Chuyên gia: Đấu thầu vàng chỉ là giải pháp tình thế, mấu chốt phải cho nhập khẩu vàng

Ngày 17/4, trao đổi với báo chí bên lề Hội thảo khoa học quốc gia Kinh tế Việt Nam năm 2023 và triển vọng năm 2024: Thúc đẩy tổng cầu để tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh mới, GS.Trần Thọ Đạt, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và đào tạo, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng nếu Nhà nước cung ứng lượng vàng dự trữ để đấu thầu sẽ không phải là lượng lớn.

Theo ông Đạt, hiện nay, dự trữ vàng của Việt Nam chiếm khoảng 0,68% tổng dự trữ ngoại hối, nếu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tổ chức đấu thầu cung ứng vàng miếng có thể xuất được 2-3 tấn vàng, quỹ dự trữ vàng giảm xuống 0,5% là mức không thể giảm hơn được nữa. Tuy nhiên, theo con số thống kê từ Hiệp hội Kinh doanh vàng quốc tế, khối lượng giao dịch vàng tại thị trường Việt Nam khoảng 40 tấn/năm. Do đó, con số cung ứng ra thị trường không phải lớn nhưng cũng có tác động vào thị trường, sẽ giảm bớt mất cân đối cung-cầu.

Ngân hàng Nhà nước dự kiến đấu thầu vàng miếng để tăng cung cho thị trường.

“Có thể qua vài lần đấu thầu, giá vàng sẽ hạ nhiệt, như vậy NHNN sẽ không cần phải áp dụng biện pháp đấu thầu để điều tiết thị trường nữa, chỉ cần cơ chế cấp hạn ngạch nhập khẩu đối với thị trường để doanh nghiệp kinh doanh vàng có nguồn nguyên liệu sản xuất, kinh doanh", ông Đạt nói.

Tuy nhiên, theo quan sát của chuyên gia này, hiện nay, giá vàng nhẫn (vàng 4 số 9) vẫn tăng đều theo giá vàng thế giới, nhưng vàng SJC chậm lại, thậm chí có xu hướng giảm và giảm sự chênh lệch với giá vàng thế giới, hiện nay chỉ còn chênh lệch 5-7 triệu.

“NHNN thể hiện quan điểm tăng cung và không độc quyền vàng miếng nữa. Như vậy đã có sự cải thiện chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới”, ông Đạt nhận định.

Cũng tại diễn đàn thị trường tài chính 2024 tổ chức mới đây, bình luận về động thái đấu thầu vàng miếng của NHNN, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho rằng, đấu thầu vàng không phải là chuyện mới. Năm 2013, NHNN đã tổ chức 76 phiên đấu thầu vàng, cung ứng gần 70 tấn vàng ra thị trường.

"Tôi cho rằng, lần này, NHNN cũng đang cho vận hành nghiệp vụ này trở lại nhằm tăng tính công khai, minh bạch và tăng nguồn cung vàng trong nền kinh tế Việt Nam để qua đó giảm chênh lệch giá giữa trong nước và quốc tế cũng như chênh lệch giữa giá vàng SJC với giá vàng của các thương hiệu khác”, ông Lực nói.

Dù vậy, ông Lực cho rằng, cơ quan quản lý vẫn phải cho phép nhập khẩu một lượng vàng nhất định vì nguồn vàng sản xuất trong nước không nhiều. Tuy nhiên, khối lượng nhập khẩu là bao nhiêu thì các cơ quan quản lý và các bộ ngành có liên quan sẽ phải tính toán để phù hợp với thời điểm hiện tại. Phải làm sao vừa kiểm soát cung cầu, vừa đảm bảo dự trữ ngoại hối của Việt Nam, qua đó góp vào ổn định tỷ giá, kinh tế vĩ mô.

Theo dự đoán của chuyên gia này, NHNN đã có các phương án can thiệp thị trường vàng, vấn đề còn lại chỉ là triển khai thực hiện. Với các giải pháp can thiệp thời gian tới, thị trường vàng sẽ dần ồn định.

Đấu thầu vàng hiện nay có nhiều điểm khác với bối cảnh năm 2013. Cụ thể, thời điểm đó, tình hình vàng hóa nền kinh tế diễn ra khá cao do NHNN cho phép vay mượn bằng vàng, tức là các ngân hàng có thể huy động, thanh toán và cho vay bằng vàng.

Sau đó, Nghị định 24/2021/NĐ-CP ra đời và đã cơ bản hoàn thành sứ mệnh chống vàng hóa. Tuy nhiên, đến nay vẫn có một vấn đề chưa giải quyết được là quan hệ cung cầu chưa cân bằng. Chính vì vậy, Thủ tướng đã chỉ đạo NHNN cần phải sớm lấy lại cân bằng giữa quan hệ cung cầu về vàng và thu hẹp chênh lệch giá giữa vàng trong nước và vàng thế giới.

Liên quan tới đấu thầu vàng, TS Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia cho rằng việc đấu thầu vàng miếng chỉ là giải pháp có thể tạo ra tác động tâm lý trong ngắn hạn. Trong khi xóa bỏ chênh lệch giá vàng trong nước và vàng thế giới cần biện pháp thương mại, đó là giải pháp căn cơ và theo thông lệ quốc tế. Tức là sẽ cho phép các công ty đủ điều kiện được quyền xuất nhập khẩu vàng, dùng thuế, hải quan điện tử để quản lý.

Với những lo ngại về ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối, ông Nghĩa đánh giá ảnh hưởng không quá lớn. “Thực tế, vàng nhập lậu xảy ra thời gian qua cũng cần đến ngoại tệ. Hơn nữa, lượng ngoại tệ dùng để nhập khẩu vàng ước tính không lớn, chỉ khoảng 3 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với nhập khẩu xăng dầu hay các loại nguyên nhiên liệu khác. Vì vậy, không đáng ngại về vấn đề tỷ giá khi cho nhập khẩu vàng", chuyên gia này nêu quan điểm.

Về diễn biến giá vàng thế giới tăng kỷ lục, ông Nghĩa cho rằng, lý do chính là các ngân hàng trung ương dồn dập mua vào để tăng dự trữ. Trong bối cảnh đó, theo ông, NHNN lẽ ra nên nghiên cứu tăng mua vàng dự trữ hơn là đưa vàng ra bán đấu thầu. “Đây có thể là giải pháp tình thế ngắn hạn chứ không phải là biện pháp có tính căn cơ, dài hạn”, ông nhấn mạnh.

Cũng theo TS. Lê Xuân Nghĩa, việc đề cập đến vàng hóa là không cần thiết. “Chúng ta chỉ gọi là vàng hóa khi vàng đi vào hệ thống ngân hàng (vàng trở thành tiền gửi, cho vay). Trong khi đó, NHNN đã tách vàng ra khỏi hệ thống ngân hàng. Chúng ta đã cấm sử dụng vàng như phương tiện huy động và cho vay, nên vàng hóa đã kết thúc. Kể cả dùng vàng để mua bất động sản, đó cũng không gọi là vàng hóa", ông nói.

Vấn đề chênh lệch giá vàng SJC và giá vàng thế giới, vị chuyên gia cho rằng từ khi Nghị định 24/2012/NĐ-CP ra đời đến nay, nguồn cung vàng bị cắt đứt, doanh nghiệp không được phép nhập khẩu vàng, trong khi nhu cầu trong nước vẫn cao dẫn đến mất cân bằng cung cầu. Để bù đắp lại sự mất cân bằng đó thì một là buôn lậu, hai là tăng giá vàng trong nước lên.

Ông Nghĩa cho biết, trên thế giới chỉ còn mỗi Việt Nam là ngân hàng trung ương độc quyền xuất nhập khẩu vàng miếng, vì vậy cần xóa bỏ sự độc quyền này.

Thanh Hoa