Đối thoại chủ nhật: Mở rộng hệ thống cao tốc, tạo động lực mới cho nền kinh tế

Khẳng định năng lực thi công
Phóng viên (PV): Thời gian qua, phát triển hạ tầng giao thông đạt được những bước đột phá với nhiều công trình trọng điểm hoàn thành, đặc biệt là hệ thống đường cao tốc. Theo ông, những yếu tố nào góp phần mang đến kết quả đó?

PGS, TS Trần Chủng: Tiếp tục thực hiện nghị quyết của Đảng về 3 đột phá chiến lược, chúng ta đã đạt được bước tiến quan trọng về phát triển hạ tầng giao thông, nổi bật là hệ thống đường cao tốc, khẳng định mục tiêu Đảng đề ra đã được triển khai và mang đến kết quả thực tiễn. Thành tựu này có được nhờ sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, sự vào cuộc của các bộ, ngành, chính quyền địa phương và đóng góp của các nhà đầu tư, nhà thầu, các đơn vị tư vấn thiết kế, giám sát. Việc phân cấp cho địa phương tham gia quản lý đầu tư xây dựng đường cao tốc cũng là giải pháp để các địa phương tăng thêm trách nhiệm. Công tác quản lý tiến độ, chất lượng rất được quan tâm và tiếp tục hoàn thiện để phù hợp với thực tế triển khai các dự án.

PGS, TS Trần Chủng. Ảnh: BẢO LINH

PV: Đâu là những thách thức lớn nhất trong quá trình thực hiện dự án giao thông, trong đó có đường cao tốc, thưa ông?

PGS, TS Trần Chủng: Một trong những vấn đề khó khăn nhất khi làm công trình giao thông là phải giải phóng mặt bằng, phải có mặt bằng sạch với phạm vi vài ki-lô-mét liên tục chứ không phải bàn giao kiểu xen kẽ, “da báo”. Giải quyết được vấn đề này nhờ có sự vào cuộc rất tốt của địa phương. Công tác giải phóng mặt bằng tốt không chỉ thúc đẩy tiến độ mà còn là yếu tố quan trọng hàng đầu để bảo đảm chất lượng. Vấn đề thứ hai là nguồn cung cấp vật liệu xây dựng. Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã có tháo gỡ rất lớn, xây dựng quy trình đặc thù để cấp mỏ vật liệu cho xây dựng đường cao tốc, rút ngắn thời gian, thủ tục thực hiện.

Cần khẳng định rằng, tham gia vào dự án đường cao tốc là cơ hội để nhà đầu tư, nhà thầu thể hiện năng lực của mình. Những năm gần đây, các đơn vị thi công đã huy động lực lượng hùng hậu, đầu tư thiết bị, con người, chuẩn bị nguồn lực, tổ chức thi công 3 ca, 4 kíp để bảo đảm mục tiêu tiến độ và kiểm soát chất lượng. Qua từng dự án, nếu nhà thầu có thêm nguồn lực, có thể phát triển thì mới bảo đảm sức cạnh tranh và vươn lên lớn mạnh, từ đó, đảm nhận được những công trình quy mô lớn hơn, phức tạp hơn.

Gỡ dần những nút thắt cho phương thức PPP

PV: Một trong những vấn đề chưa đạt kỳ vọng là việc thu hút nguồn vốn xã hội hóa vào hạ tầng giao thông. Theo ông, những rào cản nào khiến nguồn vốn này bị chững lại?

PGS, TS Trần Chủng: Giai đoạn vừa qua có những dự án đầu tư theo phương thức đối tác công-tư (PPP) không thành công, nguyên nhân chính là không có nguồn huy động vốn. Hiện nay, vốn tín dụng chủ yếu vay của ngân hàng thương mại, phương án tài chính an toàn là hoàn vốn dưới 20 năm. Tuy nhiên, có dự án kéo dài 25-30 năm, ngân hàng không tham gia, vì thế dự án thất bại vì không tìm được nguồn vốn. Bên cạnh đó, còn có nút thắt về tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia vào dự án PPP. Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư quy định tỷ lệ này không quá 50% dẫn đến kìm hãm, nhất là với dự án phương án tài chính khó khăn. Vừa qua, nút thắt này đã dần được tháo gỡ khi Quốc hội cho phép thí điểm một số dự án tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia hơn 50%.

Cao tốc Trung Lương-Mỹ Thuận thuộc tuyến cao tốc huyết mạch từ TP Hồ Chí Minh đến Cần Thơ. Ảnh: THANH XUÂN

Tuy rằng thời gian vừa qua các dự án giao thông theo phương thức PPP chưa nở rộ nhưng cũng thể hiện quyết tâm lớn của các nhà đầu tư, cố gắng tìm mọi điều kiện, khắc phục những hạn chế để đầu tư PPP đi mạnh mẽ vào thực tiễn. Trên tuyến cao tốc Bắc-Nam hiện có 3 dự án triển khai theo phương thức PPP, các nhà đầu tư rất chủ động trong tham vấn, nêu vấn đề để tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách. Vấn đề nhà đầu tư e ngại là sự không bình đẳng giữa cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư, thể hiện không đúng bản chất của đối tác là bình đẳng, cùng nhau phát triển. Việc Quốc hội, Chính phủ lắng nghe, tôn trọng ý kiến của nhà đầu tư, Bộ Giao thông vận tải cũng chủ động thực hiện cam kết về lộ trình tăng phí giúp nhà đầu tư có niềm tin hơn về sự hợp tác bình đẳng.

PV: Theo ông, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế về phương thức PPP như thế nào để thu hút nhà đầu tư tham gia?

PGS, TS Trần Chủng: Giai đoạn sắp tới cần thiết thu hút thêm nhiều nguồn lực hơn nữa vào dự án PPP. Chúng tôi mong muốn Quốc hội, Chính phủ tiếp tục có cơ chế, chính sách về PPP trên cơ sở thí điểm hiệu quả và ưu tiên triển khai theo phương thức PPP với một số dự án khả thi về phương án tài chính như mở rộng cao tốc TP Hồ Chí Minh-Trung Lương, Trung Lương-Mỹ Thuận hay dự án nhà đầu tư có thể thực hiện được như cao tốc Đồng Đăng-Trà Lĩnh. Dự án PPP sẽ góp phần thực hiện mục tiêu đạt 5.000km đường cao tốc đến năm 2030, giúp kết nối các trung tâm kinh tế, đô thị, đường cao tốc đi đến đâu, mạch máu của nền kinh tế sẽ lan tỏa đến đó.

Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam mong muốn thúc đẩy triển khai quản lý, khai thác, bảo trì đường cao tốc theo hình thức hợp đồng kinh doanh-quản lý (O&M), một trong các hình thức hợp đồng của phương thức PPP. Mô hình đầu tư công, quản lý tư đã thực hiện thành công ở nhiều nước, tại Việt Nam chắc chắn sẽ thu hút nhà đầu tư tham gia. Việc có đơn vị quản lý, vận hành chuyên nghiệp cũng giúp bảo đảm tuổi thọ lâu dài của công trình, an toàn giao thông, công tác bảo trì, bảo dưỡng. Đây là những tiêu chí quan trọng hàng đầu, thể hiện tính ưu việt của hệ thống đường cao tốc, cho phép phương tiện lưu thông an toàn với tốc độ cao.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

MẠNH HƯNG (thực hiện)

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Kinh tế xem các tin, bài liên quan.