Bên hưởng lợi bất ngờ trong cạnh tranh kinh tế Mỹ - Trung

Nhập khẩu từ Mexico vào Mỹ đang tăng lên trong những tháng đầu năm 2024. Ảnh: AFP/TTXVN

Sản xuất ở Mexico rất hấp dẫn đối với các công ty gặp phải những khó khăn trong chuỗi cung ứng thời đại dịch hoặc muốn giảm sự phụ thuộc vào thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc trong bối cảnh bất ổn địa chính trị, theo kênh CNN (Mỹ) ngày 29/4.

Đó được gọi là hoạt động đưa chuỗi cung ứng về gần (nearshoring), tức là khi các công ty đưa cơ sở sản xuất đến gần thị trường nội địa hơn.

Theo Alberto Ramos, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu kinh tế Mỹ Latinh tại Goldman Sachs, khi hoạt động "nearshoring" tiếp tục diễn ra và chuỗi cung ứng toàn cầu được tổ chức lại, lĩnh vực sản xuất của Mexico có cơ hội thành công lâu dài.

Chuyên gia Ramos cho biết Mexico và Trung Quốc đã cạnh tranh để giành thị trường sản xuất của Mỹ trong nhiều năm, nhưng trong bối cảnh mối quan hệ Mỹ-Trung đang thay đổi, Mexico có vẻ đã sẵn sàng để vượt lên.

Theo tổ chức tài chính Morgan Stanley, Mexico đã vượt qua Trung Quốc để trở thành nước xuất khẩu hàng đầu sang Mỹ vào năm 2023. Những hoạt động xuất khẩu đó được thúc đẩy bởi ngành sản xuất, vốn chiếm 40% nền kinh tế Mexico.

Nhập khẩu của Mỹ từ Mexico tiếp tục tăng trong tháng 2 năm nay, theo dữ liệu thương mại ngày 4/4 do Bộ Thương mại Mỹ công bố. Trong khi đó, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ năm 2023 giảm 20% so với năm 2022.

Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai nói với CNN rằng chuỗi cung ứng đã khiến nền kinh tế Mỹ phụ thuộc quá mức vào nền kinh tế Trung Quốc trong quá khứ.

Lách thuế quan?

Trong bối cảnh địa chính trị và cạnh tranh đang thay đổi, các công ty Mỹ và Trung Quốc đều nhìn thấy tiềm năng trong sản xuất của Mexico: Chi phí lao động thấp, vị trí địa lý gần với thị trường Mỹ và thỏa thuận Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) - một hiệp định thương mại tự do được thành lập vào năm 2020 giúp thương mại ở Bắc Mỹ trở nên dễ dàng, tiết kiệm chi phí và hiệu quả hơn - đều là những yếu tố góp phần tạo nên sự bùng nổ tiềm năng.

Nhưng khi chính sách của Mỹ có ý định giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và “tạo ra khả năng phục hồi tốt hơn” về thương mại, thì việc di chuyển chuỗi cung ứng có thể khó khăn. Trên thực tế, nỗ lực rút lui khỏi nền kinh tế Trung Quốc của Mỹ có thể giúp Bắc Kinh tiếp cận các thị trường mới và tránh thuế quan của Mỹ.

Ô tô là mặt hàng xuất khẩu chính của Mexico và chúng minh họa phần lớn những gì đang xảy ra. Mexico là trung tâm toàn cầu của các nhà máy ô tô, có nhà máy của các công ty lớn hoạt động tại Mỹ, bao gồm General Motors, Ford, Stellantis và gần chục công ty khác.

Hầu như mọi nhà sản xuất ô tô của Mỹ đều phụ thuộc vào các bộ phận từ Mexico để chế tạo ô tô hoặc xe tải của mình, bởi vì những bộ phận đó có thể rẻ hơn đáng kể so với những bộ phận được sản xuất tại Mỹ.

Các hiệp định thương mại tự do như USMCA có nghĩa là các công ty ở Mỹ, Mexico và Canada phải đối mặt với ít rào cản hơn trong việc di chuyển, bán và mua các bộ phận trên khắp Bắc Mỹ. Năm 2018, Mỹ đã tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, khiến hàng hóa Trung Quốc vào thị trường Mỹ trở nên đắt đỏ hơn và gây khó khăn cho các công ty phụ thuộc vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc.

Hầu như mọi nhà sản xuất ô tô của Mỹ đều phụ thuộc vào các bộ phận từ Mexico để chế tạo ô tô. Ảnh: AFP/TTXVN

Ô tô cần hàng chục nghìn bộ phận, có thể được sản xuất ở bất kỳ nơi nào. Và trong khi lĩnh vực sản xuất của Mexico đang tăng xuất khẩu sang Mỹ, các công ty Trung Quốc có thể sử dụng Mexico như một con đường để tránh thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc, theo Xeneta, một nền tảng thông tin thị trường và định chuẩn cước vận tải đường biển.

Xuất khẩu container vận chuyển từ Trung Quốc sang Mexico đã tăng gần 60% trong tháng 1 năm nay so với một năm trước, theo Thống kê Thương mại Container do Xeneta phân tích. Peter Sand, nhà phân tích trưởng tại Xeneta, viết trong một báo cáo nghiên cứu gần đây rằng sự gia tăng xuất khẩu từ Trung Quốc sang Mexico cho thấy khả năng “các nhà nhập khẩu đang tìm cách lách thuế của Mỹ”.

Một báo cáo tháng 4 của Moody's Analytics cho biết, mặc dù Mexico đã tăng sản lượng sản xuất nhưng sản lượng có thể được thúc đẩy nhờ hàng hóa sản xuất bên ngoài nước này.

Theo các nhà phân tích rủi ro quốc gia của S&P Global Market Intelligence, Jose Enrique Sevilla-Macip và John Raines, sự gia tăng xuất khẩu của Mexico sang Mỹ “gần như tương xứng với sự tăng trưởng đồng thời và tương quan chặt chẽ trong nhập khẩu của Mexico từ Trung Quốc”.

Chuyên gia Ramos của Goldman lưu ý, có động cơ kinh tế để chuyển sản xuất sang Mexico để tránh thuế quan. Ông nói với CNN: “Đó là một cách để phá vỡ các mục tiêu chính sách đằng sau việc ban hành thuế quan”.

Sự thay đổi dần dần

Trong khi chuỗi cung ứng đang dịch chuyển, việc di dời nhà máy không phải lúc nào cũng đơn giản. Nó có thể cần sự đầu tư đáng kể, từ thời gian đến tiền bạc cho đến nhân lực. Tuy nhiên, các công ty đang tiến lên đang tạo ra những cơ hội lâu dài cho ngành sản xuất Mexico.

Christoffer Enemaerke, nhà quản lý danh mục đầu tư tại RBC, cho biết: “Mọi thứ đang bùng nổ ở Monterrey, một thành phố ở phía bắc Mexico. Chúng tôi đã gặp các công ty và chuyên gia trong ngành bất động sản và nhận được phản hồi rằng việc xây dựng các khu vực gần thị trường Mỹ có thể sẽ là động lực tăng trưởng trong nhiều năm cho Mexico".

Ví dụ, Tesla năm ngoái cho biết họ sẽ xây dựng một nhà máy mới ở Monterrey. Các nhà phân tích tại Morgan Stanley nhận thấy giá trị xuất khẩu của Mexico sang Mỹ sẽ tăng từ 455 tỷ USD lên khoảng 610 tỷ USD trong 5 năm tới.

Điều đó cũng khiến Mexico trở thành cơ sở hấp dẫn đối với nhiều công ty Trung Quốc. Nhà sản xuất xe điện BYD, đối thủ cạnh tranh toàn cầu với Tesla, đã công bố vào tháng 2/2024 kế hoạch mở rộng quy mô lớn ở Mexico. Mặc dù BYD hiện không bán ô tô tại thị trường Mỹ nhưng việc chuyển sang Mexico sẽ giúp công ty tiếp cận thị trường Mexico tốt hơn đồng thời chuẩn bị cho công ty có khả năng chuyển sang Mỹ.

Vũ Thanh/Báo Tin tức (Theo CNN)