Chuyện về người đưa công nghệ nuôi trồng nấm quý về quê hương
Anh Trần Ngọc Hưng (đứng giữa), Giám đốc Công ty TNHH Nấm thảo dược Thiên Hoàng Minh Khôi nhận giải thưởng “Thương hiệu - nhãn hiệu nổi tiếng” năm 2019. ẢNH: T.L
Được nuôi dưỡng trong môi trường kinh doanh và là chủ một quán cơm nổi tiếng, vì quá ấn tượng với những dược tính của nấm đông trùng hạ thảo nên anh Trần Ngọc Hưng quyết tâm đưa công nghệ nuôi cấy loại nấm này về Phú Yên. Công ty do anh thành lập đã nuôi trồng thành công nấm đông trùng hạ thảo Cordyceps Militaris trên giá thể gạo lứt, nhộng tằm và nuôi cấy thuần chay trên đậu nành. Sản phẩm có mặt tại nhiều tỉnh thành trong nước và đang nhắm đến một trong những thị trường khắt khe trên thế giới: Hoa Kỳ.
Tâm huyết với dược liệu
Một ngày cách đây 5 năm, anh Hưng tham quan Trung tâm Nghiên cứu và phát triển nấm thuộc Viện Di truyền nông nghiệp. Anh đến nơi này qua sự kết nối của một người quen đam mê khoa học công nghệ và có bạn là tiến sĩ ở Mỹ, nghiên cứu nấm đông trùng hạ thảo. Tham quan phòng nuôi cấy và được biết một trong những dược tính tuyệt vời của nấm đông trùng hạ thảo là ức chế sự phát triển của một số loại tế bào ung thư, ông chủ quán cơm gà Thiên Hương mê mẩn. Trở về Phú Yên, anh khao khát có được công nghệ này để sản xuất một loại dược liệu tốt cho sức khỏe, phục vụ chính mình, gia đình và cộng đồng. “Tôi rất tâm đắc với giá trị về sức khỏe của sản phẩm này. Vào thời điểm đó, công nghệ nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo còn khá mới”, anh Hưng nhớ lại.
Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để Trung tâm Nghiên cứu và phát triển nấm thuộc Viện Di truyền nông nghiệp đồng ý chuyển giao công nghệ?
May sao, mong muốn của anh Hưng đã nhận sự hồi đáp từ viện. Năm sau, hợp đồng chuyển giao công nghệ nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo được ký kết. Anh Hưng không tiết lộ giá trị của bản hợp đồng, nhưng con số chắc chắn không nhỏ. Đó là chưa kể mặt bằng, chi phí mua máy móc, vật tư… Quyết tâm biến ước mơ nuôi cấy đông trùng hạ thảo ngay tại Phú Yên thành hiện thực, anh Hưng tuyển một kỹ sư công nghệ sinh học và chuẩn bị mọi thứ đâu vào đấy. Viện Di truyền nông nghiệp cử một tiến sĩ đến Phú Yên chuyển giao công nghệ nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo cho công ty của anh Hưng.
Năm 2018, mẻ nấm đầu tiên nhú lên trong phòng nuôi. “Mỗi ngày nhìn nấm phát triển, tôi phấn chấn vô cùng. Đó là động lực để tôi tiếp tục cố gắng trên lĩnh vực hãy còn mới mẻ khi đó”, anh Hưng thổ lộ.
Để có sản phẩm đông trùng hạ thảo chất lượng, quá trình nuôi cấy phải đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe, từ khâu tiệt trùng cho đến nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng trong phòng nuôi. “Sản xuất đông trùng hạ thảo phải theo quy trình, đúng ngày đúng tháng là thu hoạch, không thể can thiệp vào để nấm lên nhiều, lên nhanh. Chất lượng nấm phụ thuộc vào giống. Tôi mua giống từ Nhật về, phân lập và bảo quản để từ đó nuôi cấy”, anh Hưng cho biết.
Kiểm tra nấm đông trùng hạ thảo trong phòng nuôi (ảnh lớn). Nấm đông trùng hạ thảo phát triển trong hộp cơ chất, tại phòng nuôi (ảnh nhỏ). Ảnh: YÊN LAN - HÀ TRUNG HIẾU
Từ cao nguyên xa xôi đến… phòng nuôi cấy
Trong tự nhiên, đông trùng hạ thảo là kết quả cộng sinh giữa một loài nấm túi có tên Cordyceps Sinensis và ấu trùng sâu non thuộc chi Hepialus. Vào mùa đông, nấm ký sinh trên thân sâu non. Đến mùa hè, khi sâu non chết, nấm túi Cordyceps Sinensis mọc ra từ thân sâu, vươn lên như một ngọn cỏ nên được gọi là đông trùng hạ thảo.
Từ xa xưa, đông trùng hạ thảo được xem là dược liệu quý giúp người sử dụng nâng cao sức khỏe, phòng ngừa một số bệnh tật. Sau này, theo các nghiên cứu khoa học, trong đông trùng hạ thảo có chứa 17 loại axit amin thiết yếu, các vitamin như B1, B2, B12 và K, các hoạt chất đáng quý như ordycepin, adenosine, carbohydrate, monosaccharide, sterol, polysaccharide, oligosaccharide, nucleoside… Dược liệu này giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại tế bào ung thư, chống đông máu cục bộ nhờ hoạt chất adenosine dồi dào, bảo vệ chức năng gan, thận, phổi, tăng cường sức khỏe sinh lý… Có nhiều dược tính nhưng đông trùng hạ thảo cũng là thứ cần kiêng đối với những người chuẩn bị phẫu thuật hoặc đang có vết thương hở; trẻ em và phụ nữ mang thai; những người dị ứng với các thành phần có trong loại nấm này.
Do chỉ phát triển trong một mùa, ở một số vùng nhất định, trong đó đông trùng hạ thảo Tây Tạng có hàm lượng dược chất ở mức cao nhất nên giá vô cùng đắt đỏ. Đông trùng hạ thảo tự nhiên có nguồn gốc từ Tây Tạng giá lên đến hàng tỉ đồng một ký khô.
Nhận thấy giá trị của loại dược liệu quý này, nhiều nước đã nghiên cứu và nuôi cấy thành công đông trùng hạ thảo, trong đó chủng nấm Cordycep Militaris nuôi trên giá thể gạo lứt, nhộng tằm... được đánh giá cao về dược tính, khoáng chất vi lượng. Giá của đông trùng hạ thảo nhân tạo cũng khá vừa phải so với thu nhập của đa số người tiêu dùng.
Cho từng mẻ nấm
Trong phòng nuôi có sức chứa 40.000 hộp nấm của Công ty TNHH Nấm thảo dược Thiên Hoàng Minh Khôi (phường 5, TP Tuy Hòa), vô số sợi nấm vàng ươm vươn mình trong hộp, trông thích vô cùng. Theo kỹ sư công nghệ sinh học Hà Trung Hiếu, quy trình nuôi cấy nấm qua rất nhiều công đoạn, riêng phần test giống mất khoảng một tháng. “Phải biết giống có tốt hay không thì mới đưa vào sản xuất”, anh Hiếu cho biết.
Kỹ sư chọn những cây nấm tốt để phân lập giống, sau đó sàng lọc rồi tăng sinh giống để cấy vào giá thể - một hỗn hợp dung dịch chiết xuất từ nước dừa, nhộng tằm, gạo lứt và một số vi chất khác - đựng trong hộp cơ chất đã được hấp tiệt trùng từ 2-2,5 tiếng, để nguội. Việc cấy giống được thực hiện trong tủ an toàn sinh học để giảm đến mức tối đa nguy cơ nhiễm khuẩn.
Sau khi cấy giống vào, các hộp cơ chất được chuyển đến phòng tối - nơi có nhiệt độ, độ ẩm thích hợp, ủ tại đó từ 5-10 ngày. Đến lúc các sợi nấm xuất hiện, bao phủ khắp bề mặt sinh khối, các hộp cơ chất được chuyển đến phòng chiếu sáng và được kích thích để tạo quả thể. Phòng nuôi có nhiệt độ từ 20-230C, độ ẩm từ 80-90%, ánh sáng khoảng 700 Lux. Chừng 7-10 ngày sau, trong các hộp nhựa tròn, vô số sợi nấm màu vàng nhạt hăm hở vươn lên.
Hơn một tháng sau, khi ngọn nấm chuyển dần sang màu vàng sậm so với phần thân là đến lúc thu hoạch.
Để bảo quản, người ta tách ẩm ra khỏi nấm bằng kỹ thuật sấy thăng hoa. Nấm được đưa vào thiết bị làm lạnh để nước trong sản phẩm đông thành đá, sau đó làm nóng đột ngột để nước đang ở dạng rắn chuyển sang dạng hơi. Áp dụng kỹ thuật này, dược tính trong nấm được giữ lại.
Các nghiên cứu cho thấy, nấm được nuôi trồng trong phòng thí nghiệm vẫn có hoạt chất cordycepin có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, hoạt chất adenosine giúp bảo vệ tim mạch…
Công ty TNHH Nấm thảo dược Thiên Hoàng Minh Khôi của anh Trần Ngọc Hưng đã nuôi trồng thành công nấm đông trùng hạ thảo Cordyceps Militaris trên giá thể gạo lứt, nhộng tằm và nuôi cấy thuần chay trên đậu nành. Sản phẩm đã có mặt tại nhiều tỉnh thành trong nước; hai thị trường lớn là TP Hồ Chí Minh và Hà Nội. Năm 2019, thương hiệu Đông trùng hạ thảo Thiên Hoàng Minh Khôi vào top 30 thương hiệu uy tín trong cả nước. Cũng trong năm đó, công ty được trao giải thưởng “Thương hiệu - nhãn hiệu nổi tiếng”. Đây là sự khích lệ lớn đối với doanh nhân Trần Ngọc Hưng - người tâm huyết với dòng sản phẩm mang lại sức khỏe cho cộng đồng. Hiện công ty của anh đang làm thủ tục để đưa sản phẩm vào một trong những thị trường khắt khe trên thế giới: Hoa Kỳ.
Đặc biệt, dự án Ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong nhân giống dạng dịch thể để nuôi trồng nấm đông trùng hạ thảo Cordyceps Militaris tạo nguồn sản phẩm chất lượng cao phục vụ chế biến thực phẩm chức năng trên địa bàn tỉnh Phú Yên của Công ty TNHH Nấm thảo dược Thiên Hoàng Minh Khôi có tên trong danh sách phê duyệt kinh phí dự án do trung ương quản lý, thuộc chương trình Hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi. Dự án bắt đầu thực hiện từ năm 2022.
Anh Trần Ngọc Hưng, Giám đốc Công ty TNHH Nấm thảo dược Thiên Hoàng Minh Khôi, nói rất giản dị: “Điều tôi hạnh phúc là sản phẩm này mang lại sức khỏe cho cộng đồng. Có sức khỏe thì có năng lượng làm được rất nhiều việc”.
