Mỹ sẽ tiếp tục tha thứ cho Tổng thống Duterte?

Trong những tháng qua, Washington đã tìm cách hạ nhiệt những tuyên bố mang tính chỉ trích và thậm chí xúc phạm của ông Rodrigo Duterte đối với Tổng thống Barack Obama. Tuy nhiên, theo Reuters, hôm 20/10 trong chuyến thăm tới Bắc Kinh, nhà lãnh đạo Philippines tuyên bố sẽ "cắt đứt quan hệ" với Mỹ, đồng minh lâu đời của Manila. Ngoài ra, Philippines sẽ chuyển hướng quan hệ sang thân thiết Trung Quốc và thậm chí cả Nga, hai đối thủ chiến lược của Mỹ.

Tuyên bố chia tay nước Mỹ được ông Duterte đưa ra chỉ trước 3 tuần diễn ra cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ làm dấy lên mối nghi ngờ về khả năng hai nước sẽ cho chấm dứt quan hệ đồng minh suốt 70 năm qua và chiến lược "trục châu Á" của Tổng thống Obama nhằm kiềm chế Bắc Kinh mở rộng bành trướng, cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte gặp gỡ nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh hôm 20/10.

Ngay cả Hiệp ước tăng cường hợp tác quốc phòng được Mỹ và Philippines ký kết dưới thời Tổng thống Benigno Aquino, cũng đang đứng trước nguy cơ bị xóa bỏ. Một trong những nội dung quan trọng của hiệp ước này là cho phép quân đội Mỹ luân chuyển tàu thuyền, máy bay và quân nhân tới hoạt động tại 5 căn cứ quân sự của Philippines. Đây được xem là bước đi chiến lược của Mỹ nhằm đưa lực lượng quân đội tới ngay cửa ngõ của Trung Quốc.

Theo một vị quan chức Mỹ, hiểu được bản tính bốc đồng của Tổng thống Duterte, chính quyền Tổng thống Obama đã có những bước đi thận trọng nhằm tránh gây kích động thêm cho nhà lãnh đạo Philippines sau khi Tổng thống Obama lên tiếng chỉ trích chiến dịch chống tham nhũng của người đồng cấp Philippines khiến hơn 3.000 người dân nước này thiệt mạng.

Một quan chức khác giấu tên của Mỹ cho biết trong những tháng gần đây, nội bộ chính quyền Mỹ đã nhiều lần tranh luận về mức độ lên án chính quyền Tổng thống Duterte vi phạm nhân quyền. Song thực tế, những lời chỉ trích được công bố lại nhẹ hơn rất nhiều so với khi tranh luận.

Trong khi đó,việc Mỹ đặt ra nhiều câu hỏi liên quan chiến dịch chống ma túy của ông Duterte cũng đã vấp phải phản ứng giận dữ từ nhà lãnh đạo Philippines. Thậm chí, ông Duterte đã gọi người đồng cấp Mỹ Obama là "đồ khốn" và nguyền rủa "xuống địa ngục".

"Tôi cho rằng nếu Mỹ chỉ phản ứng bằng lời nói với ông ấy (Duterte), điều đó sẽ không mang lại hiệu quả", Reuters dẫn lời phó giám đốc Chương trình Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược quốc tế, ông Murray Hiebert.

Tuy nhiên, giới chuyên gia ở Washington nghi ngờ rằng Tổng thống Duterte có thể quay lại kết thân với Mỹ nếu như Washington đáp ứng được lợi ích của nhà lãnh đạo Philippines. "Rõ ràng, Tổng thống Duterte đang chơi trò cũ dùng Mỹ để đối phó với Trung Quốc", một quan chức Mỹ giấu tên chia sẻ.

Còn trong ngày 201/10, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby cho biết Washington sẽ yêu cầu Tổng thống Duterte giải thích về tuyên bố "chấm dứt quan hệ" với Mỹ khi ông này đang đi thăm Trung Quốc. Và trong bối cảnh mối quan hệ giữa Mỹ và Philippines ngày càng xấu đi, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ sẽ lên đường tới Manila ngay trong tuần này để làm rõ những tuyên bố của Tổng thống Duterte.

Hiện tại, giới chức Mỹ tỏ ra quan ngại trước những tuyên bố khó lường của Tổng thống Duterte. Đặc biệt, Philippines vẫn chưa cho ngừng các cuộc tập trận chung hoặc chính thức đề nghị thay đổi quan hệ an ninh với Mỹ.

Song nếu như nhà lãnh đạo Philippines có thêm phản ứng qua khích trước những quan ngại về vấn đề nhân quyền, Mỹ có thể đưa ra quyết định cắt viện trợ quân sự cho Manila hoặc gây sức ép buộc Tổng thống Duterte chấm dứt chiến dịch chống ma túy hoặc yêu cầu Manila có những thủ tục pháp lý chặt chẽ hơn.

Tuy nhiên, giới chức Philippines từng tuyên bố quốc gia này vẫn có thể tồn tại mà không cần tới sự trợ giúp từ phía Mỹ. Ngoài ra, việc chuyển hướng mối quan hệ sang Trung Quốc và Nga cho thấy Philippines đang tìm nguồn viện trợ thay thế.

Trước đó, Bộ trưởng Thương mại Philippines Ramon Lopez cho hay các bản thỏa thuận trị giá 13,5 tỷ USD sẽ được ký kết trong chuyến thăm tới Trung Quốc từ ngày 18 – 21/10 của Tổng thống Duterte. Song cho tới nay, chưa rõ hai bên đã ký kết các thỏa thuận trị giá bao nhiêu so với tuyên bố của Bộ trưởng Ramon. Còn mới đây, Nhà Trắng cho biết hoạt động đầu tư trực tiếp của Mỹ vào Philippines hiện đạt hơn 4,7 tỷ USD.

Trong khi đó, các thành viên trong Quốc hội Mỹ cũng đã nhiều lần lên tiếng chỉ trích chính sách đối ngoại của chính quyền Tổng thống Obama. Họ cũng đang cân nhắc đưa ra điều kiện với Philippines nếu như Mỹ tiếp tục viện trợ cho Manila trong khi chiến dịch chống ma túy vẫn tiếp diễn.

Trong hai năm qua, Washington đã cung cấp cho Philippines hàng triệu USD viện trợ quân sự nhằm tăng cường năng lực cho quốc gia đồng minh trong bối cảnh Trung Quốc đơn phương đẩy mạnh hoạt động mở rộng chủ quyền trên Biển Đông.

Minh Thu (lược dịch)