Dòng dầu của người Kurd ở Iraq bị đình chỉ đến bao giờ?

Kể từ ngày 25/3, chính quyền người Kurd (KRG) và chính phủ liên bang Iraq đã gặp khó khăn trong việc khôi phục xuất khẩu dầu từ khu vực bán tự trị, sau phán quyết của tòa án trọng tài Phòng Thương mại Quốc tế (ICC). Tác động này có ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế cũng như chính quyền KRG, khiến con đường phía trước bị bao trùm bởi sự không chắc chắn.

Năm 2007, một chương mới bắt đầu đối với người Kurd khi Quốc hội khu vực này phê chuẩn việc khai thác tài nguyên dầu khí của khu vực. Sau đó, Bộ Tài nguyên thiên nhiên được thành lập để giám sát những tài sản có giá trị này. Tuy nhiên, căng thẳng leo thang giữa Baghdad và Erbil do xuất khẩu dầu và khí đốt độc lập của người Kurd thông qua đường ống Kurdistan, kết nối với đường ống của Thổ Nhĩ Kỳ tới cảng Ceyhan trên Biển Địa Trung Hải. Điều này khiến Baghdad cắt giảm phần ngân sách liên bang của KRG và bắt đầu các thủ tục pháp lý phản đối Thổ Nhĩ Kỳ, đỉnh điểm là vụ việc vào ngày 25/3/2023.

5 tháng sau khi việc vận chuyển dầu từ khu vực người Kurd bị tạm dừng, vào đầu tháng 9/2023, bất chấp thỏa thuận nhanh chóng giữa KRG và chính phủ liên bang Iraq cũng như những nhận xét tích cực đầy hy vọng của cả hai bên về việc nhanh chóng khởi động lại quá trình xuất khẩu, các cuộc họp ba bên hay song phương giữa các bên trong hồ sơ này không những không đạt được thỏa thuận mới để giải quyết tranh chấp mà còn đẩy giải pháp ba bên ngày càng xa tầm tay.

Rõ ràng là tương lai xuất khẩu dầu của người Kurd có nhiều sắc thái khác nhau và phụ thuộc vào lợi ích của tất cả các bên tham gia, bao gồm các cường quốc toàn cầu và khu vực.

Thực tế cho thấy, số phận ngành dầu mỏ của người Kurd chủ yếu được định hình bởi lợi ích khu vực và quốc tế hơn là nhu cầu của chính quyền địa phương. Hai đảng lớn lãnh đạo chính quyền khu vực người Kurd không còn là những người tham gia chính duy nhất vào vận mệnh dầu mỏ của người Kurd. Khi các cuộc chiến giữa các đảng địa phương ngày càng gay gắt trong vài tháng qua, việc thiếu doanh thu từ dầu mỏ càng khiến họ xa nhau hơn, làm giảm khả năng chống lại lợi ích nước ngoài trong các quyết định về dầu mỏ của KRG.

Dưới đây là một số phân tích trong hoạt động xuất khẩu dầu của người Kurd ở Iraq:

Cuộc vận động chính trị tại KRG

Sự chia rẽ giữa các đảng phái của người Kurd, đặc biệt là các đảng trong KRG, khiến các yếu tố bên ngoài dễ dàng làm suy yếu quyền tự trị được trao theo hiến pháp của lãnh thổ. Việc đoàn kết các đảng lớn nhất của người Kurd có thể phục vụ lợi ích của khu vực thông qua luật hydrocarbon của bang hiện hành.

Tuân thủ các cam kết của Erbil và Baghdad

Việc tuân thủ thỏa thuận tạm thời, đặc biệt là liên quan đến luật ngân sách và hình thành luật hydrocarbon liên bang, có thể sẽ quyết định tương lai của ngành dầu khí tại khu vực người Kurd. Bất kỳ sai lệch nào so với thỏa thuận đều có thể buộc phải có những lựa chọn cấp tiến.

Sự hiện diện dầu của người Kurd trên thị trường toàn cầu

Thời điểm và tính khả thi của việc nối lại sản xuất dầu của người Kurd và tiếp cận các khách hàng quốc tế hiện phụ thuộc vào Baghdad và Ankara. Sự hợp tác giữa các đảng của người Kurd có thể ảnh hưởng đến quyết định hỗ trợ xuất khẩu của Baghdad, trong khi việc sử dụng dầu của người Kurd trong lãnh thổ có thể gây ra những thách thức về tài chính.

Sự sẵn sàng của KRG trong việc khôi phục hoặc duy trì khai thác dầu

KRG cần biết rằng các chính phủ xuất khẩu dầu với năng lực xuất khẩu cao hơn, có xu hướng có nhiều ảnh hưởng hơn trong chính trị quốc tế. Nếu vai trò của KRG trong an ninh năng lượng toàn cầu tiếp tục bị gạt ra ngoài lề, điều đó có thể ảnh hưởng đến sự sẵn sàng đầu tư vào khu vực của các đối tác quốc tế, từ đó đẩy nhanh sự suy thoái của ngành công nghiệp dầu mỏ của lãnh thổ.

Lợi ích của các cường quốc đối với dòng dầu của người Kurd

Lợi ích của các cường quốc, đặc biệt là Mỹ và Nga, trong ngành dầu khí của khu vực sẽ bị ảnh hưởng. Việc thuyết phục những quốc gia này rằng dầu khí của người Kurd không gây ra mối đe dọa nào cho lợi ích của họ là chiến lược quốc tế quan trọng của các nhà lãnh đạo người Kurd.

Các yếu tố thị trường quốc tế

Những thay đổi trong tương lai đối với cán cân thị trường dầu mỏ quốc tế có thể ảnh hưởng đến quyết định khởi động lại hoạt động khai thác dầu của KRG, có thể do những thay đổi đáng kể về giá dầu hoặc động lực thị trường toàn cầu.

Vai trò của phe đối lập người Kurd và Iraq

Phản ứng của các nhóm đối lập người Kurd và Iraq đối với hiệp định dầu mỏ Baghdad - Erbil và những thách thức tiềm ẩn tại tòa án tối cao liên bang có thể tạm thời ngăn chặn việc khai thác dầu.

An ninh năng lượng của châu Âu và khả năng tiếp cận các nguồn khí đốt tự nhiên

Sự cân bằng thị trường khí đốt của châu Âu có thể có ý nghĩa quan trọng đối với tương lai của ngành dầu mỏ của người Kurd, tùy thuộc vào nhu cầu khí đốt tự nhiên của châu Âu trong những năm tới.

Quyền lợi của các công ty dầu quốc tế

Các công ty dầu mỏ ở khu vực phản ứng thế nào với những hợp đồng với KRG nếu chính phủ liên bang Iraq cho phép họ tham gia trực tiếp với Baghdad có thể ảnh hưởng đến động lực của ngành và dẫn đến xung đột tiềm ẩn.

Quyền lợi của Thổ Nhĩ Kỳ

Khả năng quay trở lại xuất khẩu dầu độc lập cho Thổ Nhĩ Kỳ có thể ảnh hưởng đến sức hấp dẫn tài chính của các thỏa thuận khác nhau đối với Ankara.

Các kịch bản có thể xảy ra đối với ngành dầu khí của khu vực này rất khác nhau, từ việc nối lại xuất khẩu theo thỏa thuận Erbil-Baghdad cho đến việc tiếp tục ngừng cung cấp dầu dưới áp lực gia tăng từ Baghdad.

Kết quả phụ thuộc vào sự tương tác phức tạp của các yếu tố và tương lai của ngành dầu mỏ ở Kurdistan vẫn vô cùng bất định.

Bình An

OP