Bí ẩn quanh bản thảo thất lạc gần 80 năm của Céline

Một năm sau khi xuất hiện lại những bản thảo bị mất tích của Céline, ông Jean-Pierre Thibaudat, cựu nhà báo của tờ Libération, đã tiết lộ trên trang blog của mình rằng 6.000 tờ bản thảo của 2 cuốn tiểu thuyết Guerre (Chiến tranh) và Londre (London) đã được gia đình của chiến sĩ kháng chiến Yvon Morandat giữ trong nhiều năm.

Đây có thể là lời giải đáp cho bí ẩn khiến độc giả của Céline vò đầu bứt tai bấy lâu nay. Ngoài ra, những bản thảo bí ẩn này của Louis-Ferdinand Céline cho chúng ta biết thêm chút ít về nhà văn tai tiếng người Pháp.

Nguồn gốc bí ẩn

6.000 tờ bản thảo chưa được xuất bản của 2 cuốn tiểu thuyết Guerre và Londre đã biến mất từ năm 1944. Mãi tới tháng 8/2021, tờ Le Monde công bố thông tin về sự tồn tại của 2 tập bản thảo này, nhưng nguồn gốc của chúng vẫn là bí ẩn. Đã có một cuộc điều tra về hành vi “che giấu trộm cắp” nhưng sau đó đã khép lại mà không có thêm phát hiện mới nào.

Nhà báo Jean-Pierre Thibaudat đã giữ 6.000 tờ bản thảo trong suốt 15 năm. Ảnh: Nicolas Bove / AFP.

Sau phát hiện về bản thảo bí ẩn, Nhà xuất bản Gallimard đã cho phát hành tiểu thuyết Guerre vào tháng 5. Đến nay, khoảng 140.000 bản in đã được bán.

Ngày 10/8, nhà báo Jean-Pierre Thibaudat viết trên trang blog của mình rằng những trang viết Céline bỏ rơi đã được gia đình chiến sĩ Yvon Monrandat (1913-1972) lưu giữ.

Trong 15 năm, các bản thảo được Jean-Pierre Thibaudat, nhà phê bình kịch và cựu phóng viên tờ Libération, lưu giữ. Ông tuyên bố mình được một độc giả giấu tên tặng. Ông cho biết nhà văn người Pháp đã bỏ lại bản thảo khi chạy trốn khỏi Pháp để sang Đức vào tháng 6/1944. Những bản thảo này khi ấy đã được Yvon Morandat giữ.

Yvon Morandat là một trong 30 tình nguyện viên tham gia chiến đấu cùng tướng de Gaulle ở London, sau đó sang Pháp và đã ở trong căn hộ của Céline.

Jean-Pierre Tribaudat đã liên lạc được với con gái của Yvon Morandat là Caroline Lanciano-Morandat. Cô sợ cha mình sẽ bị gọi là kẻ trộm nhưng Jean-Pierre Tribaudat cho rằng lo sợ như thế là vô lý.

“Ông ấy trộm mớ bản thảo đó để làm gì chứ? Ngược lại thì đúng hơn. Ông ấy lưu giữ những bản thảo ấy như một cử chỉ hào phóng, lịch sự. Khi ông liên lạc với Céline để trả lại bản thảo, nhà văn đã từ chối.

Với một người cực hữu và bài Do Thái như Céline, ông không chấp nhận được quan điểm rằng một người đàn ông như Morandat đã giữ những bản thảo ấy thì chúng phải bị tiêu hủy. Đó là những gì Céline đã viết trong các bức thư, viết như thể để khẳng định vị trí nạn nhân mà ông ta níu chặt lấy”, Tribaudat xác nhận.

Nhà văn Louis-Ferdinand Céline. Ảnh: Agence Meurisse / Bibliothèque nationale de France / Alamy.

Tác phẩm gây chấn động

Theo đội ngũ Nhà xuất bản Gallimard, các chủ đề trong sách của Céline là “chiến tranh, cái chết và tình dục”. Đó là những chủ đề duy nhất, đó là sự thù ghét.

Ngay từ những trang đầu tiên, độc giả bị đặt trong thế nằm dài cùng những cái xác. Nhân vật chính - ý thức của câu chuyện - là một người lính, tai dính máu và đất, đầu ong ong vì tiếng bom, băn khoăn không biết liệu cánh tay bị thương của mình có còn gắn với cơ thể. Nhân vật chính lang thang qua cánh đồng chết, tuyệt vọng kiếm tìm những đồng đội thiện chiến. Céline đi sâu vào mô tả trực diện nỗi kinh hoàng của chiến tranh với không một chút mơ hồ, tuy nhiên, ông không viết tới sự giác ngộ mãnh liệt về sự kinh hoàng của cuộc Đại Chiến ấy.

Phần lớn Guerre không viết về chiến tranh và về hậu phương quân sự, dành cho nhân vật Ferdinand, chàng lính hồi phục trong bệnh viện, bao quanh bởi những thương binh đau khổ và sắp chết, một cô gái điếm và một nữ y tá. Tác phẩm cũng khai thác về xu hướng si mê phụ nữ Mỹ của đàn ông thượng lưu Pháp, tương tự như trong phim Breathless của đạo diễn Jean-Luc Godard

Cuốn tiểu thuyết một lần nữa làm dấy lên những tranh luận về cái thiện và cái ác ở tác phẩm của Céline cũng như ý nghĩa mà ông muốn truyền tải. Giới phê bình vẫn tranh cãi không biết liệu có thể tách rời những giá trị văn học ông đem lại khỏi chủ nghĩa bài Do Thái thấp hèn trong sách chính trị của ông hay không, và chúng ta nên phản ứng thế nào với toàn bộ kho tàng tác phẩm của ông. Đây là một phép ẩn dụ của Céline cho việc xã hội mới chinh phục xã hội cũ và cách cái cũ đáp trả cái mới.

Céline được các nhà văn khác nhau, từ Kurt Vonnegut đến Philip Roth, tôn kính vì một chủ nghĩa hiện thực tâm lý đặc trưng. Có vẻ Céline khai thác chủ nghĩa tự nhiên cấp tiến này, học hỏi từ Émile Zola - thần tượng của Céline.

Tuy nhiên, khác với Zola, văn của Céline lột bỏ chủ nghĩa nhân văn khỏi chủ nghĩa tự nhiên; không có bất kỳ lời kêu gọi lòng thương hay mong muốn cải cách nào. Céline khẳng định những gì ông viết phản ánh cuộc sống.

Nhưng danh tiếng của Céline không thể tách rời khỏi số phận chính trị kỳ lạ của ông. Céline, tất nhiên, ngoài việc là một tiểu thuyết gia, một trong những người bài Do Thái độc ác nhất từng sống. Sự bạo lực của chủ nghĩa bài Do Thái trong các luận văn ông từng xuất bản khiến nhiều người nghi ngờ sự chân thành của ông, thậm chí có người nghĩ rằng có thể Céline đang viết một cách mỉa mai.

Chủ nghĩa bài Do Thái thường khá tách rời khỏi tác phẩm văn chương của ông. Tuy nhiên, bản thân mệnh đề cố hữu này cũng đáng ngờ. Sáng tác văn học thường không tách rời với tư tưởng đời thực như thế, nhất là khi các tác phẩm của Céline lại theo chủ nghĩa tự nhiên, phản ánh chân thực đến thô thiển, sống sượng cuộc sống.

Nhiều người cho rằng Guerre là tác phẩm quan trọng phải đọc để hiểu những gì Céline viết sau này, bao gồm những cuốn sách nhỏ tục tĩu được viết với sự thịnh nộ, căm thù kinh khiếp hướng tới người Do Thái.

Và nếu đúng là tác phẩm này (ngầm) phản ánh lại trải nghiệm của Céline, thì chiến tranh đã khiến nhà văn phát điên. Guerre cho ta thấy một ngòi bút nhiệt huyết đến hung bạo, đớn đau đến điên rồ của Céline.

Tác phẩm thất lạc thứ 2 của Céline, Londre sẽ được Nhà xuất bản Gallimard phát hành vào 13/10. Giới phê bình dự đoán tác phẩm này sẽ tiếp tục gây tranh cãi.

Minh Hùng