Gỡ vướng BOT bằng thêm vốn và tăng phí!

Tuy nhiên, đây là một hình thức đầu tư mới, phức tạp, nhiều tình huống phát sinh trong thực tiễn không thể lường trước được, dẫn đến trong quá trình đầu tư và khai thác đã phát sinh vướng mắc, bất cập và chưa nhận được sự đồng thuận cao của xã hội.

Nhiều trạm BOT có doanh thu đạt tỷ lệ quá thấp, ảnh hưởng lớn đến khả năng hoàn vốn của dự án. Ảnh minh họa.

Trạm thu phí BOT gặp khó khăn do đâu?

Theo Bộ GTVT, kết quả rà soát trạm thu phí của toàn bộ 70 dự án BOT cho thấy, có 21 trạm thu phí có bất cập được phân thành 4 nhóm. Cụ thể, nhóm 1 gồm 3 trạm thu phí nằm ngoài phạm vi dự án: Trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài (Hà Nội), trạm Bỉm Sơn (trên Quốc lộ 1, tỉnh Thanh Hóa) và trạm Cầu Rác (trên Quốc lộ 1, tỉnh Hà Tĩnh). Nhóm 2 gồm 7 trạm thu phí đặt trên tuyến đường hiện hữu, thu phí hoàn vốn 2 hợp phần (cải tạo nâng cấp đường hiện hữu và xây dựng tuyến tránh): gồm các trạm Nam Cầu Giẽ (Quốc lộ 1, tỉnh Hà Nam), trạm Tân Đệ (Quốc lộ 10, tỉnh Thái Bình), trạm Bến Thủy (Quốc lộ 1, tỉnh Nghệ An), trạm Quán Hàu (Quốc lộ 1, tỉnh Quảng Bình), trạm Trảng Bom (Quốc lộ 1, tỉnh Đồng Nai), trạm Cai Lậy (Quốc lộ 1, tỉnh Tiền Giang) và trạm Thành phố Sóc Trăng (Quốc lộ 1, tỉnh Sóc Trăng).

Nhóm 3 gồm 6 trạm, thu phí trên cả tuyến quốc lộ và đường cao tốc song hành: 2 trạm thu phí trên Quốc lộ 6 và trên cao tốc Hòa Lạc - Hòa Bình; 2 trạm thu phí trên Quốc lộ 3 (trạm Bờ Đậu) và trên cao tốc Thái Nguyên - Chợ Mới; 2 trạm thu phí trên Quốc lộ 5 hỗ trợ thu phí hoàn vốn cho cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Nhóm 4 gồm 5 trạm thu phí có tính đặc thù: 2 trạm hoàn vốn dự án xây dựng các hầm đường bộ Đèo Cả, Cù Mông và Hải Vân (trạm trên tuyến La Sơn - Túy Loan, tỉnh Thừa Thiên - Huế và trạm đặt tại đường dẫn phía Nam hầm Hải Vân); trạm Km1747 trên đường Hồ Chí Minh, tỉnh Đắk Lắk; trạm Ninh Xuân trên Quốc lộ 26, tỉnh Khánh Hòa; trạm T2 trên Quốc lộ 91, thành phố Cần Thơ.

Trên cơ sở kết quả đánh giá bất cập, Bộ GTVT đã phối hợp với các địa phương, nhà đầu tư áp dụng nhiều giải pháp để xử lý vướng mắc, bất cập như di dời trạm thu phí về vị trí phù hợp; di dời trạm về tuyến tránh; bổ sung trạm thu phí trên tuyến tránh để tách riêng phần hoàn vốn cho đường hiện hữu và cho tuyến tránh; gộp trạm có khoảng cách quá gần nhau; thực hiện miễn giảm phí cho các phương tiện của người dân khu vực lân cận trạm; phối hợp với các địa phương cắm biển, điều tiết lưu lượng giao thông nhằm hạn chế tình trạng phân lưu, bảo đảm an toàn giao thông; tổ chức tuyên truyền, vận động người dân chấp hành…

Đến nay, với 21 trạm BOT có vướng mắc, bất cập, Bộ GTVT đã chủ động phối hợp với các cơ quan đàm phán với nhà đầu tư xử lý theo thẩm quyền được 16/21 trạm. Một trạm (Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) đã có giải pháp xử lý phù hợp và chuẩn bị đưa vào vận hành thu phí trở lại nhưng có thể còn tiềm ẩn rủi ro. Còn lại 4 trạm, do tính chất đặc thù nên giải pháp xử lý bất cập liên quan đến một số nội dung chưa được pháp luật quy định cụ thể nên vượt thẩm quyền xử lý của Bộ GTVT, gồm trạm Bỉm Sơn trên Quốc lộ 1, tỉnh Thanh Hóa; trạm Bờ Đậu trên Quốc lộ 3, tỉnh Thái Nguyên; trạm La Sơn - Túy Loan trên cao tốc Bắc - Nam đoạn La Sơn - Túy Loan, tỉnh Thừa Thiên - Huế; trạm T2 trên Quốc lộ 91, thành phố Cần Thơ.

Kết quả rà soát của Bộ GTVT còn cho thấy, trong tổng số 70 dự án BOT, đến nay có 54 dự án đang tổ chức thu phí hoàn vốn, các dự án còn lại chưa được thu phí hoặc đang dừng thu phí để quyết toán và thanh lý hợp đồng. Trong tổng số 54 dự án đang thu phí, 41/54 dự án có số thu thấp hơn so với số thu dự kiến tại hợp đồng dự án, trong đó 19 dự án có mức thu đạt dưới 70%, cá biệt có 3 dự án có doanh thu chỉ đạt dưới 30% so với phương án tài chính, gây phá vỡ phương án tài chính, gồm: Dự án BOT đầu tư xây dựng cầu Thái Hà nối hai tỉnh Thái Bình và Hà Nam; Dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km1738+148 - Km1763+610 tỉnh Đắk Lắk; Dự án xây dựng cầu đường sắt Bình Lợi.

Người đứng đầu Bộ GTVT thừa nhận, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sụt giảm doanh thu là do giảm giá vé cho các phương tiện lân cận trạm thu phí và giảm giá vé cho phương tiện nhóm 4, 5; chưa tăng phí theo lộ trình trong hợp đồng BOT (theo hợp đồng BOT các dự án dự kiến sau ba năm sẽ xem xét điều chỉnh tăng phí một lần, tuy nhiên trong khoảng 7 năm gần đây, doanh nghiệp chưa được tăng phí theo lộ trình).

Nguyên nhân khác được nhắc đến là do hoàn cảnh thay đổi, không lường trước được như lưu lượng xe qua trạm thu phí ở một số tuyến thấp hơn so với dự báo, trong đó có nguyên nhân xuất phát từ việc hình thành các tuyến đường song hành, đường ngang gần khu vực trạm thu phí dẫn đến các phương tiện tránh trạm thu phí và việc thực hiện quy hoạch; kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội không đạt như dự báo; Sự gia tăng các phương tiện sử dụng vé tháng/quý/năm và các phương tiện qua trạm thu phí nhiều lần trong ngày (có phương tiện qua trạm thu phí đến trên 10 lượt trong ngày) nhưng chỉ phải trả phí 1 lần.

Cần hỗ trợ, bố trí nguồn vốn Nhà nước

Khi nhắc đến giải pháp xử lý những bất cập, khó khăn kể trên, Bộ GTVT cho biết, Chính phủ luôn xác định việc giải quyết triệt để những vướng mắc, bất cập về trạm thu phí/Dự án BOT là trách nhiệm của Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương. Song do vướng mắc trong việc áp dụng các quy định của pháp luật cũng như cân đối nguồn vốn nên đến nay các vướng mắc, bất cập này chưa được giải quyết triệt để.

Đối với 4 trạm thu phí BOT còn tồn tại bất cập chưa được thu phí, thời gian qua, Bộ GTVT đã phối hợp với các bộ, ngành và địa phương nghiên cứu nhiều giải pháp để xử lý. Tuy nhiên, do tính chất đặc thù của các trạm thu phí này nên các giải pháp đều không thể xử lý triệt để bất cập. Đến nay, các dự án BOT liên quan đến 4 trạm thu phí này đều đã đưa vào khai thác và phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, để xử lý triệt để cần phải hỗ trợ, bố trí vốn Nhà nước.

Đối với vướng mắc về doanh thu, theo báo cáo từ Bộ GTVT, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ đang chỉ đạo các cơ quan rà soát, đánh giá cụ thể điều kiện của từng dự án BOT và đề xuất lộ trình tăng phí phù hợp, vừa tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp BOT nhưng không gây tác động nhiều đến chi phí vận chuyển hàng hóa và chính sách điều tiết nền kinh tế của Nhà nước. Trên cơ sở đó, Bộ GTVT sẽ quyết định theo thẩm quyền và sớm triển khai thực hiện.

Nhật Uyên