Công sức hàng thập niên của Abramovich 'đổ sông đổ bể'

Tháng trước, khi quân đội Nga đang áp sát biên giới Ukraine, đại sứ Mỹ tại Israel đã nhận được lời kêu gọi không trừng phạt ông Roman Abramovich từ lãnh đạo các tổ chức văn hóa, giáo dục y tế, và cả từ giáo sĩ Do Thái trưởng. Lý do là ông Abramovich là một nhà tài trợ lớn, việc trừng phạt ông có thể ảnh hưởng xấu đến Israel và thế giới Do Thái, theo New York Times.

Lời kêu gọi trên phản ánh nỗ lực phi thường mà ông Abramovich, 55 tuổi, đã thực hiện trong hai thập niên qua nhằm đạt được vị thế bên ngoài nước Nga với đòn bẩy là khối tài sản "kếch xù" của mình.

Ông mua đội bóng Chelsea, sở hữu những ngôi nhà sang trọng ở New York, London, Tel Aviv, St. Barts (Pháp), và Aspen (Mỹ) cũng như sưu tập các kiệt tác và đóng góp cho các tổ chức nghệ thuật khắp nơi trên thế giới.

Tuy nhiên, điều đó đã không giúp ông thoát khỏi danh sách trừng phạt của một số nước phương Tây vì cuộc tấn công của Nga ở Ukraine.

Ông Abramovich trong một cuộc diễu hành ở London vào năm 2005 sau khi Chelsea vô địch Ngoại hạng Anh lần đầu tiên sau nửa thế kỷ. Ảnh: AFP.

Xây dựng vị thế ở phương Tây

Cuối những năm 1980 khi nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev mở ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp tư nhân, ông Abramovich lao vào kinh doanh bất cứ thứ gì có thể, gồm búp bê, chocolate, thuốc lá, vịt đồ chơi và lốp ôtô.

Bước ngoặt của ông diễn ra vào giữa những năm 1990 sau khi Liên Xô tan rã. Ông và một đối tác đã thuyết phục được chính phủ Nga bán cho công ty dầu khí nhà nước Sibneft với giá khoảng 200 triệu USD. Năm 2005, ông bán lại cổ phần của mình cho chính phủ với giá 11,9 tỷ USD. Tiếp theo đó là nhiều thương vụ khác, bao gồm việc thành lập gã khổng lồ trong ngành nhôm Rusal. Nhiều thương vụ có dính líu đến nhà nước Nga, và một số thương vụ kết thúc trong các cuộc kiện tụng.

Sau khi nhậm chức tổng thống vào năm 2000, ông Putin nhanh chóng siết chặt kiểm soát đối với các doanh nhân đã thu lợi từ quá trình tư nhân hóa. Ông Abramovich là một trong số ít các tỷ phú đời đầu vẫn giữ mối quan hệ thân cận với Tổng thống Putin.

Khi ông Putin đang củng cố quyền lực, Abramovich đã giữ chức thống đốc Chukotka, một tỉnh hoang vắng nằm ở đông bắc nước Nga, giai đoạn 2001-2008.

Tổng thống Nga Vladimir V. Putin và ông Abramovich vào năm 2005. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, giống như các nhà tài phiệt khác cảnh giác với quyền lực của tân tổng thống, ông Abramovich cũng bắt đầu tìm kiếm chỗ đứng bên ngoài nước Nga.

Mùa xuân năm 2003, ông Abramovich chứng kiến tiền đạo huyền thoại người Brazil, Ronaldo, lập một cú hat-trick mang về chiến thắng cho Real Madrid ở Manchester, Anh. Dù trước đó chưa từng thể hiện, đêm hôm ấy, ông đã say mê môn thể thao này.

Ông Abramovich tìm mua đội bóng ở Tây Ban Nha và Italy trước khi chuyển đến Anh, và sau cùng đã chọn được Chelsea. Thương vụ trị giá 180 triệu USD diễn ra một cách nhanh chóng và thầm lặng đã thay đổi số phận của câu lạc bộ.

Chỉ trong hai năm kể từ khi thuộc sở hữu của Abramovich, Chelsea đã vô địch giải Ngoại hạng Anh lần đầu tiên sau nửa thế kỷ, và đội bóng này giành thêm bốn chức vô địch nữa cho đến nay. Trong thời gian chăm lo cho đội bóng ở London, ông Abramovich đã gặp và kết hôn với người vợ thứ ba, Dasha Zhukova, con gái của một ông trùm dầu mỏ người Nga.

Năm 2011, ông mua một dinh thự 15 phòng ngủ gần Cung điện Kensington với giá được báo cáo hơn 140 triệu USD.

Sau đó, ông chuyển hướng đến Manhattan vào năm 2014, chi 78 triệu USD cho ba căn nhà phố liền kề tại khu dân cư Upper East Side và có kế hoạch hợp nhất chúng thành một dinh thự. Kế hoạch của ông được chính quyền thành phố chấp thuận, một phần là vì ông đã chi gần 29 triệu USD để mua thêm căn nhà thứ tư, và điều chỉnh lại kế hoạch của mình.

Ông Abramovich đã mua bốn căn nhà phố liền kề ở khu dân cư giàu có Upper East Side tại Manhattan, thành phố New York. Ảnh: Brendan Mcdermid/Reuters.

Năm 2008, Zhukova và Abramovich thành lập Garage, một trung tâm nghệ thuật đương đại ở Moscow. Abramovich cũng tham gia hội đồng quản trị của nhà hát Bolshoi. Ông bắt đầu xây dựng danh tiếng của mình như là một trong những người chi tiêu nhiều nhất trong giới nghệ thuật. Vị tỷ phú đã chi gần 120 triệu USD tại các cuộc đấu giá trong cùng một tuần để sở hữu được các tác phẩm của những nghệ sĩ tên tuổi.

Dù hiếm khi trả lời phỏng vấn, ông Abramovich thường xuyên chụp ảnh bên cạnh những người giàu có và nổi tiếng tại các sự kiện thời trang trên khắp thế giới. Những bữa tiệc mừng năm mới của ông tại bất động sản trên đảo St. Barts (Pháp) trở thành đề tài hấp dẫn cho giới truyền thông.

Ông Abramovich đã kết hôn với Dasha Zhukova, người cùng ông thành lập trung tâm nghệ thuật Garage ở Moscow. Ảnh: Team Boyko/Getty Images.

Không tránh khỏi liên lụy

Với hai siêu du thuyền, nhiều xe thể thao mang thương hiệu Ferrari, Porsche, Aston Martin, và một máy bay riêng dòng Boeing Dreamliner 787, Abramovich thu hút sự chú ý của công chúng mỗi lần ông xuất hiện.

Tuy nhiên, sau khi Moscow tấn công Ukraine, vị thế mà ông Abramovich cũng như những nhà tài phiệt Nga khác dày công xây dựng tại phương Tây đang trên bờ vực sụp đổ. Hôm 10/3, Abramovich bị đưa vào danh sách trừng phạt của chính phủ Anh vì có quan hệ mật thiết với Tổng thống Vladimir Putin.

Ông Abramovich, người có tài sản ước tính trị giá hơn 13 tỷ USD, bị cấm nhập cảnh vào Anh hoặc có bất kỳ hoạt động kinh doanh nào tại nước này. Lệnh trừng phạt đã làm gián đoạn kế hoạch bán Chelsea cũng như cấm đội bóng bán vé vào xem các trận đấu. Abramovich thậm chí không thể thanh toán hóa đơn tiền điện cho căn dinh thự của mình ở London.

Chính phủ Anh nói rằng doanh nhân này đã thu lợi từ các giao dịch với chính phủ Nga và các khoản giảm thuế đặc biệt. Họ cũng ngụ ý công ty thép mà ông Abramovich kiểm soát có thể đóng góp vào cuộc chiến chống Ukraine với việc cung cấp thép cho xe tăng Nga. Công ty Evraz phủ nhận cáo buộc này.

Hôm 11/3, Canada công bố các biện pháp trừng phạt đối với ông Abramovich. Mỹ, ít nhất là cho đến nay, chưa áp lệnh trừng phạt đối với vị tỷ phú.

Ông Abramovich trong một chuyến đi vào năm 1999 đến Chukotka - tỉnh hoang vắng ở đông bắc nước Nga. Ảnh: Victor Vasenin/Kommersant.

Nhìn về Israel

Ông Abramovich đã rất khó khăn bởi sự kỳ thị từ phương Tây về mối quan hệ giữa ông với Tổng thống Putin. Vì vậy, ông đã nhìn về Israel - đất nước cho phép ông nhập tịch vì là một người Do Thái.

Hiện ông sở hữu các dinh thự ở Tel Aviv và thành phố biển Herzliya. Tờ báo Haaretz xếp ông vào danh sách những người giàu nhất tại nước này. Ông đã quyên góp 30 triệu USD cho Đại học Tel Aviv vào năm 2015, và kể từ đó đã quyên tặng hàng chục triệu USD cho Trung tâm Y tế Sheba gần Tel Aviv, theo một quan chức y tế.

Abramovich cũng quyên góp hơn 100 triệu USD cho một tổ chức định cư của Israel. Một cuộc điều tra vào năm ngoái của BBC tiếng Ả Rập cho thấy các công ty do ông Abramovich kiểm soát đã chuyển số tiền đó cho City of David Foundation. Tổ chức này mua tài sản của người Palestine và chuyển người Do Thái đến định cư như một phần của nỗ lực củng cố yêu sách chủ quyền của Israel.

Tháng 11/2021, Tổng thống Isaac Herzog của Israel đã bay đến London để khai mạc triển lãm về cuộc diệt chủng người Do Thái Holocaust do ông Abramovich tài trợ tại Bảo tàng Chiến tranh Đế quốc.

Ông Abramovich trong chuyến thăm Bức tường Than Khóc ở thành phố cổ Jerusalem vào tháng 2/2006. Ảnh: Orel Cohen/AFP.

Khi xuất hiện tin về thư kêu gọi Mỹ không trừng phạt ông Abramovich, Dani Dayan, chủ tịch khu tưởng niệm nạn nhân Holocaust Yad Vashem ủng hộ lời kêu gọi trên. Tuy nhiên, sau khi Anh áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Abramovich, Yad Vashem cho biết họ đang đình chỉ mối quan hệ đối tác chiến lược với vị tỷ phú.

Abramovich và bà Zhukova ly hôn vào năm 2019. Hôm 10/3, Zhukova có phát ngôn thể hiện sự xa cách với chồng cũ hơn khi lên tiếng chỉ trích cuộc tấn công của Nga ở Ukraine. “Là một người sinh ra ở Nga, tôi lên án một cách dứt khoát những hành động gây chiến này, và sẽ đoàn kết với người dân Ukraine".

Nguyễn Thanh Hải

Theo New York Times