Cách ứng xử với di sản

Theo hình ảnh được người dân thôn Cẩm Bào ghi lại, ba khối bia đá cùng chân bia, 2 rùa đá ngổn ngang lẫn vỏ bao xi măng, vật liệu xây dựng tại góc vườn trước Tam Bảo, Di tích Quốc gia chùa Cẩm Bào. Khi chúng tôi có mặt tại đây ngày 4.4, tình trạng vẫn như phản ánh.

Bia Phúc Thái nguyên niên (1643)

Hiện trạng đặt để bia đá, rùa đá ngổn ngang tại góc vườn được Phó Chủ tịch UBND xã Cẩm Yên Nguyễn Thị Hảo giải thích, do thời gian qua nhiều hạng mục chùa Cẩm Bào bị xuống cấp nặng (tòa Tam Bảo bị dột nát, tam quan cũ bị mất do chiến tranh, cổng hiện có xây dựng chưa phù hợp), UBND huyện Thạch Thất đã làm tờ trình, hồ sơ đề nghị tu bổ chùa Cẩm Bào và đã được quyết định tu bổ trong thời gian từ 2019 - 2020.

“Đến năm 2021, công trình tu bổ chùa mới được thực hiện do thời gian trước đó bị ảnh hưởng của dịch Covid-19. Có thể trong quá trình thi công, những người thực hiện chưa tuân thủ đúng các bước nên mới có hiện tượng trên đây. Chúng tôi đã nhắc nhở, xếp gọn lại”, bà Nguyễn Thị Hảo cho biết.

Chùa Cẩm Bào có quy mô lớn, bố cục kiểu chữ công gồm tiền đường, nhà ống muống và thượng điện. Chùa được xếp hạng Di tích Nghệ thuật cấp Quốc gia theo Quyết định số 52/2001/QĐ-BVHTT ngày 28.12.2001 của Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).

Tài liệu lưu giữ tại UBND xã Cẩm Bào cho thấy, về niên đại xây dựng chùa Cẩm Bào "chưa tìm được tư liệu nhưng căn cứ vào tấm bia có niên đại Phúc Thái nguyên niên (1643) và các di vật khác như bệ tượng Phật, nhang án... có niên đại đầu thế kỷ XVII còn lại ở chùa, có thể khẳng định ít nhất vào thời gian này ngôi chùa đã hiện diện ở đây. Sau đó, vào các năm Chính Hòa thứ 24 (1698), Minh Mệnh thứ 10 (1829), ngôi chùa được tu bổ nhiều lần; trùng tu lớn nhất vào năm Tự Đức thứ 30 (1876)".

Tài liệu cũng ghi rõ, di tích chùa Cẩm Bào còn giữ được nhiều di vật quý và độc đáo của nền nghệ thuật dân gian xứ Đoài cổ, đặc biệt là hệ thống tượng tròn trên Phật điện, gồm 24 pho tượng được tạo tác từ gỗ và đất luyện. Các tượng có kích thước khá lớn với đường nét tạo tác tỉ mỉ, uyển chuyển, niên đại ra đời sớm. Ngoài ra chùa còn lưu giữ hệ thống bia đá, như: một tấm bia tứ diện lập năm Chính Hòa nhị thập tứ niên (1703), các nhang án hoa sen bằng gỗ, hương án, bệ tượng niên đại Hậu Lê và khối lượng lớn đồ tế tự khác làm từ các chất liệu đá, đồng, gỗ, giấy, vải, đất nung…

Trong các bia đá bị vứt ngổn ngang tại góc vườn có Hậu giáp bi ký, lập năm Minh Mạng thứ 5 (1824); bia Phúc Thái nguyên niên (1643). Bà Hảo cho biết: "Đã thấy số bia trên xuất hiện tại vị trí vườn chùa từ nhiều năm nay như vốn dĩ nó được đặt tại nơi này. Tuy nhiên, do chùa là di tích cấp quốc gia, nên nhiều lúc chúng tôi muốn lợp mái tôn bảo vệ các tấm bia hoặc che chắn thêm mà không thể tự làm được. Dự kiến sang tuần sau, chúng tôi sẽ gắn bia vào đúng vị trí trong khoảng vườn trước gian Tam Bảo như hiện trạng ban đầu".

Theo một số người dân xã Cẩm Yên, trước đây, tại nơi xuất hiện các tấm bia có một căn nhà ba gian, giữa có ban thờ, hai ông rùa hai bên, các bia xếp gắn ngay ngắn. Năm 2016, trụ trì chùa đã chuyển gian thờ xuống nhà dưới, bia đá và rùa đá vì thế vẫn ở lại góc vườn. Trụ trì chùa Cẩm Bào Thích Giác Hạnh thì thông tin, quá trình tu bổ, thợ đẩy bia ra để làm nhưng không xếp lắp lại cho nhà chùa, các vãi thì không thể bê hay xê dịch được, nên mới xảy ra hiện trạng ngổn ngang thế.

Nhà chùa cũng không xác định được thời gian xuất hiện các bia đá trong chùa hay nội dung ghi trên bia, tuy nhiên mong muốn lớn nhất là các tấm bia được xếp sắp lại ngay ngắn, đúng vị trí. Trưởng Phòng Quản lý di sản, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Phạm Thị Lan Anh cho biết, đang kiểm tra, xem xét để giải quyết dứt điểm tình trạng này.

Chùa Cẩm Bào là Di tích Nghệ thuật quốc gia. Thiết nghĩ các di vật tại đây cũng cần được hiểu đúng giá trị và gìn giữ, nhằm góp phần phát huy giá trị di tích.

Bài và ảnh: Hồng Hà