Ký ức của người lính - nhà báo về Điện Biên Phủ

CCB, nhà báo Nguyễn Xuân Mai chia sẻ kỷ niệm tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Ông Nguyễn Xuân Mai kể: Quê gốc tôi ở làng Văn Hội, xã Văn Bình, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Vì bố mẹ là công nhân nhà máy Diêm, nên khi còn nhỏ gia đình tôi sống ở khu dành cho công nhân và người lao động nghèo ở Lương Yên. Dù vậy, ba chị em tôi đều được bố mẹ cho đi học ở trường của người Pháp. Năm 1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ, cha mẹ mất, tôi về với bác ruột ở Hưng Yên, trong vùng địch tạm chiếm. Chứng kiến cảnh chúng bắt giết cán bộ, bà con ta nên căm hận vô cùng. Tôi xin tòng quân, tham gia cách mạng sớm và trở thành người lính Cụ Hồ. Tôi được tham gia chiến dịch Tây Bắc 1952 và chiến dịch Điện Biên Phủ 1954, khi ấy tôi là chiến sĩ thuộc loại trẻ nhất đại đội, thường được cử tham gia biểu diễn văn nghệ. Kỷ niệm khó quên trong đời tôi là cách làm báo sáng tạo ở mặt trận, đến giờ tôi vẫn đam mê với việc viết lách, nghề làm báo.

Lần đầu làm báo - Còn gọi là “báo liếp”, vì báo ra đời ở mặt trận và được dán trên các tấm liếp đan ở sân các lán trại của đại đội. Bài báo được cấp trên động viên, anh em trong đơn vị sáng tạo với nhiều thể loại: Thơ ca, hò vè, có chủ đề về kháng chiến, quân đội... Năm ấy, tôi được tham gia chỉnh huấn, nhưng không hiểu chính huấn là gì? và được cấp trên giải thích chỉnh huấn chính trị là học tập chính trị để quán triệt quan điểm, đường lối cách mạng của Đảng, hiểu được Quân đội nhân dân từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu. Từ đây tôi đã viết bài báo liếp: Tôi đã biết chỉnh huấn là gì? Và bài Xuôi dòng Tân Long, kể về cảnh đẹp trên đường hành quân. 2 bài này được chọn dán trên báo liếp và cấp trên khen ngợi. Sau đó tôi được giao phụ trách làm “báo liếp” của đại đội và đội trưởng đội văn nghệ, rồi được cử làm công tác tư tưởng cho anh em yên tâm chiến đấu khi được bầu vào Hội đồng quân nhân.

Sau thắng lợi của Chiến dịch Tây Bắc, từ bản Chỏm Lau (Cẩm Thủy - Thanh Hóa) tháng 11 năm 1953, được lệnh hành quân bộ đi chiến dịch, khi ấy đường đi xấu lắm, phải lội qua suối Rút, hành quân theo con đường 41 (nay là quốc lộ 6) đi qua Mường Hịch - Hòa Bình (nơi nổi tiếng nhiều hổ), đến Mộc Châu. Sau này mới biết là được tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ để giải phóng toàn bộ Tây Bắc theo mệnh lệnh của Bác Hồ và Bộ Tổng tư lệnh. Ở Mặt trận này, đơn vị tôi phối hợp với Trung đoàn 174 bám sát đồi A1 để đánh từ đầu đến cuối. Trong trận đánh ở bản Tà Lèng đến Khe Chít, gần cứ điểm Him Lam, ngày 6/2/1954 (tức 4 tết Giáp Ngọ 1954), Đại đội tôi đã bắn rơi tại chỗ chiếc máy bay đầu tiên ở Điện Biên Phủ. Mừng chiến công, chúng tôi làm “báo hầm”, báo viết trong hầm của đại đội với bài: “Tết bánh chưng chay, chiến công đậm” được đại đội hoan nghênh. Ở mặt trận Điện Biên cũng có báo Quân đội Nhân dân, tôi làm liên lạc, được đọc nên chép thêm những bài hay bổ sung làm “báo hầm” cho đơn vị và đọc cho anh em nghe, sau này “báo hầm” của chúng tôi được nhiều người biết đến và nổi tiếng, trở thành món ăn tinh thần quan trọng cho chiến sĩ của đơn vị ở mặt trận Điện Biên Phủ.

Là phóng viên Báo Phòng không không quân, ngày 24/3/1966, Bác Hồ lên thăm cơ quan Bộ Tư lệnh Quân chủng Phòng không không quân. Bác chỉ thị: “Phải nghiên cứu tên lửa của ta có thể bắn rơi B52 của Mỹ... phải quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”. Nhiều lần khác, tôi được chụp hình và ghi âm các chuyến thăm của Bác đến Bộ đội Phòng không không quân ở trận địa. Cho đến tận bây giờ, đó luôn là những kỷ niệm đẹp không bao giờ quên của tôi.

Nguyễn Thái Hà (CTV)

(Ghi theo lời kể của nhân vật)