Mối nguy AI sẽ biến đạo văn và thông tin sai lệch thành một 'ngành công nghiệp'

Chine Labbe và Virginia Padovese - các phó chủ tịch của NewsGuard cùng chịu trách nhiệm về châu Âu, Canada, Úc và New Zealand - đã cho biết các kết quả nghiên cứu của họ chỉ ra rằng AI có thể làm trầm trọng thêm vấn nạn thông tin sai lệch theo 3 cách sau đây:

Tin giả và tin sai lệch đang bùng nổ với quy mô chưa từng có do sự phát triển của các mộ hình AI giá rẻ. Ảnh: GI

"Tin giả" bùng nổ nhờ các mô hình AI tiến bộ và giá rẻ

Những cải tiến liên tục trong các công cụ AI đang gây phức tạp thêm vấn nạn thông tin sai lệch. Việc phổ biến video, âm thanh và hình ảnh do AI tạo ra đã tăng tốc đáng kể trong vài tháng qua, phần nào liên quan đến cuộc chiến ở Dải Gaza. Cuộc xung đột này đã được mệnh danh là “cuộc chiến AI đầu tiên” trong ngành truyền thông.

Các công cụ này không phải là mới, nhưng chúng đã trở nên tiên tiến và phổ biến hơn đáng kể kể từ ngày 7 tháng 10. Chỉ ba tháng trước, các công cụ giả mạo AI đã mắc những lỗi rõ ràng, đặc biệt là trong việc khắc họa chân tay, bàn tay và bàn chân.

Bây giờ chúng chính xác hơn nhiều và thậm chí còn lan truyền nhanh hơn. Đáng chú ý là công nghệ AI đã có những bước đột phá thực sự khi cho ra đời các công cụ hát nhép và lồng tiếng, giúp người ta có thể sử dụng các phương tiện công khai để sao chép giọng nói mà không được phép.

Sự gia tăng của tin giả cũng ảnh hưởng đến xung đột Nga - Ukraine. Các nhà phân tích của NewsGuard đã tìm thấy trong khoảng thời gian 10 ngày vào tháng 11/2023 rằng 5 video cực kỳ chân thực có cảnh Tổng thống Zelenskyy giả ra lệnh cho binh lính mang vũ khí đến cho chỉ huy của họ, kèm theo biểu tượng của các cơ quan truyền thông hợp pháp của Ukraine.

Trong khi đó, chính các công cụ AI tiến tiến và nổi tiếng vẫn có xu hướng phát tán thông tin sai lệch một cách đáng lo ngại. Vào tháng 8, NewsGuard đã công bố kết quả kiểm tra thông tin sai lệch đối với ChatGPT và Google Bard (hiện đổi tên thành Gemini), trong đó các mô hình này đã đưa ra 100 câu chuyện nổi tiếng sai sự thật.

Xuất hiện "trang trại" chuyên "cày" view và quảng cáo

Một thế hệ “trang trại tin tưc” mới dưới dạng các trang web tin tức do AI điều khiển đã xuất hiện. Chúng dựa vào ít hoặc thậm chí không cần sự giám sát của con người để “cày” số lượng lớn nội dung chất lượng thấp chỉ nhằm mục đích duy nhất là xếp hạng cao trong công cụ tìm kiếm (đặc biệt của Google), để tạo ra số lượng lớn bài viết “câu view” và tối ưu hóa doanh thu quảng cáo.

Vào tháng 5 năm 2023, NewsGuard đã ra mắt trung tâm theo dõi AI của họ, với mục tiêu kép là xác định các “trang trại tin tức” và theo dõi các câu chuyện sai sự thật do các công cụ AI tạo ra. Một trang web được coi là Trang web tin tức do AI tạo ra (UAINS) không đáng tin cậy khi có 4 điều kiện sau:

1. Có bằng chứng rõ ràng rằng một phần đáng kể nội dung của trang web được tạo ra bởi AI.

2. Có bằng chứng rõ ràng cho thấy nội dung đang được xuất bản mà không có sự giám sát đáng kể của con người.

3. Nỗ lực rõ ràng nhằm đánh lừa người đọc tin rằng trang web tin tức là hợp pháp và đánh lừa rằng chúng được tạo ra bởi các nhà văn hoặc nhà báo là con người.

4. Trang web không tiết lộ rõ ràng rằng nội dung của nó được sản xuất bởi AI.

Vào thời điểm ra mắt công cụ theo dõi, vào tháng 5 năm 2023, NewsGuard đã xác định được 49 “trang trại tin tức” có đủ 4 tiêu chí này. Kể từ đó, con số đó đã tăng theo cấp số nhân lên 731 trang web bằng 15 ngôn ngữ khác nhau tính đến tháng 2 năm 2024. Gần một nửa số trang web này (328 trang web tính đến ngày 5 tháng 1 năm 2023) có gắn quảng cáo.

Chi phí gần như bằng 0, doanh thủ lớn

Trong một nghiên cứu từ tháng 8 năm 2023, NewsGuard đã tìm thấy 37 trang web sử dụng AI để “xào xáo” lại các bài báo từ các nguồn tin tức chính thống mà không được phép, bao gồm CNN, New York Times và Reuters. Các “trang trại tin tức” này gắn các quảng cáo lập trình từ các thương hiệu blue-chip, do đó vô tình giúp tài trợ cho hoạt động bất hợp pháp này.

Những kẻ xấu sẽ dùng AI để đánh cắp thông tin của các tổ chức báo chí chính thống để trục lợi. Ảnh: GI

Ý nghĩa của cạnh tranh không lành mạnh là điều dễ hiểu: Những trang web này nâng cao nội dung, xáo trộn nó đến mức không thể nhận ra và xuất bản hàng trăm bài báo mỗi ngày hầu như theo thời gian thực với chi phí bằng 0, đồng thời được cho rằng sẽ ngày càng thu về những nguồn doanh thu lớn.

Hiện các tổ chức tin tức và cơ quan bảo vệ bản quyền báo chí trên thế giới đang nỗ lực tìm cách ngăn chặn vấn nạn này. Tuy nhiên, đây là một công việc rất khó khăn. Ví như các trình phát hiện đạo văn của NewsGuard đã thất bại 79% trong việc phát hiện ra văn bản do AI sao chép.

Trong khi đó, Jen Dakin, người phát ngôn của Grammarly, đã thừa nhận rằng công cụ đạo văn của họ có thể “phát hiện nội dung được lấy nguyên văn từ các kênh trực tuyến” khác, nhưng “không thể xác định được rằng văn bản có phải do AI tạo ra hay không"!

Hoàng Hải (theo NewsGuard, WAN-IFRA)