Khó quản quảng cáo thuốc lá tại các điểm bán lẻ

Hút thuốc lá có hại cho sức khỏe bản thân và những người xung quanh.

Trên đây là những kiến nghị của các đại biểu tại Hội thảo tổng kết Dự án “Vận động và hỗ trợ thực thi quy định cấm quảng cáo và khuyến mại thuốc lá tại các điểm bán lẻ thuốc lá tại Việt Nam 2015-2016” do Đại học Y tế công cộng tổ chức ngày 17/11 tại Hà Nội.

Nhiều chiêu thức “lách luật”

Để có cái nhìn tổng quan và rõ nét hơn về việc thực thi các quy định về cấm bán thuốc lá, năm 2015 Trường Đại học Y tế công cộng chọn 11 tỉnh, thành phố, nghiên cứu thực trạng quy định cấm quảng cáo và khuyến mại thuốc lá tại các điểm bán lẻ.

Kết quả nghiên cứu tại 2.106 điểm bán lẻ thuốc lá tại 11 tỉnh/thành phố cho thấy, có tới 37% điểm bán lẻ vi phạm quy định về quảng cáo thuốc lá, 88,5% điểm vi phạm quy định về trưng bày thuốc lá, 2,3% điểm vi phạm quy định về khuyến mại thuốc lá; 1,3% điểm vi phạm cả quy định về quảng cáo, trưng bày và khuyến mại thuốc lá.

“So sánh với giai đoạn 2009-2011 thì tỷ lệ điểm bán thuốc lá vi phạm các quy định về quảng cáo thuốc lá có xu hướng gia tăng so với trước khi có Luật Phòng chống tác hại thuốc lá” - TS Lê Thị Thanh Hương (Trường Đại học Y tế công cộng) - điều phối viên Dự án cho biết.

Dù Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá quy định cấm quảng cáo, khuyến mại thuốc lá dưới mọi hình thức, tuy nhiên theo TS Lê Thị Thanh Hương các công ty thuốc lá vẫn tận dụng những “kẽ hở” của luật để quảng bá hình ảnh sản phẩm thuốc lá đến người tiêu dùng bằng nhiều chiêu thức tinh vi, khiến các cơ quan chức năng khó kiểm soát.

Chiến thuật tặng quà khi khách hàng mua thuốc lá như tặng một số vật phẩm bật lửa, hoặc vỏ bao thuốc lá bằng kim loại. Cùng với đó, các sản phẩm sẽ được “tính giá” rất rẻ khi khách hàng gom các tem đính kèm bao thuốc để đổi lấy một bao thuốc mới; tặng thẻ cào trúng thưởng khi mua thuốc;...

Trong khi đó, quy định hiện hành còn kẽ hở và hạn chế như: Chưa cấm trưng bày thuốc lá tại điểm bán; cho phép tài trợ với mục đích nhân đạo; các văn bản pháp luật chưa thống nhất; nhận thức của chủ cửa hàng về các quy định cấm QC, KMTL chưa tốt; lực lượng thanh tra mỏng, thiếu cán bộ chuyên trách...

Cần cấm hoàn toàn

Mặc dù Nghị định 176/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về bán, quảng cáo, tiếp thị thuốc lá rất “nặng tay”, tuy nhiên thực tế cho thấy việc quản lý cũng như phạt những hành vi vi phạm đối với các hãng thuốc lá và đơn vị bán lẻ thuốc lá không đơn giản.

Là một trong tỉnh được chọn thí điểm nghiên cứu, khảo sát, đại diện Hội Y tế công cộng tỉnh Đồng Tháp cho biết, trong chiến dịch truyền thông tại Đồng Tháp trong năm 2015 và năm 2016, đã tập huấn cho các thanh tra địa phương đồng thời thực hiện 4 đợt giám sát tình hình vi phạm tại các điểm bán lẻ thu thập số liệu về những vi phạm quy định quảng cáo, khuyến mại thuốc lá tại các điểm bán lẻ.

Kết quả nghiên cứu tại Đồng Tháp, năm 2015 có 99,5% điểm bán lẻ vi phạm các quy định về trưng bày thuốc lá, năm 2016 giảm còn 54%. Mặc dù việc triển khai các giải pháp bước đầu đã đem lại hiệu quả, song đại diện Hội Y tế công cộng tỉnh Đồng Tháp cho biết rất khó kiểm soát vi phạm về trưng bày thuốc lá quá số lượng quy định tại các điểm bán lẻ, đặc biệt là các điểm bán rong do không có địa chỉ cố định và tại các đại lý bán buôn thuốc lá.

Trong khi đó, các công ty thuốc lá ngày càng đẩy mạnh các hoạt động tiếp thị thuốc lá tới người tiêu dùng thông qua các điểm bán lẻ, khiến tỷ lệ vi phạm quảng cáo thuốc lá gia tăng.

Từ thực trạng trên các đại biểu cho rằng, Chính phủ cần kiện toàn các văn bản pháp quy về các hình thức quảng cáo, khuyến mại, tài trợ thuốc lá đồng thời phải có những quy định cụ thể về chế tài xử phạt các đối tượng liên quan đến hoạt động quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá; có lộ trình cấm hoàn toàn việc trưng bày thuốc lá tại điểm bán cũng như các hoạt động tài trợ nhân đạo nhằm mục đích quảng cáo thương hiệu thuốc lá.

Lan Hương

Từ khóa

cấm bán thuốc lá luật thuốc lá thuốc lá