Houthis ở đâu trong bàn cờ chiến lược của Iran?
Houthis ngày càng trở thành quân cờ quan trọng của Iran trong việc đối đầu với Israel và Mỹ.
Houthis là một nhóm vũ trang Hồi giáo dòng Shiite được Iran hậu thuẫn, chiến đấu chống lại chính phủ Yemen trong khoảng hai thập niên qua và hiện kiểm soát vùng tây bắc Yemen và thủ đô Sana của nước này.
Houthis là lực lượng thuộc Trục kháng chiến của Iran. Đây là mạng lưới dân quân trong khu vực do Iran hậu thuẫn, vốn cũng bao gồm Hamas và nhóm Thánh chiến Hồi giáo Jihad ở Gaza, Hezbollah ở Lebanon và một số nhóm dân quân ở Iraq và Syria.
Trước khi xung đột giữa Israel và Hamas ở Gaza bùng nổ, Houthis là lực lượng được Tehran hậu thuẫn ít hơn, không bằng Hezbollah hay Hamas. Tuy nhiên, theo tờ The Japan Times, khi cuộc chiến xảy ra thì dường như Iran đã nâng vị trí của Houthis lên hàng đầu trong bối cảnh Hamas - lực lượng chính của Iran chống lại Israel, đang suy yếu nghiêm trọng và Hezbollah bận rộn với việc cứu nguy cho Hamas bằng cách tấn công ở phía bắc Israel.
Iran ngày càng coi trọng Houthis
Tờ The Japan Times cho rằng việc tăng cường sức mạnh cho Houthis có ý nghĩa hơn đối với Iran vì nhóm này có thể gây rắc rối nhiều hơn bất kỳ lực lượng thân Iran khác, như Houthis đã chứng minh bằng cách tấn công tàu trên Biển Đỏ, đe dọa hoạt động vận chuyển thương mại từ tuyến đường biển chiếm 12% thương mại thế giới.
Các chiến binh Houthis tình nguyện chiến đấu chống lại Israel ở Gaza diễu hành ở thủ đô Sana (Yemen) hồi tháng 12-2023. Ảnh: REUTERS
Đối với Tehran, trong khi lợi ích chính của Hamas là tiêu diệt Israel, của Hezbollah là bảo vệ các lợi ích của Iran ở Lebanon và Syria, thì lực lượng Houthis có thể gây thiệt hại kinh tế cho các đối thủ ở gần của Iran, và xa hơn là Mỹ và thế giới.
Hôm 17-1, Mỹ đã mở cuộc tấn công thứ tư vào các địa điểm quân sự của lực lượng Houthis ở Yemen trong vòng 1 tuần. Cuộc tấn công của Mỹ diễn ra chỉ vài giờ sau khi một máy bay không người lái (UAV) của Houthis tấn công tàu chở hàng Genco Picardy thuộc sở hữu của Mỹ ở Vịnh Aden khiến tàu bị hư hại nhẹ.
Houthis đã bất chấp yêu cầu ngừng các cuộc tấn công vào các tàu hàng ở Biển Đỏ của Mỹ và các đồng minh. Tính từ tháng 11-2023 đến nay, Houthis đã mở 35 cuộc tấn công vào các tàu hàng để phản đối chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza. Houthis cũng đã tuyên bố rằng việc Mỹ trả đũa nhằm vào các cơ sở quân sự của nhóm ở Yemen sẽ không ngăn được các cuộc tấn công của nhóm ở Biển Đỏ.
Vị trí “đắc địa” của Houthis có lợi cho Iran
Tờ The New York Times dẫn ý kiến nhiều nhà phân tích thân cận với chính phủ Iran rằng căn cứ của Houthis ở Yemen là vị trí lý tưởng để leo thang chiến tranh trong khu vực với hy vọng gây áp lực buộc Israel phải chấm dứt cuộc chiến với Hamas ở Gaza.
Theo các chuyên gia này, từ Yemen, Houthis ở khoảng cách đủ gần các tuyến đường thủy chiến lược của Biển Đỏ để làm gián đoạn hoạt động vận chuyển toàn cầu và đủ xa Israel để khiến các cuộc tấn công trả đũa của Israel trở nên khó khăn.
Lực lượng Houthis bắt giữ tàu chở hàng Galaxy Leader ở Biển Đỏ vào ngày 20-11-2023. Ảnh: GETTY IMAGES
Ông Nasser Imani, nhà phân tích chính trị và cũng là người thân cận với chính phủ Iran, cho rằng về lâu dài Houthis sẽ trở thành mối đe dọa đối với Israel nhiều hơn so với Hamas hay thậm chí Hezbollah. Theo ông Imani, Iran coi Houthis là một tay chơi chính và là một phần quan trọng trong chiến lược chung của Trục kháng chiến.
Thêm nữa, Houthis hoạt động với ít ràng buộc hơn bất kỳ lực lượng khác do Iran hậu thuẫn. Không giống như Hezbollah ở Lebanon hay Hashd al-Shaabi ở Iraq, Houthis không phải quản lý một nền chính trị địa phương đa sắc tộc và đa giáo phái phức tạp và cũng không phải chịu trách nhiệm trước người dân về những hành động của mình.
Do đó, sẽ không có ai ngạc nhiên nếu Houthis ngày càng được Iran đánh giá cao và cuối cùng sánh ngang thậm chí có thể vượt qua Hezbollah, tờ The Japan Times đánh giá. Viễn cảnh này khiến các nước láng giềng Ả Rập của Yemen lo ngại, nhất là Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE). Cả hai nước này đều đã không tham gia Chiến dịch Người bảo vệ Thịnh vượng – chiến dịch của liên minh hải quân do Mỹ dẫn đầu bảo vệ an toàn cho các tàu trên Biển Đỏ trước mối đe dọa của Houthis.
Hồi đầu tháng này, hai quan chức quốc phòng cấp cao của Israel đề nghị giấu tên nói với tờ The New York Times rằng thông tin tình báo của Israel xác nhận rằng các nhà lãnh đạo Iran đang khuyến khích các nhóm vũ trang trong khu vực tăng cường các cuộc tấn công chống lại Israel.
Hai quan chức này cho biết giới quốc phòng và tình báo của Israel đã cảnh giác trước các cuộc tấn công gần đây của Houthis và coi mối đe dọa này nghiêm trọng đến mức tình báo quân sự đã thành lập một đơn vị đặc biệt chuyên xử lý các mối đe dọa từ Yeêmn.
Houthis khác gì với Iran và các nhóm thân Iran khác?
Theo Viện Nghiên cứu Chính trị Quốc tế (ISPI) có trụ sở tại Ý, một trong những lý do mà Houthis khác biệt quan trọng với các lực lượng ủy nhiệm của Iran như Hezbollah, nhóm Jihad ở Gaza, là Houthis tự chủ tài chính, độc lập với Iran: Houthis trực tiếp khai thác các nguồn lực kinh tế ở các khu vực phía bắc Yemen mà nhóm này quản lý, như thu thuế, và kiểm soát các mạng lưới buôn lậu trải dài trong khu vực.
Một điểm khác biệt nữa là Houthis có chương trình nghị sự chính trị riêng, có bộ máy quản lý riêng, do giới tinh hoa điều hành. Nhóm này chủ yếu theo đuổi các mục tiêu địa phương, chẳng hạn như muốn quyền tự chủ lớn hơn cho các khu vực phía bắc Yemen.
Houthis là nhóm Hồi giáo thuộc nhánh Zaydi Shiite, hay Zaydiyyah. Trong thế giới Hồi giáo, Shiite là giáo phái lớn thứ hai (sau dòng Sunni); và Zaydi Shia là nhánh thiểu số trong dòng Shiite đó. Học thuyết và tín ngưỡng của Houthis có sự khác biệt đáng kể với những người dòng Shiite ở Iran, Iraq và các nơi khác.
