Đặc sản rau dại miền quê

Người dân ở xã Xuân Quang 3, huyện Đồng Xuân luộc rau cải trời. Ảnh: LÊ TRÂM

Cải trời mọc ở bìa rừng, rẫy sắn vào những tháng mùa mưa. Rau chua lẻ cũng mọc tự nhiên trên vùng gò đồi, chẳng cần ai chăm sóc, không kén đất. Những loại rau dại này hiện là món đặc sản của miền quê bởi hương vị đặc trưng của nó.

Vào mùa mưa, rau cải trời, rau chua lẻ thường có trong bữa cơm hàng ngày của nhiều gia đình ở nông thôn. Ai đã từng thưởng thức món ăn dân dã này, dù có đi đâu xa vẫn luôn nhớ bởi hương vị đặc trưng do thiên nhiên ban tặng.

Bài thuốc quý rau chua lẻ

Bà Nguyễn Thị Hương ở xã Xuân Phước, huyện Đồng Xuân ngồi trước thềm nhà nhặt rổ rau chua lẻ nói: Lâu rồi tôi mới hái được cả rổ rau chua lẻ như thế này. Một thời gian dài, trên vùng gò đồi trồng sắn mía, người ta phun thuốc diệt cỏ, diệt luôn rau chua lẻ, đến mùa tìm đỏ mắt không ra. Gần đây, trong đám keo trồng 2-3 năm tuổi, bờ đất trồng bạch đàn…, rau này mọc trở lại.

Đổ rổ rau chua lẻ vô thau nhôm, rửa sạch vớt ra, bà Hương nói tiếp: Bí quyết luộc rau chua lẻ ăn ngon miệng là khi nước sôi trào ra, bỏ rau vô, sôi một dội là vớt ra liền. Rau luộc nửa sống, nửa chín ăn mới ngon vì còn vị dai, vị chua. Còn luộc chín nhừ thì rau mất ngon.

Trời đang mưa, ông Nguyễn Tánh ở xã Xuân Quang 3 (huyện Đồng Xuân) mặc áo tơi, đội nón lá ra vùng gò đồi phía sau nhà nhổ rau chua lẻ. Sau đó, ông bưng chiếc nón đựng rau lại chỗ chát nước, đổ vô thau nhôm để rửa. Cầm mớ rau xanh tươi giơ lên trước mặt, ông Tánh chia sẻ: Rau chua lẻ cọng nhỏ, cao nửa gang tay người lớn. Loại rau dại này luộc cả rổ nhưng khi chín còn không đầy tô tai bèo. Vì vậy, ai muốn ăn cho đã miệng thì phải dành cả buổi đi hái.

Cũng theo ông Tánh, do chua lẻ nhỏ cây, lá mỏng nên ngồi nhổ cả buổi, đựng một nón, về nhà trút ra chưa đầy rổ. Năm nay rau chua lẻ mọc lại nhưng còn hiếm, nhổ không đủ ăn nên không ai bán chợ. Rau chua lẻ có vị chua nhẹ nhàng. Khi nhai nhẹ, vị chua thấm vào kẽ răng rồi tan biến nơi đầu lưỡi. Rau này ăn sống chấm mắm kho cũng hảo hạng. “Vừa rồi, tôi đi làm thợ hồ ở Xuân Phước, chủ nhà đãi rau chua lẻ, nhưng cả bữa ăn tôi chỉ gắp được 3 đũa chớ đâu có nhiều. Nay tôi dành thời gian đi nhổ về gia đình ăn; để tháng sau rau chua lẻ già, ăn không ngon nữa…”, ông Tánh nói.

Ông Nguyễn Phi Long ở cặp vách nhà ông Tánh, bước qua hàng rào bàn tán về giống rau dại này. Ông Long cho hay theo kinh nghiệm dân gian, rau chua lẻ là bài thuốc quý trị tiểu đường, đau nhức khớp, cao huyết áp. Nó thường mọc từ tháng 10 đến tháng Chạp. Có một thời gian dài nhiều người bỏ công đi tìm, nhưng bưng rổ không đi rồi bưng rổ không về, phàn nàn do vùng gò đồi phun thuốc cỏ cháy nên diệt hết rau chua lẻ. Lớp người lớn tuổi, đến mùa mưa ăn rau chua lẻ quen rồi; bữa ăn thiếu nó thì nhớ. “Biết rau chua lẻ mọc lại, tôi ra gò tìm nhổ cả rổ, chiều bưng qua nịnh ông già vợ. Thấy rổ rau chua lẻ, ổng mừng hơn cho cá thịt”, ông Long bày tỏ.

Nhớ quay quắt rau trời

Dọc quốc lộ 19C, đoạn từ xã Xuân Phước đến xã Sơn Định (huyện Sơn Hòa), hai bên đường, mùa này rau cải trời mọc nhiều trong rẫy sắn, mía. Nói về loại rau trời cho này, ông Bùi Văn Trí ở xã Sơn Định chia sẻ: Rau cải trời luộc chấm với mắm nêm đúng bài, nhưng nếu để quá lửa sẽ mất đi vị chua thơm như ý của nó. Sang hơn thì ăn kèm rau cải trời với thịt ba chỉ luộc xắt mỏng chấm với mắm nêm. Ba món khi ăn cùng, nhai chậm thì vị béo của thịt, vị mặn cay của mắm, vị thơm lẫn chút hương chua của cải trời thấm dần vào vị giác, lan tỏa trên đầu lưỡi. Rau cải trời đã từng là thức ăn chính dài ngày cho bộ đội ta trong những năm kháng chiến.

Ông Phan Văn Phúc cũng ở xã Sơn Định cho biết: Là công nhân đo đạc phóng tuyến, vừa rồi tôi vô xã Hòa Xuân Nam, TX Đông Hòa, thấy rau cải trời mọc nhiều ở khu vực dưới chân đèo Cả nên hái về luộc, chấm với mắm nêm dầm ớt cay, húp chén canh chua… đã miệng. Rau cải trời cũng có thể dùng nấu canh, ăn sống hoặc ngon hơn là xào với các loại thịt.

“Cải trời người dân quê xếp vào loại rau dại, vì mọc hoang ở bìa rừng, bờ suối, bờ ao... Mùa mưa ở vùng quê có hai loại rau dại thơm ngon nhất chính là chua lẻ và cải trời, đó là đặc sản trời ban. Tuy chưa có nhiều để đem ra chợ bán, nhưng hai loại rau dại này giúp người nông dân có bữa ăn ngon, giảm tiền chợ hàng ngày. Đội nón mang tơi đi nhổ rau chua lẻ, cải trời về cải thiện bữa ăn gia đình, người dân quê còn cảm nhận sự phóng khoáng, yên ả của thiên nhiên. Trên bước đường bôn ba xa quê, dẫu có thưởng thức sơn hào hải vị thì cải trời, rau chua lẻ vẫn là món ăn khiến tôi nhớ quay quắt”, ông Phúc nói.

Mùa mưa ở vùng quê có hai loại rau dại thơm ngon nhất chính là chua lẻ và cải trời, đó là đặc sản trời ban. Tuy chưa có nhiều để đem ra chợ bán, nhưng hai loại rau dại này giúp người nông dân có bữa ăn ngon, giảm chi phí tiền chợ hàng ngày.

Ông Phan Văn Phúc ở xã Sơn Định, huyện Sơn Hòa

MẠNH LÊ TRÂM