Con người thế kỷ 21 đã tiến hóa thành chủng loài mới

Ảnh minh họa. Nguồn: The Street.

Đã đến lúc chúng ta tìm hiểu về từ khóa thứ ba được dùng để mô tả loài người hiện đại, đó là Homo ludens. Nhà sử học, triết gia người Hà Lan Johan Huizinga đã đặt ra thuật ngữ này để phản ánh ý tưởng rằng vui chơi, hưởng thụ chính là nền tảng của mọi hoạt động và tương tác của con người trong suốt lịch sử nhân loại.

Vào thời kỳ trước khi điện thoại thông minh, máy tính và thiết bị chơi trò chơi điện tử xuất hiện, thậm chí là trong thời kỳ tiền sử, khi không bận rộn với việc săn bắn và sinh tồn, con người rất thích vui chơi. Trong các bức tranh hang động được vẽ vào thời điểm tiền sử là hình ảnh con người đang nhảy múa và chơi một số trò chơi với những tấm da khoác trên mình.

Để tránh xảy ra xung đột trong quá trình chơi, vì khi đó, không ai cảm thấy rằng mình bị đối xử một cách thiếu công bằng, việc tạo ra các quy tắc nhằm tìm kiếm niềm vui trong các trò chơi chính là cơ sở để tạo ra những quy định và luật lệ cần thiết cho xã hội. Khi những lời hứa về tuân thủ quy tắc khi chơi đã trở thành một phần của văn hóa nhân loại, con người bắt đầu giao hẹn với nhau về các quy tắc cần phải tuân theo khi đi săn, hoặc cách phân chia chiến lợi phẩm của cuộc đi săn.

Ngoài ra các cộng đồng khác nhau có những quy định khác nhau về việc ai làm gì, làm khi nào và ở đâu trong khi chơi. Theo thời gian, những khác biệt này đã giúp hình thành nên những nền văn hóa khác nhau, cùng với đó, tạo ra những xã hội đa dạng trên thế giới. Tóm lại, con người bẩm sinh đã thích chơi trò chơi và đặt ra các quy tắc để có thể tận hưởng trò chơi một cách vui vẻ hơn. Ngược lại, những quy tắc này trở thành nền tảng của một xã hội pháp chế, quy định cũng như văn hóa trong các xã hội.

Chúng ta cũng có thể quan sát thấy một quá trình tương tự trong lịch sử hình thành của metaverse. Trong số bốn loại metaverse - thế giới thực tế tăng cường, thế giới ghi nhật ký kỹ thuật số, thế giới phản chiếu và thế giới ảo - thế giới ảo xuất hiện đầu tiên và có tốc độ phát triển nhanh nhất cả về tính đa dạng cũng như quy mô.

Trò chơi trực tuyến vừa là khởi nguồn, vừa là ví dụ tiêu biểu của thế giới ảo trong metaverse. Loài người yêu thích trò chơi, Homo ludens, bắt đầu khám phá trò chơi trực tuyến bằng các công cụ yêu thích của mình như máy tính, Internet hay điện thoại thông minh, văn hóa trò chơi trực tuyến đã lan rộng khắp metaverse.

Trong quá trình tạo ra thế giới ảo và những dạng thức khác của metaverse, con người đã tiến hóa thành một chủng loài mới. Trong metaverse được Homo ludens kiến tạo, loài người đang trở thành Homo deus. Khái niệm về Homo deus bắt nguồn từ một cuốn sách cùng lên được xuất bản năm 2015 của Yuval Noah Harari, một giáo sư Khoa Lịch sử tại Đại học Hebrew của Jerusalem. Từ “deus” có nghĩa là “thần”. Do đó, Homo deus có thể được hiểu là “người cố gắng trở thành thần”.

Thế kỷ 21 là một giai đoạn đặc biệt trong lịch sử nhân loại. Có nhiều người chết vì ăn quá nhiều hoặc béo phì hơn là chết vì đói, và có nhiều người chết vì tuổi già hơn là do bệnh truyền nhiễm. Chưa từng có một thời kỳ nào như vậy trong suốt 200.000 năm lịch sử của Homo sapiens. Khi đã đạt được sự an toàn và thỏa mãn những nhu cầu cơ bản, loài người bắt đầu tìm kiếm những giá trị cao hơn: đó là cuộc sống và hạnh phúc vĩnh cửu. Dưới góc độ tôn giáo, đây là bờ cõi của các vị thần. Trên Trái đất thực, tôi không biết loài người có thể tận hưởng cuộc sống hạnh phúc vĩnh cửu này không, hay khi nào điều đó sẽ xảy ra.

Tuy nhiên, giấc mơ này đã và đang dần được hiện thực hóa trong metaverse. Metaverse được vận hành dựa trên những thế giới quan, sinh vật, tài nguyên và điều kiện môi trường do chính chúng ta thiết lập nên. Trong thế giới này, con người và các nhân vật AI do con người tạo ra tồn tại cùng nhau. Có thể thấy, một sân chơi dành cho Homo deus đã được xây dựng bên trong metaverse.

Kim Sang Kyun/ NXB Dân Trí & Gieo Books