Kinh doanh đa cấp: Doanh thu 'khủng', hiệu quả thấp

Doanh thu “khủng” nhưng hiệu quả của kinh doanh đa cấp rất thấp và người tham gia không được lợi.

Doanh thu “khủng” nhưng hiệu quả của kinh doanh đa cấp rất thấp và người tham gia không được lợi.

Hàng loạt doanh nghiệp đa cấp bị “trảm”

Tính từ thời điểm giữa năm 2015 đến nay, Bộ Công Thương đã “xử trảm” không dưới 50 công ty kinh doanh đa cấp. Tính đến nay, nhiều doanh nghiệp đa cấp đã bị cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra, xử phạt và thu hồi giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Số lượng người tham gia bán hàng đa cấp cũng giảm rõ rệt so với năm 2015. Cụ thể, giai đoạn cuối 2015 đến đầu năm 2016, có 67 doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Đến cuối tháng 3.2017, số lượng doanh nghiệp bán hàng đa cấp đã giảm 30 doanh nghiệp xuống còn 37 doanh nghiệp, giảm 45% so với cuối năm 2015. Trong số này, có 15 doanh nghiệp bị thu hồi giấy chứng nhận, 12 doanh nghiệp chủ động chấm dứt hoạt động và 3 doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động.

Theo số liệu báo cáo của 37 doanh nghiệp đa cấp, tổng số lượng người tham gia bán hàng đa cấp tính đến cuối năm 2016 chỉ còn là 637.637 người, giảm 212.363 người (tương đương giảm 25%) so với thời điểm cuối năm 2015.

Tổng doanh thu bán hàng đa cấp năm 2016 đạt khoảng 7.800 tỉ đồng, giảm khoảng 200 tỉ đồng so với năm 2015 (tương đương giảm 2,5%). Doanh thu bán hàng đa cấp chủ yếu đến từ thực phẩm chức năng (59%) và mỹ phẩm (24%). Doanh thu từ đồ gia dụng chiếm 6,6%, doanh thu từ quần áo thời trang chiếm 2%, doanh thu từ thiết bị chiếm 0,5%, còn lại 8,2% là các mặt hàng khác.

Tổng số hoa hồng và các lợi ích kinh tế mà các doanh nghiệp bán hàng đa cấp đã chi trả cho người tham gia bán hàng đa cấp đạt khoảng 2.400 tỉ đồng, chiếm khoảng 31% tổng doanh thu toàn ngành. Trong đó, giá trị khuyến mại quy đổi thành tiền đạt khoảng 44 tỉ đồng, chiếm khoảng 2% tổng giá trị hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế.

Lợi nhuận sau thuế của ngành chỉ đạt 177 tỉ đồng, tương ứng 2,2% doanh thu. Chỉ có 11/37 doanh nghiệp thực hiện báo cáo có lợi nhuận dương. Trong đó, đáng chú ý là một số doanh nghiệp có doanh thu rất cao nhưng tỷ lệ lợi nhuận trước thuế rất thấp (chỉ đạt từ 0,5% đến 3,8%). Trong đó, tổng số thuế nộp về ngân sách nhà nước năm 2016 đạt khoảng 881 tỉ đồng.

Hiệu quả kinh doanh đa cấp rất thấp

Từ đầu năm đến nay, Bộ Công Thương vẫn không ngừng rà soát, kiên quyết rút giấy phép hàng loạt các DN kinh doanh đa cấp vi phạm quy định. Đặc biệt, từ sau khi Bộ này lập đoàn kiểm tra 7 doanh nghiệp từ tháng 3.2016, trong đó chỉ ra hàng loạt các sai phạm của các công ty kinh doanh đa cấp lớn như Công ty TNHH Amway Việt Nam và Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy, đồng thời công bố tùy theo tính chất của hành vi, Bộ Công thương sẽ chuyển hồ sơ cho các cơ quan liên quan để xử lý, hoặc tiến hành điều tra theo thẩm quyền thì tình hình đã có nhiều chuyển biến đáng kể.

Các lỗi phổ biến của các DN kinh doanh đa cấp như Amway VN là không xuất trình được bằng chứng chứng minh đã thực hiện nghĩa vụ thông báo tới một số Sở Công Thương khi sửa đổi, bổ sung Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp cho các đại lý tại các tỉnh, thành phố. Công ty thực hiện đào tạo kiến thức cơ bản cho nhà phân phối thông qua hệ thống đào tạo trực tuyến, nhưng chưa có biện pháp chặt chẽ để đảm bảo nhà phân phối theo dõi và nắm bắt toàn bộ nội dung đào tạo cơ bản; Vận hành các website thương mại điện tử bán hàng, đồng thời cho phép nhà phân phối đặt hàng và thanh toán trực tuyến qua website nhưng tại thời điểm kiểm tra, Công ty vẫn đang tiến hành thủ tục bổ sung hồ sơ để Cục Thương mại điện tử phê duyệt.

Bộ Công Thương cũng cho biết, số lượng các DN đa cấp giảm mạnh trong năm 2016 nhưng doanh thu toàn ngành chỉ giảm khoảng 2,5%, cho thấy phản ứng của xã hội đối với các hành vi đa cấp bất chính hầu như không ảnh hưởng tới doanh thu của ngành này. Tổng số hoa hồng và các lợi ích kinh tế khác chi trả cho người tham gia bán hàng đa cấp đạt khoảng 2.400 tỉ đồng, nếu chia đều cho gần 640 ngàn người tham gia hệ thống thì thu nhập bình quân của người tham gia chỉ khoảng 3,8 triệu đồng/người/năm là không đáng kể. Điều này cho thấy chỉ có một tỷ lệ nhỏ là người bán hàng, số còn lại hầu như không tham gia.

Hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp là rất thấp, lợi nhuận sau thuế đạt trung bình 2,2%, có trên 50% doanh nghiệp báo cáo lỗ. Đóng góp thực sự của các doanh nghiệp cho ngân sách nhà nước, vì vậy, là không đáng kể, chủ yếu đến từ thuế giá trị gia tăng do người tiêu dùng chi trả, không phải từ thuế thu nhập doanh nghiệp.

Hàng hóa đa cấp dựa chủ yếu là thực phẩm chức năng và mỹ phẩm (chiếm 83% doanh thu, trong đó thực phẩm chức năng chiếm tới 59%). Đây là những mặt hàng rất khó xác định giá trị thật và vì vậy, rất dễ xảy ra tình trạng giá bán hoàn toàn thoát ly giá trị cũng như giá trị sử dụng. Vì vậy, người tiêu dùng cần lưu ý, chủ động tìm hiểu giá trị thật của sản phẩm trước khi mua hàng. Bộ Công Thương đang nghiên cứu trình Chính phủ sửa đổi nghị định về kinh doanh đa cấp để lập lại trật tự trên thị trường này, giảm thiểu tác động đến người dân.

Hà Anh