Áp dụng công nghệ kiểm soát việc lợi dụng tờ khai luồng xanh để buôn lậu

Cơ quan hải quan thực hiện kiểm tra hàng hóa bằng máy soi trước đối với các lô hàng nhập khẩu (chưa mở tờ khai). Ảnh: Bình Dương.

Luồng xanh chiếm hơn 68%

Việc áp dụng quản lý rủi ro trong việc giải quyết thủ tục hải quan, kiểm tra giám sát hải quan trong những năm qua đã có những bước phát triển nhanh chóng. Các biện pháp khuyến khích các doanh nghiệp chấp hành tốt pháp luật, tăng cường kiểm tra, kiểm soát các đối tượng trọng điểm, hàng hóa có độ rủi ro cao được áp dụng đã hài hòa giữa yêu cầu tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu và đảm bảo yêu cầu quản lý nhà nước về hải quan; thúc đẩy việc thông quan nhanh hàng hóa; giảm thiểu các chi phí phát sinh cho cơ quan hải quan và doanh nghiệp.

Các biện pháp, kỹ thuật nghiệp vụ quản lý rủi ro ngày càng được chú trọng, từng bước phát triển có chiều sâu, được triển khai đồng bộ, thống nhất, đảm bảo vai trò xử lý phân luồng thông suốt 24/7, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu cho việc tự động hóa, điện tử hóa thủ tục hải quan.

Số liệu thống kê cho thấy, thời gian qua tỷ lệ các lô hàng phải kiểm tra hồ sơ, kiểm thực tế hàng hóa trong thực hiện thủ tục hải quan đã giảm đáng kể. Trung bình, toàn ngành Hải quan phát sinh khoảng 14 triệu tờ khai thì luồng xanh miễn kiểm tra chiếm tỷ lệ 68,35%, luồng vàng kiểm tra hồ sơ chiếm tỷ lệ 27,83%, luồng đỏ kiểm tra thực tế hàng hóa là 3,82%. Tỷ lệ này vẫn liên tục thay đổi qua các năm, theo hướng giảm số lượng tờ khai luồng đỏ và tăng luồng xanh nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tốt hơn.

Trên thực tế, thời gian thông quan cho tờ khai luồng xanh rất nhanh. Các công việc được thực hiện hoàn toàn thông qua Hệ thống thông quan tự động. Do đó, doanh nghiệp không phải đến cơ quan hải quan và có thể trực tiếp lấy hàng tại cảng, tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu.

Chính vì vậy, một số doanh nghiệp đã lợi dụng để thực hiện các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại. Các phương thức, thủ đoạn chủ yếu như: lợi dụng hệ thống phân luồng tự động, khi biết trước kết quả phân luồng xanh, doanh nghiệp có thể xếp thêm hoặc dỡ bớt hàng nhằm gian lận, hợp thức hóa gian lận hoặc trà trộn hàng lậu vào.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng lợi dụng việc được miễn kiểm tra hồ sơ, kiểm tra thực tế để làm giả hồ sơ, chứng từ; khai báo sai về tên hàng, chủng loại, xuất xứ, loại hình; không khai hoặc khai thiếu mã văn bản pháp quy đối với hàng hóa phải quản lý chuyên ngành; khai báo vào nhóm mặt hàng đơn giản, nằm ngoài danh mục quản lý chuyên ngành của các bộ, ngành…

Đánh giá lô hàng, doanh nghiệp trọng điểm

Sử dụng hệ thống camera để kiểm soát, đánh giá lô hàng. Ảnh minh họa

Qua công tác quản lý, lực lượng hải quan nhận thấy việc kiểm soát hoạt động lợi dụng tờ khai luồng xanh gặp nhiều khó khăn, trong khi các đối tượng buôn lậu thường xuyên thay đổi phương thức thủ đoạn tinh vi. Số lượng tờ khai được Hệ thống phân luồng xanh chiếm tỷ trọng lớn, trong khi đó nguồn lực, phương tiện, trang thiết bị để kiểm soát của cơ quan hải quan còn hạn chế.

Nhằm kiểm soát và ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm trong việc lợi dụng tờ khai luồng xanh để buôn lậu, gian lận thương mại, Tổng cục Hải quan đã và đang quyết liệt triển khai đồng bộ thống nhất các biện pháp nghiệp vụ có tính phân lớp quản lý để kiểm soát, ngăn ngừa, phát hiện kịp thời các gian lận của doanh nghiệp trong việc phân luồng.

Đó là, tăng cường thu thập thông tin nghiệp vụ, xây dựng hồ sơ rủi ro, hồ sơ tuyến trọng điểm về hàng hóa nhập khẩu trước khi hàng đến cảng và các dấu hiệu, tiêu chí đánh giá lô hàng rủi ro, tập trung phân tích thông tin E-manifest, lựa chọn soi chiếu trước thông quan để kịp thời, chủ động phát hiện các lô hàng vi phạm ngay khi cập cảng.

Bên cạnh đó, cơ quan hải quan kiểm tra không xâm nhập bằng soi chiếu trước khi thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhập khẩu tại cửa khẩu nhập; soi chiếu đối với hàng hóa xuất khẩu sau khi đã thông quan tại cửa khẩu xuất; kiểm tra sau thông quan; thanh tra chuyên ngành và các biện pháp nghiệp vụ phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; đánh giá, phân loại mức độ tuân thủ, mức độ rủi ro của doanh nghiệp xuất nhập khẩu để áp dụng các biện pháp quản lý hải quan phù hợp.

Đồng thời, cơ quan hải quan thường xuyên rà soát, phân tích thông tin dữ liệu về tờ khai luồng xanh; đối chiếu, đánh giá với thông tin doanh nghiệp trên Hệ thống thông tin quản lý rủi ro (CRMS) và các hệ thống dữ liệu trong toàn ngành để sàng lọc, xác định trọng điểm các tờ khai rủi ro, doanh nghiệp trọng điểm theo các tiêu chí đánh giá.

Đặc biệt là cơ quan hải quan tăng cường xác lập, theo dõi, phân tích, đánh giá danh sách các lô hàng, doanh nghiệp trọng điểm theo từng chỉ số tiêu chí, áp dụng biện pháp kiểm tra soi chiếu trước đối với các lô hàng nhập khẩu (chưa mở tờ khai) có dấu hiệu rủi ro theo tiêu chí; phối hợp với các lực lượng trong và ngoài ngành đẩy mạnh thực hiện các biện pháp kiểm soát theo chuyên đề đặc biệt tại các địa bàn trọng điểm theo tuyến đường, ngành hàng, lĩnh vực, loại hình.

Đã áp dụng khoa học công nghệ trong xác định luồng hàng

Trả lời chất vấn đại biểu Quốc hội tại phiên họp thứ 31 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, đối với luồng xanh, chúng ta thực hiện gần như thông quan tự động, các hồ sơ được chuyển theo dạng điện tử, hàng hóa không bị kiểm tra, nên tốc độ thông quan rất nhanh.

Điều này thể hiện chúng ta đang đặc biệt quan tâm, tạo mọi điều kiện thông quan cho các doanh nghiệp. Nhưng cũng không thể loại trừ các trường hợp doanh nghiệp lợi dụng luồng xanh để đưa hàng hóa không đúng quy định vào đất nước. Bộ Tài chính đã áp dụng khoa học công nghệ trong xác định luồng hàng, sử dụng hệ thống camera, thông tin tình báo tài chính, phân tích dữ liệu để hạn chế tối đa tình trạng lợi dụng luồng xanh để đưa hàng không đúng quy định vào nước ta.

Hồng Vân