Một nhà xuất bản Pháp cấm AI làm bìa sách

Ảnh minh họa: Film4, DNA Films.

Cuộc tranh luận gây chấn động ngành công nghiệp xuất bản vẫn chưa kết thúc: phần đông vẫn cho rằng việc sử dụng hình ảnh do AI tạo ra làm bìa sách gây khó chịu. Văn đàn đặt ra các vấn đề về bản quyền, sự cạnh tranh bình đẳng trong sáng tạo nghệ thuật.

Một bước đi sai lầm của Le Livre du Poche

Ngày 4/1, cuốn tiểu thuyết Tomorrow Factory của Rich Larson được dịch sang tiếng Pháp và nhanh chóng gây chú ý tại thị trường này, không phải vì bản dịch xuất sắc của Pierre-Paul Durastanti mà vì bìa sách phiên bản bỏ túi.

Văn đàn phản ứng gay gắt trước thông tin bìa sách là sản phẩm của một thuật toán tự động. Theo Actualité, bà Bénédicte Marchand, giám đốc nghệ thuật của Le Livre de Poche (đơn vị xuất bản sách bỏ túi), đã tỏ ra hối hận: "Tất cả những vấn đề với hình ảnh do AI sản xuất này đều còn mới và lạ lẫm với chúng tôi".

Bìa sách sử dụng hình ảnh do AI sản xuất. Ảnh: Dofresh/Twitter.

Giờ đây, nhận thức rõ về bản chất sự việc, bà nói: "Chúng tôi không muốn làm việc với kiểu máy móc trộn tranh ấy. Chúng tôi rất lấy làm tiếc vì đã mắc phải sai lầm như vậy".

Bà cho biết khi Le Livre de Poche chọn sử dụng hình ảnh ấy vì đội ngũ đã không thấy bất kỳ đề cập đến nguồn gốc ảnh là do AI sản xuất. Cơ sở dữ liệu mà đơn vị này mua lại ảnh là iStock, không dẫn nguồn ảnh đến Midjourney - AI sản xuất hình ảnh dựa theo mô tả văn bản của phòng thí nghiệm độc lập cùng tên, vận hành tương tự như DALL-E và Stable Diffusion của OpenAI.

Vài tuần trước, các nghệ sĩ đã đệ đơn khiếu nại chương trình trí tuệ nhân tạo này vì vi phạm bản quyền cũng như cạnh tranh không lành mạnh. Họ "tìm cách chấm dứt sự vi phạm thô bạo và nghiêm trọng đối với các quyền sáng tạo của họ, lo ngại rằng họ sẽ mất việc vào tay một chương trình máy tính được vận hành hoàn toàn trên sức lao động của họ".

Không còn tình trạng lạm dụng công nghệ

Đại diện Nhà xuất bản Le Livre du Poche cho biết họ đã nhận thức được mức độ nghiêm trọng của vụ việc sau khi gửi lựa chọn làm bìa cho Beslial, đơn vị xuất bản sách khổ lớn.

Bức hình được chọn đã bị xóa khỏi iStock. Đội ngũ làm bìa nghi ngờ rằng cơ sở dữ liệu này có lẽ đã phản ứng khi nhận thấy sự gian lận, lừa dối từ một tài khoản đóng góp nội dung.

Dù vậy, lệnh in sách đã được phát đi và giá giấy đắt đỏ hiện nay không cho phép đơn vị này quay đầu. Le Livre du Poche rơi vào tình cảnh tiến thoái lưỡng nan.

Cuối năm 2022, Công ty Getty cũng đã tuyên bố sẽ loại bỏ mọi sản phẩm không do con người sản xuất, khẳng định rằng bấm nút cho thuật toán làm ảnh không được coi là hoạt động sáng tạo. Nhiều đơn vị phân phối ảnh cũng đã theo bước quyết định này.

Nhà xuất bản Pháp Le Livre du Poche dường như là người đầu tiên chính thức hóa và công khai cấm các hình ảnh do AI sản xuất. Họ hứa sẽ cảnh giác hơn khi sử dụng hình ảnh có sẵn trong tương lai. Bà Bénédicte Marchand kết luận: "Về mặt chính trị, nó không phù hợp với các giá trị chúng tôi hướng đến. Chúng tôi phải hành động vì các nghệ sĩ, vì bản quyền nghệ thuật... và vì chính danh dự của chúng tôi". Bà đảm bảo trong lần in lại, một hình ảnh mới sẽ được in kèm cuốn sách.

Về phía công ty mẹ - Hachette Livre, đơn vị này vẫn chưa xác nhận xem liệu chính sách này sẽ áp dụng cho tất cả các đơn vị xuất bản dưới trướng họ hay không.

Luật Sử dụng Trí tuệ Nhân tạo

Tháng trước, Liên đoàn tác giả Pháp và Hội Xuất bản Quốc gia (SNE) đã có buổi thảo luận về trí tuệ nhân tạo. Đầu tiên, họ bàn đến những khả năng của công cụ này. Chủ tịch Hội xuất bản Pháp, ông Vincent Montagne, đã can thiệp, nhắc nhở các đại diện nhà xuất bản nhận thức rõ về trí tuệ nhân tạo. Nhấn mạnh rằng họ - các nhà xuất bản - sẽ đóng vai trò là người bảo vệ các nghệ sĩ, tác giả, những người được bảo vệ về mặt tác quyền theo hợp đồng.

Vẫn sẽ còn nhiều cuộc bàn luận và nhiều việc phải triển khai trước vấn đề này. Theo Actualité, cuối tháng 3, Nghị viện châu Âu phải bỏ phiếu về Luật Sử dụng Trí tuệ Nhân tạo.

Tháng 4/2021, Ủy ban Châu Âu đã trình bày dự thảo, trong đó quy định phải thiết lập các nguyên tắc hài hòa. Tháng 12/2022, ông Ivan Bartoš - Phó thủ tướng Cộng hòa Séc, phụ trách chuyển đổi kỹ thuật số, kiêm Bộ trưởng Phát triển Khu vực - đã phát biểu rằng Luật đảm bảo "các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) được đưa vào thị trường EU và được sử dụng trong Liên minh phải an toàn và tôn trọng luật pháp hiện hành trong lĩnh vực quyền cơ bản và các giá trị chung của Liên minh".

Ngoài ra, vào tháng 6 tại Paris, Hiệp hội Văn học và Nghệ thuật Quốc tế sẽ tổ chức Đại hội, bàn về chủ đề bản quyền và trí tuệ nhân tạo cùng những tác động tất yếu lên nền xuất bản.

Minh Hùng