản xuất, hướng tới sản xuất lớn, trên cơ sở đó, tiến hành các biện pháp, "giảm thuốc, giảm phân", sản xuất theo quy mô lớn, đồng bộ theo tất cả các khâu, truy xuất được nguồn gốc, quy hoạch vùng trồng, chế biến sâu… để giảm giá thành, nâng chất lượng, bán được giá cao.

Tổng giám đốc Liên minh Hợp tác xã quốc tế khu vực châu Á-Thái Bình Dương (ICA-AP) Balu Iyer cho biết, mô hình Liên đoàn Hợp tác xã khá phổ biến trên thế giới. Riêng tại châu Á-Thái Bình Dương, gần 50% thành viên của ICA là các Liên đoàn Hợp tác xã. Chẳng hạn, tại Nhật Bản, có mô hình Liên đoàn Hợp tác xã nông nghiệp (Zen-Noh) với gần 500 hợp tác xã thành viên. Đó không chỉ là nơi phát triển sản xuất nông nghiệp, hướng dẫn người nông dân, mà còn làm marketing, giới thiệu sản phẩm, phát triển thị trường cho các hợp tác xã.

“Nhưng muốn thành lập Liên đoàn phải có sự thống nhất từ cấp Trung ương; có các khuôn khổ pháp lý thúc đẩy cho các hợp tác xã trong Liên đoàn hoạt động. Quan trọng nhất là phải có nguồn nhân lực, phải có những người giỏi, tâm huyết để vận hành Liên đoàn”, ông Balu Iyer khuyến nghị.

Trong khi đó, theo Trưởng phòng Kinh tế hợp tác - Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Nguyễn Tiến Định, việc lập Liên đoàn Hợp tác xã lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long là để cụ thể hóa các nghị quyết của Trung ương, Chính phủ và đó là việc “cần phải làm”.

“Song bên cạnh đó, cũng cần phải làm rõ Liên đoàn khác biệt gì với Liên minh Hợp tác xã, Hiệp hội ngành hàng lúa gạo vừa mới thành lập? Cần làm rõ ở các nước có Liên đoàn Hợp tác xã thì có duy trì Liên minh (liên hiệp) Hợp tác xã không, để thấy được sự nổi trội của mô hình này”, ông Định nhấn mạnh.

Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Cao Xuân Thu Vân.

“Kinh nghiệm từ Hà Lan cho thấy, Liên đoàn Hợp tác xã sữa Cô gái Hà Lan đang thu hút đông đảo thành viên từ những người chăn nuôi bò, người chế biến sữa, người phân phối sữa, người dùng sữa… Nhưng do Liên đoàn Hợp tác xã là mô hình mới, nên việc học tập kinh nghiệm nước ngoài một cách có chọn lọc là cần thiết”, Chủ tịch Liên minh hợp tác xã Việt Nam Cao Xuân Thu Vân chia sẻ thêm.

Cũng tại Hội thảo, các đại biểu tham dự đều thống nhất cao tính thiết yếu của việc thành lập Liên đoàn tại Việt Nam. Tuy nhiên, việc thí điểm thành lập Liên đoàn Hợp tác xã lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long cần cần xem xét kỹ các yếu tố trong thành lập và hoạt động của mô hình này để hạn chế những khó khăn trong hỗ trợ người dân sản xuất lúa gạo hoạt động hiệu quả, cũng như nghiên cứu để đề xuất những kiến nghị cụ thể cho mô hình này.