Hết thời visa đầu tư

Ảnh: TL.

Tây Ban Nha trở thành nước gần đây nhất tuyên bố sẽ hủy bỏ chương trình cấp “visa vàng” do áp lực phải giải quyết khủng hoảng nhà ở tại nước này. Trước đó, chương trình này đã cấp quy chế thường trú cho những người nước ngoài có đủ tiền mua bất động sản ở Tây Ban Nha, trị giá chừng 500.000 euro trở lên. Sau một thập niên, chương trình thu hút nhiều tỉ euro tiền đầu tư nhưng cũng góp phần làm thị trường nhà đất nóng sốt, giấc mơ sở hữu nhà của nhiều người dân Tây Ban Nha ngày càng xa vời.

Vào lúc cao điểm đợt khủng hoảng nợ của châu Âu vào năm 2012, gần chục nước châu Âu khởi xướng chương trình cấp visa thường trú để giúp bù đắp thâm hụt ngân sách. Các nước cần sự giải cứu quốc tế, như Tây Ban Nha, Ireland, Bồ Đào Nha hay Hy Lạp rất cần tiền để trả cho chủ nợ nên dùng chương trình visa vàng như một cách thu hút đầu tư và phục hồi thị trường địa ốc trầm lắng của họ. Chỉ tính riêng Tây Ban Nha đã cấp 14.576 visa thường trú như thế.

Tờ New York Times nêu trường hợp nữ bác sĩ trẻ Ana Jimena Barba để vẽ nên hình ảnh đối chọi với các nhà đầu tư nước ngoài lắm tiền này. Barba bắt đầu hành nghề bác sĩ tại Madrid vào năm ngoái, hiện đang ở chung với bố mẹ ở vùng ngoại ô trong khi chờ mua nhà riêng. Nhưng mọi căn Barba ghé mắt nhìn đều có giá trên 500.000 euro, gấp 20 lần mức lương hàng năm bình quân ở Tây Ban Nha nên nằm ngoài khả năng của cô. Cô than người nước ngoài đổ xô mua nhà để đổi lấy visa thường trú, sự bùng nổ dịch vụ Airbnb… đã đẩy giá nhà lên cao. Khi công bố kết thúc chương trình visa vàng, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez nhận định, các thành phố lớn đang trải qua cơn sốt địa ốc làm người dân sở tại đang sinh sống, làm việc và đóng thuế khó tìm nhà để mua.

Chương trình visa thường trú thu hút người dân từ các nước như Trung Quốc, Nga và Trung Đông rồi gần đây thêm người Anh, Mỹ muốn mua nhà ở Hy Lạp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha để tránh mức sống đắt đỏ ở quê nhà. Ngoài lý do làm nóng thị trường địa ốc, chính phủ các nước châu Âu còn muốn khép lại chương trình visa vàng do khả năng xảy ra việc rửa tiền, trốn thuế hay tội phạm có tổ chức. Bồ Đào Nha, sau khi thu hút trên 5,8 tỉ euro tiền đầu tư từ chương trình visa vàng, nay loại trừ hình thức đầu tư bằng cách mua bất động sản nhằm ngăn ngừa việc đầu cơ.

Nhiều người dân Bồ Đào Nha có thu nhập thấp đã bị dòng tiền đầu tư nước ngoài hất chân ra khỏi các thành phố như Lisbon, dọn đi nơi khác. Chính quyền Lisbon đang ban hành các quy định mới nhằm giải quyết vấn đề nhà ở như buộc chủ các căn hộ bỏ trống phải cho các gia đình thuê, đặt ra mức trần giá thuê nhà và chuyển một số cơ sở thương mại thành khu dân cư.

Ireland chấm dứt chương trình visa vào năm ngoái, một phần để giải quyết mối lo người Nga lợi dụng nó để rửa tiền. Hy Lạp, một trong số nước châu Âu hiếm hoi còn lại, vẫn cấp visa thường trú cho nhà đầu tư nâng mức tối thiểu từ 500.000 euro lên 800.000 euro ở khu vực Athens và các đảo ưa chuộng như Mykonos và Santorini. Từ năm 2021-2023, Hy Lạp thu hút 4,3 tỉ euro bằng con đường đầu tư đổi tư cách thường trú. Thoạt đầu Hy Lạp cấp visa thường trú năm năm cho người nước ngoài đầu tư ít nhất 250.000 euro mua nhà. Giá nhà lúc đó cũng ở mức bình quân 250.000 euro đã tăng vọt sau một thời gian ngắn. Các nhà môi giới địa ốc ở đây cho biết người nước ngoài mua xong thường sửa sang lại, chuyển các căn nhà thành nơi cho du khách thuê ngắn hạn kiểu Airbnb, càng làm nguồn cung nhà thêm cạn kiệt.

Chương trình visa đầu tư đã thu hút nhiều người Trung Quốc đổ dồn về các nước châu Âu, tay xách vali tiền mặt để mua bất động sản không cần trả góp. Cũng có nhiều công ty địa ốc Trung Quốc đổ quân sang đây lùng mua nhà giá rẻ, sửa sang tân trang đôi chút để chờ khách tìm visa thường trú sang mua. Hiện nay nhiều khu nhà liền kề ở Athens do chủ Trung Quốc đứng tên sở hữu. Người Trung Quốc cũng chiếm gần một nửa số đơn xin visa đầu tư ở Tây Ban Nha, sau đó là người Nga.

Chính phủ Tây Ban Nha đang có kế hoạch xây 40.000 căn hộ giá rẻ bán cho dân nhưng dù đã kết thúc chương trình visa vàng, chưa biết kế hoạch này có giúp những người như bác sĩ Barba. Lương ở Tây Ban Nha đang không theo kịp mức tăng giá bất động sản; tiền thuê nhà cũng tăng 15% trong năm 2023 trong khi mức lạm phát 3,2% càng gây khó khăn cho người làm công ăn lương.

Nguyễn Vũ