Hướng tới thành lập Ngân hàng Hợp tác xã

Hiện tại, thị trường tiền tệ không căng thẳng, song hầu hết các HTX đều thiếu vốn trầm trọng, mà không thể huy động được. Vì sao vậy, thưa ông?

Hầu hết các HTX đều không có hoặc có rất ít tài sản thế chấp, nên không ngân hàng nào dám cho vay. Trong khi đó, rất nhiều HTX hoạt động trên hình thức, còn bản chất là doanh nghiệp tư nhân, do một nhóm người, chủ yếu là ban quản trị bỏ vốn ra để kinh doanh kiếm lời, nên không xã viên nào dám dùng tài sản của mình làm tài sản bảo đảm tiền vay để HTX vay vốn ngân hàng.

Luật HTX được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào chiều nay có nhiều quy định ưu tiên, ưu đãi, đồng thời loại bỏ những HTX hoạt động trá hình, đưa HTX đi vào hoạt động đúng bản chất, đảm bảo quyền lợi của xã viên, nâng cao trách nhiệm của xã viên để họ có thể sẵn sàng dùng tài sản của mình thế chấp ngân hàng cho HTX vay vốn.

Ngoài nguồn vốn ngân hàng, còn nguồn vốn nào khác nữa?

Dự thảo Luật HTX quy định, HTX phải ưu tiên huy động vốn của xã viên. Xã viên cho HTX vay vốn với tư cách là chủ nợ, được hưởng lãi suất cố định, chứ không chia theo lợi nhuận hàng năm.

Theo Bộ luật Dân sự, lãi suất cho vay vốn ngoài hệ thống tổ chức tín dụng không được vượt quá 150% lãi suất cơ bản. Với mức lãi suất cơ bản 8% như hiện nay, HTX khó có thể huy động vốn từ thành viên, vì lãi suất huy động thấp (12%/năm)?

Các ngân hàng thương mại hiện cũng chỉ huy động vốn với lãi suất tối đa 12%/năm, nên xã viên sẽ lựa chọn gửi tiền vào ngân hàng để được hưởng lãi suất cố định, hoặc cho HTX mà mình là thành viên vay vốn cũng được hưởng lãi suất 12%/năm. Tôi tin rằng, với những HTX hoạt động đúng bản chất, hoạt động vì lợi ích của xã viên, thì xã viên sẵn sàng cho HTX vay vốn.

Khác với huy động vốn trên thị trường tiền tệ, với việc HTX vay vốn của xã viên, lãi suất không phải là vấn đề quan trọng, bởi nếu được vay vốn rẻ, chi phí sản xuất - kinh doanh thấp, lợi nhuận cao, thì xã viên cũng được hưởng lợi từ phần lợi nhuận mà HTX chia cho. Ngược lại, nếu HTX phải vay vốn của xã viên với lãi suất cao, thì lợi ích của xã viên giảm, nên khi cho HTX vay vốn, xã viên không quá coi trọng lãi suất.

Luật Ngân hàng Nhà nước có quy định về mô hình, tổ chức hoạt động của Ngân hàng HTX, nhưng đến nay vẫn chưa thể thành lập được Ngân hàng HTX?

Một trong những mục tiêu mà Luật HTX sửa đổi hướng tới là thành lập Ngân hàng HTX để tạo thêm kênh dẫn vốn cho mô hình kinh tế tập thể. Sau khi Luật HTX được Quốc hội thông qua (dự kiến vào cuối năm 2012), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan hữu quan sẽ xúc tiến việc xây dựng cụ thể mô hình, tổ chức hoạt động của Ngân hàng HTX, làm cơ sở để thành lập loại hình nhà băng mới chuyên phục vụ kinh tế tập thể.

Ngân hàng HTX được hình thành trên cơ sở đóng góp vốn tự nguyện của các HTX là thành viên, chủ yếu huy động vốn từ thành viên và chỉ cho thành viên vay vốn. Các thành viên khi sử dụng các dịch vụ tài chính - ngân hàng của Ngân hàng HTX sẽ được hưởng ưu đãi và lợi nhuận sau khi đóng thuế, các loại quỹ, trong đó có quỹ phát triển HTX sẽ được chia cho các thành viên. Ngân hàng này vừa hoạt động theo Luật Các tổ chức dụng, vừa hoạt động theo Luật HTX, nên được hưởng các chính sách ưu đãi về đất đai, đào tạo, đặc biệt là được hưởng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi.

Thưa ông, điều kiện để thành lập ngân hàng ngày một chặt chẽ, nên việc thành lập Ngân hàng HTX không thể một sớm, một chiều, trong khi HTX đang thiếu vốn trầm trọng?

Đúng là việc thành lập ngân hàng ngày một khó khăn hơn, nhưng tôi nghĩ, việc thành lập Ngân hàng HTX không khó, bởi hiện tại, chúng ta đã có Quỹ Tín dụng nhân dân Trung ương và hơn 1.000 quỹ tín dụng nhân dân ở khắp các tỉnh, thành phố trong cả nước đang hoạt động dưới mô hình HTX. Chỉ cần thay đổi lại mô hình tổ chức, phương thức hoạt động của quỹ tín dụng, là chúng ta đã có thể thành lập được Ngân hàng HTX có hệ thống trong toàn quốc.

Ngoài ra, trong quá trình hoạt động, nhiều thời điểm, HTX có nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi. Vì thế, Luật HTX khuyến khích các HTX trong một vùng, một ngành trên toàn quốc liên minh, liên kết với nhau dưới dạng liên minh HTX để thành lập một tổ chức huy động vốn nhàn rỗi của các thành viên và chỉ cho thành viên vay vốn. Tổ chức huy động vốn này cũng được hưởng các chính sách, chế độ ưu tiên, ưu đãi như HTX. Tôi nghĩ, đây cũng là kênh huy động vốn khá hiệu quả cho các HTX.