Mưa lũ có thể khốc liệt như năm 2020

Nhiều diện tích đất canh tác nông nghiệp ở Tây Nguyên đang thiếu nước tưới. Ảnh: Nguyễn Đức

Nắng nóng tiếp tục xảy ra trên diện rộng

Theo Tổng cục Khí tượng thủy văn, hiện tượng El Nino đang suy yếu dần và chuyển sang trạng thái trung tính. Từ tháng 7-9/2024, dự báo ENSO có khả năng chuyển sang trạng thái La Nina với xác suất 60-65% và có khả năng tiếp tục duy trì trạng thái La Nina trong các tháng cuối năm 2024. Biến đổi khí hậu tiếp tục tác động làm gia tăng tính cực đoan (gồm cả tối thấp và tối cao) nên năm 2024 dự báo sẽ có diễn biến thiên tai khí tượng thủy văn phức tạp gồm cả nắng nóng, hạn mặn, dông lốc, mưa đá hơn mức bình thường vào nửa đầu năm và mưa, bão, lũ, ngập lụt xuất hiện nhiều, tập trung vào nửa cuối năm. Đây là kịch bản tác động khá giống với hình thái diễn biến ENSO năm 2020.

Thiên tai năm 2023 xảy ra cực đoan trên các vùng miền với 1.964 trận thiên tai (21/22 loại hình). Thiệt hại về kinh tế do thiên tai ước tính trên 9.324 tỷ đồng. Từ đầu năm 2024, thiên tai đã làm 14 người chết, mất tích, thiệt hại vật chất ước tính trên 399 tỷ đồng.

Tại khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ, nắng nóng đã xảy ra sớm. Theo dự báo, trong tháng 5 và 6, nắng nóng tiếp tục gia tăng về cường độ và mở rộng dần sang các nơi khác của khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Trung Trung Bộ. Nắng nóng tại khu vực Nam Bộ tiếp tục duy trì nhiều ngày đến khoảng nửa đầu tháng 5. Thực tế, khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ đã và đang chịu những tác động tiêu cực của tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn. Hàng ngàn hộ dân đã bị thiếu nước sinh hoạt cục bộ. Mực nước tại nhiều hồ chứa ở Tây Nguyên chỉ ở mức 35% dung tích thiết kế khiến cho sản xuất nông nghiệp bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Tổng cục Khí tượng thủy văn dự báo, nắng nóng vẫn tiếp tục duy trì trên cả nước. Cụ thể, từ ngày 12 đến 31/5, tại khu vực Bắc Bộ, các tỉnh miền Trung có khả năng xuất hiện 2 đợt nắng nóng và nắng nóng gay gắt trên diện rộng tập trung vào khoảng nửa cuối của tháng 5/2024. Nhiệt độ cao nhất từ 35-38 độ C ở Đông Bắc Bộ, 36-39 độ C ở Tây Bắc Bộ và Trung Bộ; riêng khu vực vùng núi phía Tây 39-41 độ C, có nơi trên 42 độ C. Tại khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ, từ ngày 11-16/5 có thể xuất hiện 1 đợt nắng nóng với nhiệt độ cao nhất 35-38 độ C, ít mưa, độ ẩm thấp nhất từ 55-65%. Phải đến nửa cuối tháng 5/2024, ở khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ có mưa chuyển mùa, nắng nóng sẽ giảm dần.

Từ tháng 6/2024, nắng nóng gia tăng về cường độ và mở rộng dần sang các nơi khác của khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Trung Trung Bộ. Hiện tượng nắng nóng và nắng nóng gay gắt có khả năng xuất hiện nhiều hơn so với trung bình nhiều năm trong tháng 7-8/2024, đề phòng xảy ra nắng nóng đặc biệt gay gắt. Đến nửa cuối tháng 8, nắng nóng mới có xu hướng giảm dần ở Bắc Bộ và từ tháng 9 ở khu vực Trung Bộ. Khu vực Trung Bộ khả năng xuất hiện khô hạn kéo dài trong thời kỳ từ tháng 5-8/2024, tập trung tại các tỉnh từ Quảng Trị đến Bình Thuận. Trên phạm vi cả nước có tiếp tục xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như: Dông, lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh từ nay cho tới cuối năm 2024.

Sẽ có khoảng 11-13 cơn bão trên Biển Đông

Dự báo về tình hình mưa bão, ông Hoàng Đức Cường cho hay, có khoảng 11-13 cơn trên Biển Đông và 5-7 cơn ảnh hưởng đến đất liền nước ta. Hoạt động của bão và áp thấp nhiệt đới có khả năng sẽ tập trung vào nửa cuối mùa bão (từ tháng 9-11/2024). Ven biển Đông Nam Bộ dự báo có 3 đợt triều cường cao, vào các ngày 18-23/9, 16-22/10, 12-20/11 và 12-18/12.

Trong đó, đợt triều ngày 16-22/10 và 12-20/11, mực nước trạm Vũng Tàu có thể đạt trên 4,3m. Nguy cơ cao ngập úng khu vực trũng thấp và vùng ngoài đê bao, nhất là khi trùng với thời gian gió chướng hoạt động mạnh tại khu vực. Trong tháng 7-8/2024, ven biển các tỉnh Tây Nam Bộ có khả năng xuất hiện 1-2 đợt nước biển dâng bất thường kèm theo sóng lớn gây sạt lở đê biển, nhất là tại huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau.

Cán bộ Đồn Biên phòng Sơn Vỹ, BĐBP Hà Giang giúp người dân dựng lại nhà cửa bị đổ sập do dông lốc đầu tháng 4/2024. Ảnh: Mí Và

Trong trạng thái La Nina, mùa mưa tại Bắc Bộ có khả năng xuất hiện phù hợp với quy luật khí hậu, tại Tây Nguyên và Nam Bộ có khả năng xuất hiện muộn hơn trung bình nhiều năm. Thời gian mưa lớn xuất hiện chính ở Bắc Bộ là tháng 7-9, ở Trung Bộ tháng 9-11. Tuy nhiên, mưa lớn cục bộ với cường suất lớn từ 50-100mm trong 3-6 giờ có khả năng xuất hiện nhiều trong thời gian tới, đề phòng gây sạt lở và lũ quét ở vùng núi, ngập úng đô thị. Đặc biệt, cảnh báo kịch bản La Nina tác động vào nửa cuối năm 2024 có thể xuất hiện các đợt mưa tập trung nhiều tại khu vực Trung Bộ.

Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cho biết: “Cuối năm, hiện tượng ENSO chuyển sang trạng thái La Nina (pha lạnh) thường gắn với mưa nhiều có thể gây mưa lũ và ngập lụt. Theo kịch bản diễn biến như hiện nay, nếu xảy ra thì khá tương đồng với những năm xảy ra thiên tai cực đoan, bất thường trong quá khứ mà gần đây nhất là năm 2020, cụ thể là hoạt động của bão, áp thấp nhiệt đới sẽ tập trung nhiều vào nửa cuối mùa gắn liền với khu vực Trung Bộ. Do đó, cần hết sức đề phòng, chúng ta không loại trừ có khả năng xuất hiện những đợt mưa lớn, nhiều tập trung ở Trung Trung Bộ vào nửa cuối năm, đặc biệt là tháng 9, 10, 11.

Ngoài ra, chúng tôi muốn nhấn mạnh với sự thay đổi bất thường từ pha nóng sang pha lạnh, rồi biến đổi khí hậu trong thực tế đã diễn ra trong nhiều năm qua, thì năm nay hầu như chắc chắn xảy ra và cần phải đề phòng hiện tượng mưa lớn cục bộ diễn ra không chỉ trong mùa mưa mà cả trong đầu mùa mưa và mùa khô gây lũ quét, sạt lở đất ở vùng núi và ngập lụt ở đô thị. Đây là bài toán cần phải tính tới trong thời gian tới”.

Thủ tướng Chính phủ quyết định hỗ trợ 8.500 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương năm 2023 cho 43 tỉnh, thành phố để phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, sạt lở, bao gồm: 4.500 tỷ đồng cho 30 tỉnh Bắc Bộ, Trung Bộ và Tây Nguyên khắc phục hậu quả thiên tai, sạt lở; 4.000 tỷ đồng cho 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long thực hiện các dự án phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển.

Bích Nguyên