Giải pháp tích hợp quy hoạch thiết chế văn hóa thể thao trong quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn 2050

Phó Viện trưởng VIUP Phạm Thị Nhâm phát biểu tại Hội thảo Văn hóa 2024.

Nội dung văn hóa thể thao được tích hợp vào quy hoạch tỉnh theo đúng quy định

Hiện nay, gần như tất cả các tỉnh đều đã thực hiện quy hoạch tích hợp theo tinh thần của Luật Quy hoạch. Ý tưởng của việc thực hiện quy hoạch tích hợp là đảm bảo sự thống nhất giữa các ngành lĩnh vực, các địa phương trong một bản quy hoạch duy nhất, từ đó phát huy hiệu quả tích hợp giữa các lĩnh vực và giảm thiểu những mâu thuẫn, chồng chéo trong quy hoạch.

Đối với lĩnh vực văn hóa thể thao, các nội dung này được tích hợp trong quy hoạch dưới 2 góc độ: Thứ nhất là dưới góc độ ngành lĩnh vực kinh tế, điều được quan tâm là những đóng góp của ngành này trong nhóm ngành thương mại dịch vụ, từ đó đóng góp vào GRDP, tăng trưởng, lao động việc làm… của địa phương.

Thứ hai là dưới góc độ hạ tầng xã hội, điều được quan tâm là những chỉ tiêu chỉ số hạ tầng nhằm đảm bảo những tiện ích xã hội mang tính cơ bản, bao trùm cho toàn thể người dân, và một số hạ tầng trọng yếu nhằm đạt những mục tiêu phát triển chiến lược của ngành.

Theo đánh giá của Phó Viện trưởng Phạm Thị Nhâm, những chiến lược về văn hóa thể thao cũng như các giải pháp hạ tầng đã được ngành Văn hóa và các địa phương, quận, huyện đưa lên (có sự tham gia, thống nhất với tư vấn lập quy hoạch tỉnh) đều được tích hợp vào quy hoạch tỉnh, theo đúng quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, đa số quy hoạch tỉnh vẫn còn tồn tại một số vấn đề nổi cộm. Theo đó, nội dung định hướng phát triển văn hóa thể thao dưới góc độ một ngành lĩnh vực kinh tế và nội dung hạ tầng xã hội không được tách biệt rõ ràng, hay bị lẫn lộn, trùng lặp. Phần định hướng và phần hạ tầng thường thiếu mối liên hệ chặt chẽ.

Ngoài ra, việc hoạch định chiến lược ngành văn hóa thể thao cũng có một số khó khăn nhất định vì đây là một lĩnh vực kinh tế, nhưng bản chất của văn hóa thể thao cũng là vấn đề xã hội, hướng tới các mục tiêu văn minh, bình đẳng, công bằng. Vì thế, về cơ bản không thể đánh giá và hoạch định lĩnh vực văn hóa thể thao chỉ từ góc độ kinh tế. Hiện nay, Việt Nam vẫn chưa có mô hình thống nhất nào để tích hợp một cách bài bản lĩnh vực văn hóa thể thao vào một hệ thống kinh tế ngành.

Hội thảo Văn hóa 2024 có chủ đề “Chính sách và nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao”.

Cần làm rõ nội dung ở mức độ nào thì sẽ đưa vào quy hoạch tỉnh

Theo Phó Viện trưởng Phạm Thị Nhâm, định hướng về lĩnh vực văn hóa thể thao sẽ bao gồm 3 nội dung chính: Một là phát triển và nâng cao bản sắc văn hóa, sức khỏe người dân thông qua các hoạt động văn hóa thể thao đại chúng, cộng đồng. Đây có thể coi là phần mục tiêu xã hội, phi kinh tế của lĩnh vực văn hóa thể thao;

Hai là phát triển công nghiệp văn hóa như một lĩnh vực kinh tế với những mục tiêu tăng trưởng, đóng góp GRDP rõ ràng; Ba là tích hợp yếu tố văn hóa thể thao để phát triển các lĩnh vực khác như du lịch, bất động sản, giáo dục đào tạo... Đây là những tác động kinh tế thứ cấp của văn hóa thể thao.

Như vậy, đối với các thiết chế văn hóa, cần phải làm rõ các loại thiết chế nào là cần và đủ để đạt được 3 định hướng nêu trên, trong từng trường hợp cụ thể của từng địa phương.

Phó Viện trưởng Phạm Thị Nhâm cho rằng, định hướng chung về mặt luật pháp cũng như các Thông tư, Nghị định hướng dẫn hiện nay đối với lĩnh vực văn hóa còn rất chung chung và lỏng lẻo. Đối với nhóm thứ nhất bao gồm các hoạt động văn hóa quần chúng, có một số chỉ tiêu, định mức, nhưng áp dụng chung cho các đô thị, sẽ không trả lời được câu hỏi cụ thể đối với từng đô thị thực tế, cần các yêu cầu gì để phát huy tối đa và tối ưu yếu tố văn hóa xã hội.

Đối với nhóm thứ hai là lĩnh vực công nghiệp văn hóa, chưa có những định nghĩa cụ thể về các ngành thuộc lĩnh vực này và các chỉ số phát triển định hướng cho lĩnh vực này.

Đối với nhóm thứ ba, đa số các tác động kinh tế thứ cấp chưa có phương pháp để định lượng như kiểu các giá trị dịch vụ môi trường. Ngay cả việc nghiên cứu định tính cũng chưa có những định hướng để nêu bật được mối quan hệ giữa các lĩnh vực văn hóa thể thao với các lĩnh vực khác.

Quy hoạch tỉnh phải có những định hướng và nghiên cứu sâu hơn, rõ nét hơn về các giá trị dịch vụ văn hóa thể thao đối với nền kinh tế.

Riêng về hạ tầng hay thiết chế văn hóa thể thao, về cơ bản hệ thống thiết chế văn hóa có thể được nhìn nhận ở 3 cấp độ. Cấp độ vĩ mô toàn tỉnh là những chiến lược phân vùng phát triển lớn. Cấp độ tầm trung là những cụm, tuyến mang tính chiến lược, có khả năng tích hợp với những chiến lược phát triển đất đai, du lịch. Cấp độ chi tiết là những công trình, thiết chế văn hóa thể thao cụ thể.

Trong đó, vai trò chính của một quy hoạch cấp tỉnh nằm ở hai lớp trên. Lớp cuối cùng là các công trình cụ thể thường là những dự án hoặc quy hoạch chi tiết, chương trình hành động cụ thể. Quy hoạch tỉnh chỉ nên có những định hướng chung về chỉ tiêu, tỷ lệ các thiết chế văn hóa thể thao chứ không xác định tới từng công trình.

Tuy nhiên, phần quy hoạch thiết chế văn hóa thể thao hiện nay chủ yếu nặng về danh sách chi tiết các công trình và đa số quy hoạch đều thiếu hai lớp trên. Với cách thức như vậy, thông thường quy hoạch sẽ chỉ nhắc lại những danh mục dự án có sẵn mà ít tính chất định hướng chiến lược tổng thể. Việc nhắc lại các danh mục dự án không có hại đối với việc hoạch định chính sách, nhưng không phát huy hết được tính tổng thể và chiến lược của quy hoạch tỉnh.

Trên cơ sở các nhận định nêu trên, Phó Viện trưởng Phạm Thị Nhâm có đề xuất một số nội dung cần phải cải tiến trong lần điều chỉnh các quy hoạch tỉnh sắp tới. Thứ nhất, quy hoạch cần định nghĩa rõ bằng lời và các chỉ số cơ bản sự khác biệt giữa nội dung định hướng ngành văn hóa thể thao và phần hạ tầng xã hội văn hóa thể thao, dựa vào cơ sở đó báo cáo 2 nội dung này trong 2 chương độc lập.

Thứ hai, cần làm rõ nhu cầu hoạch định cấp vĩ mô và cấp trung quy mô trong hệ thống cấu trúc thiết chế văn hóa thể thao của quy hoạch tỉnh. Thứ ba, phải có những định hướng và nghiên cứu sâu hơn, rõ nét hơn về các giá trị dịch vụ văn hóa thể thao đối với nền kinh tế, định lượng và định tính, cũng như hướng dẫn chi tiết hơn về các nội dung này trong báo cáo quy hoạch tỉnh.

Thứ tư, cần làm rõ những nội dung ở mức độ nào thì sẽ đưa vào quy hoạch tỉnh, nội dung nào sẽ thuộc các chương trình, dự án, kế hoạch hành động của ngành.

Dịch Phong