Đền thờ Chế thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu và câu chuyện về bậc 'Nữ trung hào kiệt'

Theo sử sách, Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu (? - 1377) tên thật là Nguyễn Cơ, tự Bích Châu, quê ở xã Bảo Lộc (Hải Hậu, Nam Định). Bà là con gái của vị đại thần họ Nguyễn rất mực thanh liêm và bà Phạm phu nhân. Từ nhỏ cho đến khi trưởng thành, bà Bích Châu được cha mẹ dạy dỗ chu đáo về văn chương, đạo lý và võ thuật, cung kiếm. Khi lớn lên xinh đẹp, thông minh, bà được vua Trần Duệ Tông tuyển vào cung, sau này phong làm quý phi và rất được nhà vua sủng ái.

Là người thông tuệ, lại luôn lo lắng cho sự an nguy xã tắc, trong bối cảnh đất nước còn nhiều rối ren, chính sự chưa yên, lòng dân bất ổn, bà Bích Châu đã dâng vua Trần Duệ Tông (1336 – 1377) bản “Kê minh thập sách” gồm 10 điều trị nước an dân, đến nay vẫn còn giá trị.

Năm 1377, biên giới phía Nam Đại Việt bị giặc quấy rối, vua Trần Duệ Tông đem quân đi đánh Chiêm Thành, bà xin đi theo để hộ giá. Trên đường chinh phạt, do bị trúng kế của quân địch, các viên tướng của nhà vua lần lượt tử trận, khi đó bà Bích Châu đã thân chinh đứng ra chỉ huy đạo quân bảo vệ nhà vua. Không may bà bị trúng mũi tên tẩm độc, vết thương quá nặng, bà trút hơi thở vào giờ Tý, ngày 11/2/1377 (Đinh Tỵ).

Linh cữu Quý phi Bích Châu được đưa về Thăng Long theo đường biển. Tuy nhiên, đến cửa biển xã Kỳ Ninh (TX Kỳ Anh) ngày nay thì gặp mưa to gió lớn, không thể đi tiếp được, vua Trần Phế Đế (người kế vị vua Trần Duệ Tông vừa mất) liền xuống chiếu cho quan quân an táng linh cữu của bà tại đây và lập miếu để Nhân dân thờ phụng, hương khói.

Năm 1470, vua Lê Thánh Tông đi đánh giặc Chiêm Thành, đến cửa biển Kỳ Ninh phát hiện ngôi miếu, biết được câu chuyện đánh giặc của bà Bích Châu, đã đề tặng bốn chữ “Nữ trung hào kiệt” dán lên bài vị và làm lễ cầu mong hương linh quý phi trợ sức. Sau khi thắng trận trở về, vua Lê Thánh Tông hạ chiếu lập đền, cấp ruộng tế và người trông coi, sắc phong cho bà là Chế Thắng. Kể từ đó, đền được gọi là Chế thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu.

Đền thờ Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu tọa lạc tại xã Kỳ Ninh, thị xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh, cách quốc lộ 1A khoảng 8km về phía Đông. Đền được xây dựng vào thế kỷ thứ XIV trên một cồn cát cao và rộng.

Trải qua thời gian cùng với sự biến thiên của lịch sử, ngôi đền vẫn giữ được vẻ cổ kính, linh thiêng và trở thành địa chỉ du lịch tâm linh của du khách. Năm 1991, đền thờ được Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận: Di tích lịch sử và Danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia.

Khu vực điện thờ chính của đền bao gồm ba tòa: thượng điện, trung điện và hạ điện. Bên trong điện được trang trí công phu, cầu kỳ. Trải qua sự biến thiên của thời gian và lịch sử, “Đền thiêng nơi cửa biển” vẫn giữ được vẻ cổ kính, linh thiêng và trở thành địa chỉ du lịch tâm linh của du khách thập phương.

Đền thờ Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu ở xã Kỳ Ninh (TX Kỳ Anh, Hà Tĩnh) là địa chỉ du lịch tâm linh thu hút đông đảo du khách mỗi dịp Tết đến xuân về. Đặc biệt vào 11-12/2 (âm lịch) hàng năm, người dân Hà Tĩnh cũng như đông đảo du khách thập phương lại tìm về với Đền thờ Chế thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu để dâng hương, tế lễ, tưởng nhớ ngày mất của bậc “Nữ trung hào kiệt”; cầu bình an cho bản thân và gia đình.

Ông Lê Bá Khang - Phó Trưởng BQL Khu di tích đền Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu (đền Bà Hải) cho biết: "Từ ngày mùng 1 đến mùng 4 tết Giáp Thìn 2024, đã có gần 4 vạn lượt du khách chiêm bái, tham quan tại khu di tích. Để thuận tiện trong việc phục vụ du khách, BQL đã thống nhất các phương án phục vụ, đảm bảo an ninh, nhất là bắt buộc các hộ kinh doanh dịch vụ quanh khu di tích cũng như các thầy cúng lễ phải tuân thủ các quy định, nghiêm cấm triệt để vấn đề “chặt chém”, chèo kéo du khách".

Tính đến thời điểm này, các hoạt động đón khách tại đền Bà Hải diễn ra thuận lợi, an toàn. Các khu vực bãi đỗ xe đều có hướng dẫn rõ ràng; giá các dịch vụ niêm yết công khai, không có hiện tượng nâng giá gây bức xúc đối với du khách...

Trần Phong