Độc đáo văn hóa dân tộc Lự ở Lai Châu

Những nếp nhà sàn, trang phục, lễ hội hay các làn điệu dân ca... đã và đang được cấp ủy, chính quyền các cấp, cơ quan chức năng và người dân nỗ lực bảo tồn, tạo nên nét văn hóa đặc trưng, hòa cùng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Gần 70 tuổi nhưng nhiều năm nay nghệ nhân Lò Thị Sọn, dân tộc Lự, ở bản Nà Khum, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu vẫn miệt mài với các lớp học truyền dạy văn hóa. Trong mỗi lớp học ở các nhà văn hóa, những bài múa cổ hay những làn điệu dân ca hòa cùng tiếng sáo, tiếng chiêng rộn rã khắp bản trên, mường dưới.

Nghệ nhân Lò Thị Son nói: "Quá trình khai hoang, làm ruộng, làm nương để mưu sinh, bà sáng tác được thì bà dạy cho con cháu hát. Con cháu còn nhỏ không biết hát thì bà dạy cho biết hát, biết múa. Bây giờ các cháu đã biết tự sáng tác và hát, múa rồi. Bà cao tuổi rồi thì vẫn tham gia phong trào, đi múa rất vui"...

Các giá trị truyền thống đang được đồng bào Lự lưu giữ, bảo tồn và phát huy

Độc đáo tục nhuộm răng đen của người phụ nữ Lự

Ngoài các lớp truyền dạy văn hóa phi vật thể, sẽ là thiếu nếu không nhắc đến nét văn hoa nổi bật trong các bộ trang phục truyền thống của dân tộc Lự. Trang phục truyền thống của dân tộc Lự ấn tượng người xem bởi được làm thủ công từ đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ với những họa tiết hoa văn tinh xảo, độc đáo. Đặc biệt, người phụ nữ thường mặc áo màu chàm, xẻ ngực, vạt trái đè lên vạt phải và được buộc thắt bởi những dây tua sặc sỡ.

Chị Lò Thị Đi, cán bộ văn hóa xã Bản Hon, huyện Tam Đường cho biết: Hàng ngày phụ nữ Lự thường mặc váy áo chàm thêu móc đơn giản để thuận tiện cho công việc. Vào dịp lễ, tết, hoặc khi gia đình có khách quý, người phụ nữ mặc váy hai lớp với hoa văn trang trí 3 tầng trông rất bắt mắt. Các bộ trang phục này càng làm tô thêm vẻ đẹp không gian các lễ hội Sú Khon Khoài, Kin Khẩu Máy, Căm Lung... đang được địa phương phục dựng, bảo tồn. Chị Lò Thị Đi nói: "Vào dịp 30/4 hàng năm, xã chúng tôi sẽ làm lễ hội Sú Khon Khoài, có cả nghề dệt thổ cẩm chúng em và biểu diễn các tiết mục văn nghệ. Lễ hội đó chúng tôi duy trì để sau này con cháu biết là ngày xưa cha ông mình làm ruộng dùng trâu để cày bừa. Khi mình làm xong vụ mùa thì mình phải tạ ơn trâu. Hồi xưa, mỗi nhà người dân tự làm thôi, nhưng mà bây giờ sẽ quy tụ lại để làm cả cộng đồng".

Hoa văn được tạo ra từ đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ làm nên vẻ đẹp độc đáo trong trang phục của người Lự

Nghệ nhân Lò Thị Sọn, người đang tích cực lưu giữ, bảo tồn văn hóa Lự

Để thực hiện hiệu quả Nghị quyết và đề án của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Lai Châu, ngay từ đầu nhiệm kỳ vừa qua, Đảng ủy xã Bản Hon, huyện Tam Đường đã ban hành Nghị quyết về phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc Lự. Theo đó, sau hai năm rưỡi thực hiện, cùng với việc bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, Bản Hon đã đón hơn 30 nghìn lượt khách, với doanh thu đạt trên 5 tỷ đồng.

Ông Tao Văn Ín, Phó Bí thư Đảng ủy xã Bản Hon, huyện Tam Đường cho biết: "Đảng ủy xã tiếp tục tăng cường nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và nhân dân trong việc bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Chúng tôi sẽ tăng cường công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa để tạo môi trường văn hóa lành mạnh cho phát triển kinh tế gắn với đời sống của nhân dân; phát huy các vai trò của nghệ nhân, già làng, trưởng bản, người có uy tín trong việc bảo tồn, nhằm thu hút lượng khách du lịch trong và ngoài nước đến thăm quan, tìm hiểu văn hóa của dân tộc Lự".

Trong cộng đồng 20 dân tộc sinh sống trên địa bàn, Lai Châu có 4 dân tộc có dân số dưới 10.000 người là Cống, Mảng, Si La và Lự. Trong đó, người Lự ở Lai Châu có hơn 1.300 hộ, gần 7.000 nhân khẩu, sinh sống tập trung ở huyện Tam Đường, Sìn Hồ và cơ bản còn lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp như: các lễ hội, kiến trúc nhà sàn truyến thống, nghề dệt thủ công, trang phục, tiếng nói, nghệ thuật trình diễn dân gian...

Phụ nữ dân tộc Lự ở xã Bản Hon, huyện Tam Đường (Lai Châu) lưu giữ nghề dệt thổ cẩm

Ông Trần Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lai Châu cho biết: "Hiện nay các lễ hội của dân tộc Lự được đưa vào danh mục hỗ trợ kinh phí cho tổ chức thực hiện phục dựng và duy trì. Một số giá trị văn hóa như trang phục và một số nghề thủ công truyền thống, rồi là các ngữ văn dân gian đang được địa phương đưa vào thực hiện truyền dạy. Cùng với đó là hỗ trợ các chính sách cho các đội văn nghệ hoạt động quần chúng, các câu lạc bộ văn hóa dân gian. Tỉnh cũng quan tâm xây dựng hồ sơ để vinh danh các nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú, những người nắm giữ thực hành di sản, tiếp tục phát huy vai trò trong việc truyền dạy, phổ biến các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng".

Tự làm thổ cẩm dệt váy áo là một trong các tiêu chí của phụ nữ dân tộc Lự trước khi về nhà chồng.

Câu hát dân ca giao duyên của cô gái Lự cất lên qua sự hồi tưởng của nghệ nhân Lò Thị Sọn ngân vang trong chiều thu giã bạn. Dù còn gặp nhiều khó khăn trong đời sống, song với nghị quyết đúng để “bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc, gắn phát triển du lịch” của Tỉnh ủy Lai Châu, các nét văn hóa đặc trưng dân tộc Lự đang hòa cùng dòng chảy văn hóa của 54 dân tộc, tạo nên nền văn hóa Việt Nam đa sắc màu.

Khắc Kiên/VOV-Tây Bắc