Nghề báo và những phiên tòa

Chuyện tác nghiệp tại phiên tòa

Cách đây vừa tròn 10 năm, ngày tôi mới “bén duyên” cùng nghề báo. Thời điểm đó, tôi được giao theo dõi tin tức về an ninh, trật tự nhưng mảng tòa án thường rất ít phóng viên quan tâm, đa số là tin tức của cộng tác viên bên Công an tỉnh gửi sang. Ngày ấy, đối với tôi, tòa án như một “trang giấy trắng” bởi tôi chưa hiểu về các thủ tục tố tụng tại tòa, chẳng quen biết ai, mạng xã hội cũng không phát triển như bây giờ, hầu hết để có được thông tin, phóng viên phải trực tiếp đến cơ sở.

Đó là thời điểm đầu năm 2014, tôi lân la tới tòa, đúng ngay vụ án hình sự đang xét xử. Tôi đánh bạo, vào chụp hình để đưa tin về phiên tòa. Do thiếu kỹ năng, ngay lập tức, mấy anh cán bộ công an bảo vệ phiên tòa yêu cầu tôi ra ngoài cửa. “Anh là ai? Ai cho anh vô chụp hình?” - tôi vẫn nhớ câu nói của mấy anh cán bộ công an lúc đó. Cũng bởi bản thân tôi là phóng viên mới, lần đầu tiên tới tòa tác nghiệp. Tôi khá run nhưng sau một hồi giải thích, mấy anh công an cũng hiểu và thông cảm. “Lần sau nên đến sớm trước khi phiên tòa bắt đầu, nhớ nộp giấy giới thiệu” - anh công an nhắc tôi. Từ những bỡ ngỡ ban đầu, sau nhiều năm, với tôi, những căn phòng xét xử đã trở nên thân quen. Cũng vì quen, nhiều phiên tòa tôi không cần xuất trình thẻ nhà báo bởi quan tòa đã quen mặt.

Phóng viên Huỳnh Du tác nghiệp tại Tòa án nhân dân huyện Bến Lức, tỉnh Long An

Có lẽ, tôi cũng là trường hợp đặc biệt khi được khá thoải mái tác nghiệp trong các phiên tòa. Tuy nhiên, nhiều phóng viên khác, chuyện tác nghiệp tại tòa án lại là vấn đề khá khó khăn, thậm chí không được tòa án chấp nhận cho tác nghiệp, nhất là đối với những phóng viên chưa được cấp thẻ nhà báo. Theo phóng viên Huỳnh Du (Báo Pháp Luật TP.HCM), trong nhiều mảng đề tài, việc đưa tin tòa án tương đối khó khăn. Anh cho biết: “Khi thực hiện đề tài báo chí, phóng viên, nhà báo có nhiều cách tiếp cận thông tin, đó có thể từ nguồn thông tin của các cơ quan chức năng, thông tin từ người dân, người làm báo cũng có nhiều lựa chọn để lấy thông tin phục vụ bài viết. Riêng mảng tòa án, hầu như cách tiếp cận thông tin duy nhất là tác nghiệp tại phiên tòa. Tuy nhiên, những người chưa có thẻ nhà báo mà chỉ có giấy giới thiệu như tôi nếu phiên tòa dễ còn được tác nghiệp, nếu gặp phiên tòa khó, chủ tọa đòi hỏi thẻ nhà báo thì chắc chắn mất công một buổi. Đó còn chưa kể việc xin cáo trạng vụ án cũng không phải là chuyện dễ dàng. Mới đây nhất, chính bản thân tôi cũng không được tác nghiệp trong phiên tòa xét xử đối tượng lưu hành tiền giả”.

Được tác nghiệp đã khó, việc theo dõi diễn biến xuyên suốt phiên tòa cũng là một thách thức đối với mỗi phóng viên. “Như vụ án liên quan đến "Tịnh thất Bồng Lai" được xét xử vừa qua. Sau khi trải qua một loạt thủ tục kiểm tra giấy tờ, tôi cùng các phóng viên khác được bố trí khu vực tác nghiệp. Khác với việc tác nghiệp trực tiếp, tất cả phóng viên hôm ấy đều phải tác nghiệp qua màn hình camera được truyền từ phòng xử án và không được ra ngoài. Cũng may giờ nghỉ giữa trưa, mỗi phóng viên đều được chiêu đãi 1 suất cơm hộp để tiếp sức cho phiên xử buổi chiều. Tuy nhiên, tôi và nhiều phóng viên khác lại phải chống chọi với cơn buồn ngủ trong những giờ xét xử dài đằng đẵng” - phóng viên Huỳnh Du cho biết.

Nhà báo cần có cái nhìn toàn diện

“Một phiên tòa xét xử, nội dung vụ án đều giống nhau, nếu chỉ khai thác đơn thuần phiên tòa, chắc chắn nhiều tờ báo cùng đưa tin cũng sẽ giống nhau. Làm thế nào để có chi tiết đắt giá, thậm chí cách khai thác khác biệt, xây dựng câu chuyện trong phiên tòa sẽ làm nên một bài báo tốt” - nhà báo Hoàng Nam (Báo điện tử VnExpress), từng nói với tôi như thế khi dự các phiên tòa xét xử.

Theo nhà báo Hoàng Nam, có thể phiên tòa xét xử vụ án không có gì đặc biệt, thậm chí rất bình thường nhưng nếu chịu khó quan sát, nhạy bén, nhà báo nào cũng đều sẽ khai thác được những câu chuyện hay sau mỗi phiên tòa để gửi tới độc giả. Người làm báo không chỉ biết tường thuật vụ án mà phải có cách nhìn toàn diện, nắm bắt các chi tiết để có bài báo tốt, thông tin hay.

Khi dự phiên tòa, mỗi phóng viên, nhà báo cần phải có kỹ năng tác nghiệp, nhạy bén để khai thác những chi tiết đắt giá cho bài viết

Tôi còn nhớ, cách đây tròn 1 tháng, phiên tòa xử vụ án giết người xảy ra trên địa bàn huyện Bến Lức. Đây là vụ án khá đặc biệt bởi bị cáo và bị hại là anh em ruột thịt. Trước khi phiên xử diễn ra, trong góc nhỏ phía dưới, người con gái tuổi ngoài đôi mươi che mặt sau lớp khẩu trang. Thấy chúng tôi đến tác nghiệp, người phụ nữ lộ rõ vẻ lo lắng, vài phút sau ra bắt chuyện. Chưa kịp nói, khuôn mặt cô như muốn khóc. “Em xin các anh đừng viết bài về vụ việc” - cô nói. Sau câu chuyện, tôi biết cô là con gái của bị cáo. Cô kể, vụ án là sự việc đau lòng cho cả gia đình cô và gia đình bị hại. Thậm chí sau đó, 2 người con của 2 gia đình đang tuổi đi học không chịu được áp lực đã phải nghỉ học một thời gian. Hôm ấy, dù chụp hình, lấy thông tin nhưng khi viết bài, tôi không đưa tên, địa chỉ cụ thể và không đưa hình bị cáo. Hay trong nhiều phiên tòa, thay vì theo dõi, nắm bắt diễn biến phiên tòa, tôi thường hỏi thăm mấy người thân của bị cáo hay mấy anh cảnh sát áp giải phạm nhân. Họ sẽ là những người thường xuyên tiếp xúc và hiểu về bị cáo, vụ án nhất để cho tôi có thêm chất liệu viết bài và cũng là cho bản thân tôi có cái nhìn toàn diện hơn khi dự mỗi phiên tòa xét xử.

10 năm gắn bó cùng mảng tòa án, ngoài những tin tức được truyền tải kịp thời sau mỗi phiên tòa xét xử, cái được lớn nhất đối với tôi đó là những bài học tôi muốn thông qua từng vụ án để gửi đến độc giả và chính bản thân tôi cũng được trang bị, cập nhật thêm kiến thức pháp luật phục vụ công việc, cuộc sống thường ngày./.

Kiên Định