Giao thông Thủ đô: Làm sao để đường thông, hè thoáng?

Còn nhiều bất cập

Ùn tắc giao thông trên địa bàn Hà Nội là câu chuyện không phải đến bây giờ mới được đề cập. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ùn tắc được các chuyên gia chỉ ra đến từ nhiều yếu tố song việc xử lý vấn đề vẫn chưa được quan tâm đúng mức.

Dễ thấy, ùn tắc giải quyết được ở chỗ này thì lại phát sinh chỗ khác. Sự lặp đi lặp lại như một vòng luẩn quẩn. Điểm giao cắt tuyến đường Nguyễn Xiển - Xa La (còn gọi là đường Chu Văn An) nối quận Hoàng Mai với huyện Thanh Trì và đường 70 tại Thủ đô Hà Nội là ví dụ. Trục giao thông này gần đây là điểm nóng, gây bức xúc cho không ít người và phương tiện lưu thông.

Ùn tắc giao thông là vấn đề nan giải mà Thủ đô đang phải đối mặt. (Ảnh: Đinh Luyện)

Theo đó, từ khi tuyến đường Nguyễn Xiển - Xa La đưa vào khai thác, xuất hiện tình trạng một đoạn đường dù chỉ kéo dài 300 - 400m nhưng có tới ba nút giao cắt tại các vị trí: Ngã ba Xa La - đường 70, trước cổng Bệnh viện K và điểm giao cắt với đường 70 với tuyến đường Nguyễn Xiển - Xa La.

Đáng nói, ở khung giờ từ 6h30 - 8h30 và 17h30 - 19h lưu lượng phương tiện giao thông đổ dồn về đây cao đột biến dẫn đến xung đột giữa các dòng phương tiện. Đoạn đường thường xuyên ùn ứ giao thông vào giờ cao điểm vượt quá khả năng đáp ứng của cơ sở hạ tầng, vì vậy dù có hệ thống đèn tín hiệu, lực lượng chức năng phân luồng… song hiệu quả giảm ùn tắc vẫn không được triệt để.

Để giảm ùn tắc giao thông, trao đổi với Báo Lao động Thủ đô, ông Nghiêm Quốc Thắng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội cho rằng, trước mắt cần tạo thói quen đi đúng làn cho người dân để họ biết đâu là làn của mình. Tại Thủ đô, ý thức của một bộ phận người tham gia giao thông chưa cao. Vào lúc cao điểm, có thể thấy phương tiện luồn lách, leo cả lên vỉa hè. Việc tham gia giao thông cũng còn phụ thuộc lớn vào ý thức người dân và vì thế cần tuyên truyền, nâng cao vấn đề này.

Ngoài ra, để giảm thiểu ùn tắc thì cốt lõi nhất là phải giảm phương tiện cá nhân và tăng tỷ lệ người dân sử dụng phương tiện hành khách công cộng. Nếu có làn đường dành riêng cho xe buýt để xe buýt đảm bảo thời gian lưu thông thì tự khắc sẽ thu hút được người dân.

Thực tế, hiện giao thông vận tải Thủ đô vẫn đang tồn tại một số hạn chế, thách thức cần vượt qua. Chẳng hạn như, hiện tỷ lệ diện tích đất dành cho giao thông trên diện tích đất xây dựng đô thị mới đạt được khoảng 12,13% (Quy hoạch yêu cầu 20-26%); tỷ lệ vận tải hành khách công cộng đạt được khoảng 19,50% (Quy hoạch yêu cầu đạt từ 50-55%); hàng năm Ngân sách thành phố dành hơn 60% tổng ngân sách cho lĩnh vực giao thông vận tải nhưng mới chỉ đáp ứng được khoảng 25% so với nhu cầu thực tế;

Với tốc độ tăng trưởng diện tích đất dành cho giao thông đạt 0,35%/năm không theo kịp tốc độ gia tăng phương tiện từ 4-5% vì vậy tình trạng ùn tắc giao thông trên địa bàn Thành phố là không thể tránh khỏi và vẫn đang diễn biến ngày càng phức tạp và đến nay vẫn còn 33 điểm ùn tắc giao thông; Tiến độ đầu tư các dự án giao thông khung của Thành phố còn chậm, chưa đồng bộ. Hiện nay, các tuyến đường vành đai chưa được khép kín, các tuyến đường hướng tâm đầu tư chưa hoàn chỉnh theo quy hoạch, các tuyến đường trong đô thị còn thiếu các tuyến đường liên kết ngang.

Việc phát triển vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn được xác định là ưu tiên hàng đầu để giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông đang diễn ra, trong đó việc phát triển mạng lưới đường sắt đô thị được xem là xương sống của vận tải hành khách công cộng. Tuy nhiên, theo quy hoạch hiện nay Thành phố Hà Nội có 10 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài 417,8km nhưng thực tế hiện nay mới chỉ hoàn thành được 13km (tuyến 2A, đoạn Cát Linh - Hà Đông) và đang thi công 12,5km (tuyến 3 đoạn Nhổn - ga Hà Nội).

Đồng bộ các giải pháp

Trong những năm vừa qua, thành phố Hà Nội đã liên tục chú trọng đầu tư nhằm hoàn thiện mạng lưới hạ tầng giao thông. Minh chứng dễ thấy, Hà Nội đã từng bước đưa vào khai thác, vận hành hàng loạt các công trình hạ tầng giao thông đô thị quan trọng; góp phần tăng khả năng kết nối, giảm ùn tắc giao thông, tạo động lực để thúc đẩy kinh tế phát triển.

Nhiều dự án quan trọng, hạ tầng giao thông khung của Thành phố được khởi công đầu tư xây dựng (Đường Vành đai 4; Tuyến đường kết nối đường Pháp Vân - Cầu Giẽ với đường Vành đai 3; Tuyến đường cao tốc Đại lộ Thăng Long, đoạn nối từ Quốc lộ 21 đến cao tốc Hà Nội - Hòa Bình…); bên cạnh đó cũng đã đưa vào khai thác, sử dụng các công trình giao thông góp phần giảm thiểu ùn tắc giao thông trên địa bàn Thành phố (đường Vành đai 2 đoạn Ngã Tư Vọng - cầu Vĩnh Tuy; cầu Vĩnh Tuy giai đoạn 2; hầm chui Lê Văn Lương…).

Quanh câu chuyện ùn tắc giao thông, nhiều ý kiến cho rằng, hệ thống vận tải hành khách công cộng tại Hà Nội chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân. Trong khi đó, tình trạng kinh doanh “xe đi ghép”, xe limousine phát triển mạnh khiến những xe chở khách trong bến phải “chạy xe không”… đây là một trong những căn nguyên khiến giao thông Thủ đô ùn tắc.

Trong buổi làm việc tại Bến xe Mỹ Đình của Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền, ông Phạm Mạnh Hùng - Giám đốc Công ty cổ phần Bến xe Hà Nội cho biết, hạ tầng giao thông Hà Nội vẫn đang trong giai đoạn hoàn chỉnh. Tuy nhiên, nếu vẫn giữ theo việc phân luồng tuyến cũ cho các bến sẽ gây nhiều khó khăn cho khách hàng, đặc biệt là khách hàng ngoại tỉnh khi ghé đến Hà Nội.

Lực lượng chức năng phân luồng, đảm bảo trật tự an toàn giao thông.

Ví dụ, một khách hàng từ Sơn La khi muốn đi Hà Nội và Hải Phòng sẽ không biết phải đến đâu và đi xe nào. Bởi bến Mỹ đình là bến lớn nhất nhưng không có xe đi Hải Phòng, không có xe đi Nam Định. Chính bởi vậy, vừa qua Hà Nội cho phép Sở Giao thông vận tải Hà Nội triển khai tuyến xe Mỹ Đình - Trực Ninh, bước đầu khách hàng rất phấn khởi bởi tính kết nối tăng cao, khách hàng giảm được chi phí thời gian đi lại.

Chia sẻ về loại hình xe ghép, xe tiện chuyến… tăng áp lực lớn cho giao thông đô thị, khó kiểm soát, ông Phạm Mạnh Hùng đề xuất, các lực lượng chức năng đẩy mạnh và tăng cường xử lý các hoạt động này. Đặc biệt, xử nghiêm và làm mạnh để xe dù bến cóc không tái diễn.

Rõ ràng, để giảm ùn tắc thì cần phải quy hoạch lại mạng lưới luồng tuyến, bến bãi trên địa bàn. Đặc biệt, phải giải được bài toán vận tải hành khách công cộng đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, phải đề ra giải pháp nâng cao ý thức chấp hành Luật Giao thông đến tất cả người dân.

Hiện, việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật về An toàn giao thông đã được triển khai, tuy nhiên vẫn làm chưa quyết liệt và chưa có chiến lược dài hạn. Do đó, trong mọi trường học, cấp học tuyên truyền pháp luật về An toàn giao thông phải kết hợp với thực hành, giúp học sinh nâng cao ý thức và có kinh nghiệm tốt để tham gia giao thông sau này.

Về lâu dài, cần nghiên cứu tích cực ứng dụng triệt để khoa học công nghệ thông tin trong mọi công việc để người dân, cán bộ, viên chức nhà nước có thể giao dịch qua mạng sẽ góp phần hạn chế đi lại trên đường, từ đó giảm mật độ giao thông. Mặt khác, cần tăng cường xử phạt nghiêm, phạt nặng các vi phạm, nhất là tái phạm, từ đó tạo ý thức chấp hành pháp luật tốt hơn.

Giải pháp căn cơ kéo giảm ùn tắc giao thông

Tại nhiều đô thị lớn trên thế giới, để hạn chế phương tiện cá nhân tham gia giao thông, Chính phủ đã dành nhiều nguồn lực tập trung phát triển vận tải công cộng. Ở Hà Nội, việc phát triển vận tải công cộng, trong đó lấy “xương sống” là hệ thống đường sắt đô thị là giải pháp căn cơ để giảm thiểu ùn tắc.

Theo thống kê của Sở Giao thông vận tải Hà Nội, Hà Nội với diện tích gần 3,4 nghìn km2 nhưng lưu lượng, mật độ, số lượng các phương tiện giao thông rất lớn, tính đến tháng 6/2023, tổng phương tiện cá nhân là 7,96 triệu, trong đó 6,86 triệu xe máy; 1,1 triệu xe ô tô. Trung bình hàng năm tăng từ 4 - 5% xe máy; ô tô tăng từ 7 - 10%, quỹ đất hạ tầng dành cho giao thông mới chỉ đạt 12 -13% trên diện tích quỹ đất phát triển đô thị, theo quy định của Luật quy hoạch xây dựng quỹ đất dành cho giao thông rơi từ 23 - 26%.

Hà Nội đã và đang nỗ lực phát triển loại hình vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn. (Ảnh: Đinh Luyện)

Đáng chú ý, thách thức lớn nhất đối với giao thông đô thị hiện nay của Hà Nội là ùn tắc giao thông, tai nạn giao thông, ô nhiễm môi trường; di chuyển chưa thuận tiện, tỷ lệ vận tải hành khách công cộng còn thấp; các đơn vị quản lý điều hành giao thông còn độc lập; dữ liệu giao thông chưa mang tính kết nối đồng bộ. Tình trạng kẹt xe, ô nhiễm môi trường là điều không thể tránh khỏi, do đó cần có giải pháp hài hòa, thiên về thông minh.

Trong Quy hoạch giao thông vận tải Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2050, tới năm 2030, đường sắt đô thị được kỳ vọng là “xương sống” của mạng lưới giao thông vận tải thành phố. Loại hình này đáp ứng khoảng 30% nhu cầu đi lại của người dân trong đô thị hạt nhân và từ 15% - 25% ở đô thị vệ tinh.

Đặc biệt, về giải pháp kéo giảm ùn tắc lâu dài cho Thủ đô, nhiều chuyên gia giao thông cho rằng, việc phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng TOD - một mô hình phát triển đô thị lấy giao thông công cộng làm trung tâm, tăng khả năng, sự thuận tiện cho người dân tiếp cận các điểm trung chuyển, các ga đường sắt đô thị, qua đó giảm thiểu nhu cầu sử dụng phương tiện cá nhân, khuyến khích người dân sử dụng giao thông công cộng và tạo ra các khu đô thị bền vững, thân thiện với môi trường… sẽ là giải pháp dài hơi để giải bài toán ùn tắc giao thông vốn nhức nhối bấy lâu nay.

Theo ghi nhận tại Hội thảo khoa học phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, PGS.TS. Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giao thông vận tải Việt Đức, Đại học Việt Đức cho rằng, các thành phố lớn cần ưu tiên đầu tư phát triển giao thông công cộng và thành phố được thiết kế xung quanh việc sử dụng giao thông công cộng. Tuy nhiên, thách thức hiện nay của các đô thị là phụ thuộc vào phương tiện xe ô tô, xe máy, vì vậy tiếp cận bền vững là chìa khóa để phát triển bển vững, cần đổi mới tư duy thay đổi ưu tiên cho đi bộ, xe đạp và giao thông công cộng.

Trên góc độ chuyên gia về vấn đề này, trao đổi với Báo Lao động Thủ đô, chuyên gia giao thông Bùi Danh Liên cho rằng, nguyên nhân của việc ùn tắc giao thông trước tiên là do sự gia tăng phương tiện trên địa bàn Hà Nội những năm qua là rất lớn. Trước mắt, để hạn chế bớt những điểm ùn tắc, các đơn vị chức năng cần có phương án tổ chức, điều tiết, phân luồng giao thông; bố trí lực lượng kịp thời giải tỏa khi xảy ra tai nạn, ùn tắc giao thông, không để phát sinh ùn tắc kéo dài trên các tuyến trục chính ra vào Thành phố.

Về lâu dài, để xử lý dứt điểm ùn tắc, các cơ quan liên quan cần tổ chức khảo sát, lên phương án cho từng điểm ùn tắc; với những điểm xuống cấp, hư hỏng thì cần cải tạo hạ tầng, điều chỉnh đèn tín hiệu giao thông; tăng cường lực lượng chốt trực, hướng dẫn điều tiết, xử lý vi phạm thường xuyên trong giờ cao điểm; tuyên truyền nâng cao ý thức tham gia giao thông của người dân...

Hà Nội là trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị của cả nước. Hơn bất kỳ đâu, vai trò của giao thông đặc biệt quan trọng với Hà Nội. Để giảm ùn tắc và hạn chế phương tiện giao thông cá nhân, thực tế cho thấy trách nhiệm này không chỉ đặt riêng trên vai của Sở Giao thông vận tải Hà Nội. Nói cách khác, để làm và giải quyết “bài toán” này cần toàn xã hội vào cuộc. Trước mắt, Hà Nội và các đơn vị liên quan cần tập trung tối đa mọi nguồn lực để đầu tư hình thành một cách hoàn chỉnh mạng lưới kết cấu hạ tầng giao thông khung.

Ngoài ra, Hà Nội cần cho thấy quyết tâm mạnh mẽ đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông kết nối liên vùng cũng như nội vùng; cùng đó, để phát triển hạ tầng giao thông quy mô lớn, Hà Nội cần đầu tư toàn diện cả về tài chính, cơ chế, chính sách và con người. Cần có sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng hướng, sát sao, quyết liệt của Thành ủy, Ủy ban nhân dân thành phố với những địa bàn, công trình quan trọng.

Đinh Luyện