Mèo làm xiếc

Không chỉ biết trèo cau, bắt chuột…

Rạp xiếc Trung ương một buổi tối cuối tuần. Sau màn giới thiệu của MC về một “tiết mục đặc biệt”, ánh đèn sân khấu bắt đầu chuyển hướng về phía màn nhung. Rồi tiếng nhạc sôi động vang lên, huấn luyện viên Huyền Trang trong trang phục diễn viên múa bước ra cùng các “nghệ sĩ” mèo. Khán giả ồ lên thích thú.

Những chú mèo biểu diễn như những nghệ sĩ chuyên nghiệp Ảnh: Mạnh Thắng

Con Trắng mở màn với những bước đi uyển chuyển theo đường zic zắc của khung sắt. Tiếp đó, con Vàng nhanh nhẹn leo qua leo lại trên những chiếc cọc cao 1m được xếp liên tiếp nhau. Con Trắng tiếp tục đi catwalk luồn theo bước chân uyển chuyển của huấn luyện viên, còn con Vàng chuyển sang trổ tài đu ngược xà ngang rất điệu nghệ. Con Mun cũng nhanh chóng nhập cuộc. Sau khi lướt đi nhẹ nhàng trên xà, nó nhảy lên vai Huyền Trang và đi vòng tròn liên tục quanh cổ chị. Kết thúc, nó giương đôi mắt xanh, nghiêng chào khán giả trong tiếng reo hò. Con Đen dường như không chấp nhận “kém miếng”, vừa ra sân khấu đã nhanh nhẹn leo lên xà ngang, kẹp nách vào xà và di chuyển bằng 2 chân trước nhanh thoăn thoắt.

Màn diễn nhận được sự cổ vũ nhiệt tình nhất từ khán giả nhí có lẽ thuộc về chú mèo vàng to con nhất hội, với những cú nhảy dứt khoát, chuẩn xác qua vòng lửa đang cháy rừng rực đầy kịch tính. Tiếp đó, một chú mèo mun Bengal, giống mèo lai giữa mèo nhà và báo rừng, gây ấn tượng khi leo lên ngọn sào cao gần 6m và nhảy chính xác xuống chiếc giá đỡ trên tay chị Trang, khiến người xem được phen thót tim. Buổi diễn thành công tốt đẹp. Khán giả vỗ tay reo hò, các “nghệ sĩ mèo” phấn khích nối đuôi nhau chạy vòng tròn sân khấu chào tạm biệt khán giả.

Ít ai biết, để có được 10 phút “đốt cháy” sân khấu ấy, HLV Huyền Trang đã mất 5 năm miệt mài tập luyện với các “nghệ sĩ” mèo, trải qua không ít lần thất bại, thậm chí đánh đổi cả… máu.

Nghệ sĩ xiếc mèo Huyền Trang cùng bạn diễn đặc biệt

Năm 2017, khi chồng chị là nghệ sĩ xiếc thú lâu năm Tạ Duy Lâm đề xuất xây dựng tiết mục xiếc mèo với Liên đoàn, Huyền Trang đã quyết định rời bỏ nghề múa để theo chồng nhận nhiệm vụ mới: một nghệ sĩ biểu diễn xiếc mèo. Sau 1 năm luyện tập, tiết mục được công diễn và dần trở thành “món ăn” gây thích thú bởi vừa quen vừa lạ với khán giả. Khi nghệ sĩ Tạ Duy Lâm chuyển sang công tác đào tạo thì tiết mục xiếc mèo được bàn giao cho Huyền Trang phụ trách.

Là những nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên gây dựng bộ môn xiếc mèo tại Rạp xiếc Trung Ương, vợ chồng Huyền Trang- Duy Lâm đã phải tự mày mò nghiên cứu, tìm hiểu tài liệu về đặc tính và cách chăm sóc loài mèo, thử nghiệm để tìm giống mèo phù hợp nhất có thể diễn xiếc.

“Để diễn xiếc bắt buộc phải là mèo ngoại, bởi mèo ta thường rất nhát, khó huấn luyện, khi tập chúng có thể bỏ chạy mất. Mèo ngoại cũng phải chọn con nào nhanh và ham mồi. Một con mèo khỏe thường khung cơ thể sẽ to, lông mượt, mặt khôn”, nghệ sĩ Huyền Trang chia sẻ.

Quá trình luyện tập để một chú mèo có thể diễn quen một trò là từ 1- 3 tháng. So với các con vật khác trong rạp xiếc như lợn, trâu… thì mèo nhanh nhẹn, uyển chuyển, dẻo dai hơn nhưng bản năng của mèo lại sống tự do và lười vận động hơn. Loài mèo cũng khá “chảnh”, khó tính, không dễ tiếp thu và ngoan ngoãn như những chú chó, chính vì vậy để đưa vào khuôn khổ là vô cùng khó khăn.

Chăm như con mọn

Hiện tại, ngoài 6 chú mèo của Rạp xiếc, Huyền Trang cũng nuôi thêm vài “nghệ sĩ dự bị” ở nhà để phòng khi đội hình chính bị ốm đau, bệnh tật. Giống như các nghệ sĩ biểu diễn chuyên nghiệp, những chú mèo ở Rạp xiếc cũng phải ăn uống theo chế độ nghiêm ngặt của huấn luyện viên để “giữ dáng”, không bị gầy quá nhưng cũng không được béo quá. Để đạt phong độ tập luyện tốt nhất, Huyền Trang luôn giữ cho các “nghệ sĩ” đặc biệt này ở mức cân nặng 4- 5 kg.

Mèo con bắt đầu được đón về Liên đoàn xiếc từ giai đoạn 1-2 tháng tuổi. Ban đầu chị Trang mất khá nhiều thời gian gần gũi, cưng nựng, vuốt ve để chúng thân thiết. Cuối tuần, các “nghệ sĩ” nhí này còn được bế ra phố chơi để quen dần không khí náo nhiệt, đông người.

“Công việc chăm sóc không quá vất vả nhưng cứ lắt nhắt như nuôi con mọn. Sáng mở mắt là vệ sinh, cho chúng nó ăn uống xong mới đến lượt mình. Rồi luyện tập, rồi lại đến giờ ăn. Chưa kể những hôm mèo ốm thì còn bận hơn. Mèo thường có xu hướng lười vận động vào mùa đông. Vì thế ngoài việc giữ ấm, bật đèn sưởi, chải lông… tôi cũng phải duy trì các bài tập hàng ngày để mèo không bị quên bài”, chị kể.

Sau khi gây dựng tình cảm, tạo độ tin cậy thành công, Huyền Trang bắt đầu thử nghiệm những bài tập nhỏ. Những buổi đầu rất mất thời gian nhưng qua luyện tập, chị cũng nhận ra đặc tính từng chú mèo mà nương theo để sáng tạo động tác.

Chị bảo, nếu như khi huấn luyện thú dữ, người nghệ sĩ phải dùng sự dũng cảm, uy nghiêm để “bắt vía” con vật, thì ngược lại, khi dạy thú nuôi, tình cảm và sự mềm mỏng của huấn luyện viên đóng vai trò quyết định. Chính vì thế, những bé mèo dẫu nghịch ngợm, “khó bảo” đến mấy cũng chỉ bị “mẹ Trang” phạt bằng cách cho ăn ít đi.

Mèo nuôi làm thú cưng thường được cắt móng nhưng mèo biểu diễn xiếc thì bắt buộc phải giữ vì có nhiều động tác cần đến móng để mèo đu bám. Điều đó khiến chị Trang từng gặp không ít “tai nạn nghề nghiệp”. “Chuyện xây xước do mèo cào là bình thường. Nhưng kỷ niệm ám ảnh nhất với tôi là buổi biểu diễn trung thu cách đây 2 năm, ở màn mèo nhảy xuống giá đỡ, do tôi phán đoán sai vị trí nên chú mèo đã phi thẳng xuống người, toàn bộ móng vuốt cào vào mặt gây chảy máu khá nhiều, đau rát một thời gian và để lại sẹo”, Huyền Trang kể. Phải mất hơn một năm sau đó, chị mới lấy lại cảm giác thoải mái, tự tin trong những động tác bê đỡ mèo.

Bắt đầu từ năm 2018, Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã có lộ trình chuyển từ động vật hoang dã sang vật nuôi. Hơn 4 năm qua, khán giả nhỏ tuổi ở Việt Nam cũng đã được chứng kiến những con thú nuôi quen thuộc như trâu, lạc đà, dê, ngỗng, lợn, chó, mèo... biểu diễn như những nghệ sĩ thực thụ. Sự thay đổi này là phù hợp với xu thế chung của thế giới, mang đến cho khán giả những buổi diễn thú vị và nhân văn. “Được sự ủng hộ của Liên đoàn và sự cổ vũ của khán giả, tôi vẫn đang nghiên cứu và tăng dần cấp độ khó để các tiết mục xiếc mèo sẽ ngày càng thú vị, hấp dẫn hơn”, nghệ sĩ Huyền Trang thổ lộ.

Nhã Khanh